Παρασκευή 15 Νοεμβρίου 2013

Στον αστερισμό του σεξισμού

του Δήμου Χλωπτσιούδη
Οι εκπαιδευτικοί θεσμοί (αναλυτικά προγράμματα, διδακτικά βιβλία, διδακτική ύλη) διαμορφώνουν ιδεολογικά το παιδί και το εντάσσουν το στην κοινωνία, μυώντας το στις εκάστοτε κυρίαρχες κοινωνικές και πολιτιστικές αξίες. Μέσα στο χώρο και στο χρόνο της τάξης, τα βιβλία αυτά χρησιμεύουν στα παιδιά, ανάμεσα σε άλλα, ως βοηθήματα της σκέψης, της ανάπτυξης στάσεων και της αντίληψης για την κοινωνία μέσα στην οποία ζουν (Αναγνωστόπουλος).

Έτσι, το σχολείο ως χώρος κοινωνικοποίησης αναπαράγει μεταξύ άλλων και τα κυρίαρχα σεξιστικά στερεότυπα. Πολλές οι έρευνες αποδεικνύουν ότι το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί φορέα διαφοροποιημένης κοινωνικοποίησης αγοριών και κοριτσιών. Διαπιστώνεται ότι στη δεύτερη δεκαετία του ΚΑ΄ αιώνα το σχολείο είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση και την ενίσχυση των στερεοτύπων.

Στο πολιτιστικό του πλαίσιο δημιουργεί τις βάσεις -αν όχι καθορίζει- των έμφυλων ταυτοτήτων και διακρίσεων που καταγράφονται στο σύνολο της κοινωνίας. Ωστόσο, αυτές δεν έρχονται ως απόρροια των κοινωνικών παραστάσεων και προβολών μόνο, αλλά και μέσα από το φανερό και κρυφό αναλυτικό πρόγραμμα. Η έμφυλη διαφορά τονίζεται και υπενθυμίζεται συνεχώς στα παιδιά στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού θεσμού και όλη η παιδευτική διαδικασία επηρεάζεται απ’ αυτήν. Το σχολείο ως χώρος αλληλεπίδρασης χτίστηκε πάνω σε πλήθος έμφυλων συμβολικών αντιθέσεων και σε μία ιδεολογία της διαφοράς, που εδραιώνει και την ιεράρχηση ανώτερος – κατώτερη» (Delamont, 1990).

Το εκπαιδευτικό σύστημα αντί να αντικρούει τα υπάρχοντα στερεότυπα, συχνά τα διατηρεί ή επιτρέπει τα παιδιά να στέκουν αδιάφορα. Η απουσία μιας ολοκληρωμένης εκπαιδευτικής πολιτικής για την ισότητα και τους κοινωνικούς διαχωρισμούς, για σεβασμό στη διαφορετικότητα και για την καλλιέργεια μιας συνείδησης ότι η ποικιλία αποτελεί φυσική επιλογή, αφήνει τα σημάδια της και στην αναπαραγωγή σεξιστικών αντιλήψεων.

Ακόμα και η απουσία ενός πολυετούς διδακτικού αντικειμένου για το ανθρώπινο σώμα (σεξουαλική αγωγή, υγιεινή και πρόληψη, παράνομη και νόμιμη ουσιοεξάρτηση), κάνει το σώμα να μοιάζει με ένα αντικείμενο ξένο προς το μαθητή. Έτσι, όμως το παιδί αντιλαμβάνεται το φύλο του ως ταυτότητα που το διαφοροποιεί, ταυτίζεται μαζί του και συμπεριφέρεται με την έμφυλη ασυμμετρία που καταγράφεται στην κοινωνία και την οικογένεια. Και το σχολείο, παύει να αποτελεί τον προνομιακό χώρο διάπλασης συνειδήσεων που σέβονται τη διαφορετικότητα.

Σύμφωνα με το ελληνικό σχολείο η γυναίκα παραμένει ο κορμός της οικογένειας, και η βασικά υπεύθυνη για τη διαχείριση της οικίας. Ακόμα και ο λανθάνων σεξουαλισμός ότι η ιδανική οικογένεια έχει πατέρα και μητέρα, με την εμμονή ότι υπάρχει ιδανική οικογένεια με συγκεκριμένα ἐμφυλα χαρακτηριστικά, συντηρεί σεξουαλικά στερεότυπα και έμφυλες στερεοτυπικές ταυτότητες.

Η γλώσσα όπως καλλιεργείται στο σχολείο συμβάλλει στην παγίωση προκαταλήψεων και στη διαιώνιση στερεοτύπων για τα δύο φύλα και μάλιστα με διπλή μορφή. Από τη μια έχουν αποτυπωθεί στο γλωσσικό σύστημα οι κοινωνικές διακρίσεις και από την άλλη η γλώσσα χρησιμοποιείται ως φορέας κάποιας ιδεολογίας. Τα στερεότυπα για τους ρόλους των δύο φύλων περνούν και μέσα στα σχολικά βιβλία (Κανταρτζή, 1991). Και η συμπεριφορά του κάθε φύλου είναι περισσότερο αποτέλεσμα ποικίλων κοινωνικο-πολιτιστικών επιδράσεων, παρά βιολογικών παραγόντων. Τα σχολικό περιβάλλον και τα εγχειρίδια με τις αντιλήψεις –κρυφές και φανερές- που καλλιεργούν επηρεάζουν άμεσα τις ιδέες κάθε ατόμου για το άλλο φύλο, κι άρα και τις διαφυλικές σχέσεις (Μπωβουάρ, 1979).

Αξίζει να σημειώσουμε ότι παρά τη βελτίωση της επίδοσης των κοριτσιών, η αντιμετώπιση που δέχονται στο σχολείο, οι απόψεις και η ερμηνεία της συμπεριφοράς τους από τους/τις εκπαιδευτικούς ελάχιστα έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Ομοίως και η συμπεριφορά των αγοριών. Οι λεκτικές παρεμβάσεις κοριτσιών ερμηνεύονται ως επιθετική συμπεριφορά και αποθαρρύνονται ή υποτιμούνται, ενώ αντίστοιχες συμπεριφορές από αγόρια αντιμετωπίζονται ως κάτι φυσικό, ακόμα κι όταν χαρακτηρίζεται μαγκιά. Αναλόγως, η απουσία σεξουαλικής αγωγής συνδέει την ειρωνεία και το περιπαιχτικό ύφος οδηγεί στη δημιουργία φαλλοκρατικής ταυτότητας για τα αγόρια. Άραγε πόσο σύνηθες να κάθονται αγόρια και κορίτσια στο ίδιο θρανίο;

Και ενώ το σχολείο δημιουργεί έμφυλη ταυτότητα, προσποιείται ότι δεν το πράττει μέσα από ευκαιριακά κηρύγματα για ισότητα δικαιωμάτων (ουχί ευκαιριών) μεταξύ των ατόμων, χωρίς να προσεγγίζει το φύλο ή την κοινωνική τους προέλευση. Έτσι δεν είναι τυχαίο ότι οι επιλογές σε Πανεπιστημιακές Σχολές συνάδουν απολύτως με τον παραδοσιακό ρόλο που αποδίδεται σε γυναίκες και άνδρες.

Και η αντι-σεξιστική εκπαιδευτική κατεύθυνση συνδέεται άμεσα με την ανάγκη για εκδημοκρατισμό της κοινωνίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο σχολείο το φεμινιστικό κίνημα και όλα τα ζητήματα που αφορούν τη χειραφέτηση των γυναικών μπαίνουν τόσο επιφανειακά όπως και κάθε άλλο ζήτημα που αφορά τη ζωή και την αυτοδιάθεση των ατόμων. Και φυσικά η απαίτηση για αναφορές στις κατώτερες αμοιβές των γυναικών και την αυξημένη ανεργία, χαρακτηρίζεται ως ουτοπική.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το σχολείο αναπαράγει το σύνολο σχεδόν των ανδρικών αξιών στα αναλυτικά προγράμματα και στους τρόπους αναζήτησης των πηγών της γνώσης. Την ίδια στιγμή δεν παρέχονται εναλλακτικές θεωρήσεις και προτεινόμενοι ρόλοι για το ρόλο των δύο φύλων ούτε προτρέπονται οι μαθητές να αμφισβητήσουν τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του φύλου τους (μέσα από το διάλογο ή τη δόμηση ενός κειμένου) ώστε να είναι ευκολότερη η έμφυλη συμμετρία.

Καθώς, λοιπόν, ο ανδρισμός και η θηλυκότητα αποτελούν κοινωνικές κατασκευές και εξαρτώνται από το πλαίσιο αναφοράς τους οφείλουν να αμφισβητηθούν και να αναδομηθούν. Τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του φύλου και η σεξουαλικότητα δεν είναι δεδομένα και αυτονόητα, το σχολείο ως θεσμός αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα πολιτισμικά πλαίσια μέσα στο οποίο δομούνται και αναπαράγονται οι έμφυλες και σεξουαλικές ταυτότητες των μαθητών/μαθητριών.

Πηγή: tvxs

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου