Στην Αμερική, την Αυστραλία και σε πολλές χώρες της Ευρωπης (Αγγλία, Γερμανία, Γαλλία και άλλες) υπάρχουν εκδοτικοί οίκοι που βγάζουν παιδικά λογοτεχνικά βιβλία έχοντας σαν κριτήριο τη δυνατότητα ανάγνωσής τους από παιδιά με δυσλεξία και άλλες μαθησιακές δυσκολίες (πχ Barrington Stoke Books, Waterstone κτλ). Επίσης, σύλλογοι που ασχολούνται με τη δυσλεξία και τις μαθησιακές δυσκολίες έχουν καταρτίσει καταλόγους με βιβλία, που μολονότι δεν γράφτηκαν για άτομα με δυσλεξία, πληρούν όλα τα κριτήρια που τα καθιστούν προσιτά στην συγκεκριμένη ομάδα παιδιών. Ενώ παράλληλα, όλο και περισσότεροι συγγραφείς (δυσλεξικοί ή μη) γράφουν παιδικά βιβλία όπου το βασικό θέμα τους ή τα κύρια πρόσωπα είναι παιδιά με δυσλεξία. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί αφενός μαθαίνει περισσότερα στοιχεία για την δυσλεξία και αφετέρου καταλαβαίνει οτι δεν είναι το μόνο που έχει αυτή την ιδιαιτερότητα. (http://www.janover.com/, http://www.amazon.com/kids-books-about-dyslexia/lm/NMWL1O0S8TBR).
Πώς μπορείτε, όμως, να ωθήσετε ένα παιδί με δυσλεξία να αρχίσει να διαβάζει λογοτεχνικά βιβλία;
Σας προτείνουμε κάποιους εύκολους τρόπους που θα μπορούσατε να αξοιποιήσετε, για να παρακινήσετε το παιδί σας να απολαύσει τη μαγεία των βιβλίων:
1) Διαβάστε του εσείς και δείξτε του τον μαγικό κόσμο των βιβλίων. Με αυτό τον τρόπο θα αρχίσει να αγαπάει τα βιβλία και να τα θεωρεί διασκέδαση, θα αυξηθούν οι γνώσεις του, θα εμπλουτιστεί το λεξιλόγιό του και θα αποκτήσει πρόσβαση σε κείμενα που δεν μπορεί να προσεγγίσει μόνο του λόγω της περιορισμένης αναγνωστικής του ικανότητας. Αρχίστε την κοινή αυτή ενασχόληση από πολύ μικρή ηλικία και καθιερώστε ώρες διαβάσματος μαζί.
2) Ηχογραφείστε βιβλία ή αγοράστε Audiobooks. Ειδικά για τα μεγαλύτερα παιδιά είναι πολύ σημαντικό να έχουν πρόσβαση σε «δύσκολα» βιβλία, όπως οι συνομήλικοί τους. Μπορεί το διάβασμα μαζί σας να είναι μια διαδικασία που απολαμβάνετε και οι δύο, ένα ηχογραφημένο βιβλίο ωστόσο δίνει την ανεξαρτησία στο παιδί και στον νέο να το ακούσει όποτε και όπου θέλει.
3) Μοιραστείτε το διάβασμα : αν το παιδί μπορεί και διαβάζει κάποιες λέξεις ή λίγες προτάσεις, διαβάστε «μαζί» το βιβλίο. Μπορείτε να διαβάζετε εσείς και το παιδί να διαβάζει 1-2 λέξεις από κάθε σελίδα ή μπορεί να διαβάζει μια παράγραφο ο ένας –μια παράγραφο ο άλλος, μια σελίδα ο ένας – μια σελίδα ο άλλος και με όποιον άλλο συνδυσμό και τρόπο πιστεύεται οτι θα σας βοηθήσει.
4) Όταν διαβάζετε μαζί ένα βιβλίο, μην μένετε στην ξερή ανάγνωση και στις κουραστικές ερωτήσεις κατανόησης. Αλλάξτε την φωνή σας, ζητήστε από το παιδί να κάνει υποθέσεις με βάση τα όσα έχετε διαβάσει και με βάση τις εικόνες για την συνέχεια της ιστορίας, συζητείστε τι θα κάνατε εσείς στην περίπτωση του ήρωα, ποιά συναισθήματα γεννήθηκαν στο παιδί, τι του άρεσε και τι όχι από την ιστορία. Βάλτε την σκεψη του παιδιού και την φαντασία του να δουλέψει και δώστε ζωντάνια στην ιστορία.
5) Μην επιμένετε να διαβάζει ολόσωστα. Διορθώνετε μόνο όσα λάθη επηρεάζουν αρνητικά την κατανόηση. Αν δυσκολεύεται σε μια λέξη, αφήστε το να προσπαθήσει λίγα δευτερόλεπτα και μετά πείτε του εσείς την λέξη ή το τμήμα της που το δυσκολεύει. Το διάβασμα πρέπει να είναι διασκέδαση και όχι ένας τρόπος να βελτιώσετε την αναγνωστική ικανότητα του παιδιού. Θα γίνει και αυτό, αλλά θα είναι αποτέλεσμα και όχι αυτοσκοπός.
6) Δώστε το καλό παράδειγμα στα παιδιά σας. Δεν είναι δυνατόν να τα παροτρύνετε να διαβάζουν λογοτεχνία όταν εσείς δεν διαβάζετε καθόλου ή όταν ζείτε σε ένα σπίτι χωρίς βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά. Αν εσείς έχετε σαν διασκέδαση την τηλεόραση, το παιδί θα μάθει να βλέπει τηλεόραση. Αν εσείς διαβάζετε, το παιδί θα μάθει να διαβάζει.
7) Μετατρέψτε το διάβασμα σε καθημερινή απόλαυση για όλη την οικογένεια. Καθορίστε κάποιες ώρες που μπορείτε να διαβάζετε όλοι μαζί, είτε το ίδιο βιβλίο (πχ ένα κεφάλαιο ο καθένας, οι άλλοι ακούνε) ή ο καθένας το βιβλίο του, σε έναν χώρο όπου όλοι θα απολαμβάνετε τις στιγμές (πχ στο σαλόνι με ένα ποτήρι κακάο).
8) Καθιερώστε κάθε βδομάδα μια επίσκεψη στη βιβλιοθήκη της γειτονιάς σας ή σε κάποιο βιβλιοπώλείο και αφήστε το παιδί να διαλέξει μόνο του το βιβλίο/ τα βιβλία που θέλει να διαβάσει.
9) Διαλέξτε το κατάλληλο βιβλίο για το παιδί.
Πώς θα διαλέξετε κατάλληλα βιβλία για παιδιά με ΜΔ;
1) Διαλέξτε βιβλίο που θα συμφωνεί με το αναγνωστικό επίπεδο του παιδιού. Ένας απλός κανόνας είναι ότι αν το παιδί δεν μπορεί να διαβάσει 5 ή περισσοτερες λέξεις μιας σελίδας, τότε το βιβλίο είναι ιδιαίτερα δύσκολο για αυτό.
2) Η πρώτη εντύπωση είναι πολύ σημαντική. Το βιβλίο πρέπει να είναι ελκυστικό, με πλούσια εικονογράφηση, εντυπωσιακό εξώφυλλο και να μην δίνει την εντύπωση οτι απευθύνεται σε παιδιά μειωμένων ικανοτήτων ή παιδιά πολύ μικρότερης ηλικίας.
3) Προσέξτε πολύ την υπόθεση του βιβλίου. Αν ψάχνετε βιβλία με λίγες σελίδες και εύκολα στην ανάγνωση, υπάρχει ο κίνδνος να διαλέξετε βιβλία για παιδια πολύ μικρότερης ηλικίας, με μη ενδιαφέρουσες ιστορίες. Ψάξτε πολύ πριν επιλέξετε και μην ξεχνάτε ποτέ οτι η υπόθεση πρέπει να συμβαδίζει με την ηλικία και τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Αν δεν μπορείτε να βρείτε κατάλληλο βιβλίο, πάρτε ένα βιβλίο με ενδιαφέρουσα ιστορία και όμορφες εικόνες, βγάλτε το φωτοτυπία χωρίς να φαίνονται τα γράμματα και γράψτε με πιο σύντομο και απλό τρόπο την υπόθεση.
4) Αρχικά διαλέξτε βιβλία με μικρό αριθμό σελίδων και πλούσια εικονογράφηση, έτσι ώστε το παιδί να μπορεί να το καταλάβει εύκολα και να το τελειώσει χωρίς να κουραστεί. Σταδιακά, το ίδιο το παιδί, έχοντας αποκτήσει αυτοπεποίθηση, θα επιλέγει πολύ μεγαλύτερα και δυσκολότερα βιβλία. Μην επιμένετε να αρχίσει να διαβάζει «βιβλία της ηλικίας του». Αφήστε το ελεύθερο να επιλέξει τα βιβλία που το ενδιαφέρουν και διαβάστε του εσείς ή ηχογραφείστε βιβλία για μεγαλύτερης ηλικίας παιδιά στα οποία δεν έχει από μόνο του πρόσβαση. Όταν το παιδί είναι έτοιμο θα διαβάσει και βιβλία πολλών σελίδων, χωρίς εικόνες.
5) Επιλέξτε βιβλία με ενδιαφέρουσες ιστορίες, με έντονη πλοκή, πολλή δράση και εύκολη δομή. Το παιδί πρέπει να μπορεί να παρακολουθήσει την ιστορία χωρίς δυσκολία. Αποφύγετε στην αρχή ιστορίες με «μπερδεμένη» υπόθεση, αναδρομές στο παρελθόν μέσα από διηγήσεις.
6) Το βιβλίο πρέπει να έχει σύντομες προτάσεις, μικρές παραγράφους και σύντομα κεφάλαια. Η εικόνα τεράστιων κομματιών ή πυκνογραμμένων σελίδων αποθαρρύνει και τρομάζει τα παιδιά.
7) Οι προτάσεις πρέπει να είναι συντακτικά απλές. Δεν βοηθούν οι πολύ μεγάλες προτάσεις, όπου απο τελεία σε τελεία παρεμβάλλονται πολλές δευτερεύουσες προτάσιες που δίνουν πολλές πληροφορίες. Προτιμήστε βιβλία με ξεκάθαρα νοήματα που δίνονται με απλό και σύντομο τρόπο και όχι γλαφυρότατα κείμενα με άπειρα επίθετα και πλούσιες περιγραφές.
8) Προσέξτε την γλώσσα του βιβλίου. Διαλέξτε βιβλία με απλές λέξεις, που χρησιμοποιούνται καθημερινά και όχι δύσκολες λέξεις, άγνωστες προς το παιδί που χρησιμοποιούνται σπανίως. Αν θέλετε να έρθει σε επαφή με βιβλία που είναι γραμμένα σε πιο «δύσκολη» γλώσσα, κάντε το με βιβλία που διαβαζετε εσείς ώστε να μπορείτε να διαβάζετε σωστά τις λέξεις και να τις εξηγείτε.
9) Προσέξτε τα παλιά βιβλία που είναι γραμμένα στο πολυτονικό σύστημα. Είναι για πολλά παιδιά πολύ κουραστικά. Επιλέξτε μια πιο σύγχρονη έκδοσή τους, στο μονοτονικό σύστημα και σε πολύ πιο οικεία προς το παιδί γλώσσα.
10) Τα βιβλία πρέπει να είναι γραμμένα σε «καθαρές» γραμματοσειρές, χωρίς περίεργες σκιές, καλλιγραφικά γράμματα κτλ. Ιδανική στους υπολογιστές θεωρείται η γραμματοσειρά Arial. Αναζητείστε επομένως παρόμοιου τύπου γραματοσειρά στα βιβλία των παιδιών.
11) Αποφύγετε βιβλία με πολύ μικρά και αχνά γράμματα. Τα γράμματα πρέπει να έχουν έντονο μαύρο χρώμα και να είναι αρκετά μεγάλα. Στον υπολογιστή, προτιμούμε τα κείμενα να είναι γραμμένα σε γραμματοσειρά μεγαλύτερη του 11-12, με ιδανικό μέγεθος να θεωρείται το 14. Παρόμοιο μέγεθος πρέπει να έχουν και τα γράμματα στα λογοτεχνικά βιβλία. Μεγαλύτερα γράμματα μπορεί να δώσουν την εντύπωση στο παιδί οτι διαβάζει «μωρουδίστικο» βιβλίο και να αντιδράσει αρνητικά.
12) Οι περισσότεροι αναγνώστες με δυσλεξία προτιμούν βιβλία που δεν έχουν πλήρη στοίχιση κειμένου, αλλά κάθε σειρά τελειώνει δεξιά σε διαφορετικό σημείο της σελίδας. Θεωρούν ότι με αυτό τον τρόπο ξεχωρίζουν πολύ πιο εύκολα ποια σειρά τελείωσαν , ώστε να πάνε στην ακριβώς από κάτω χωρίς να μπερδευτούν.
13) Η ύπαρξη μεγάλων περιθωρίων αριστερά και δεξιά της σελίδας, η μεγάλη απόσταση μεταξύ των λέξεων (αντίστοιχα 2 κενά στον υπολογιστή), η ικανοποιητική απόσταση μεταξύ των σειρών (1,5 ή 2 σειρές διάκενο), η απουσία λέξεων με υπογράμμιση ή γραμμένες σε πλάγια γραφή, είναι στοιχεία που βοηθούν πολύ στην εύκολη αποκωδικοποίηση του κειμένου.
14) Προτιμείστε βιβλία με κεφάλαια και επικεφαλίδες, καθώς με αυτό τον τρόπο το κείμενο χωρίζεται σε κομμάτια με νόημα και ογανώνεται καλύτερα στο μυαλό του παιδιού.
15) Καλό είναι τα βιβλία να είναι τυπωμένα σε σελίδες απαλών αποχρώσεων (πχ κρεμ, γαλάζιο) και όχι σε αστραφτερό άσπρο χαρτί γιατί γίνεται αντανάκλαση που δυσκολεύει την ανάγνωση.
"Δεν πρέπει να διδάσκουμε τα μεγάλα βιβλία, πρέπει να διδάσκουμε την αγάπη για το διάβασμα" (B.F. Skinner, 1904-1990, Αμερικανός ψυχολόγος)
