Χριστίνα Παναγιωτάκου: Η αγάπη είναι το μέσο για την αποδοχή της διαφορετικότητας

Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, ανοιχτή προς όλους, οργανώνει για τέταρτη χρονιά το δωρεάν εργαστήριο «Η μουσική αγαπάει τον αυτισμό», αγκαλιάζοντας παιδιά που ανήκουν στο ευρύ φάσμα του αυτισμού και τους γονείς τους. Το πρόγραμμα θα πραγματοποιηθεί στη Στέγη, ενώ παράλληλα, με την υποστήριξη του Ιδρύματος Ωνάσηκαι φέτος και της ΟΠΑΠ Α.Ε, ταξιδεύει για δεύτερη χρονιά σε δέκα παλιούς και νέους προορισμούς, ανά την Ελλάδα.

Η μουσικολόγος και μουσικοθεραπεύτρια Χριστίνα Παναγιωτάκου, υπεύθυνη του εργαστηρίου, μας μίλησε για την ιδέα πίσω από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, τους στόχους αυτής της σημαντικής προσπάθειας, τη δύναμη της μουσικής, αλλά και για τους «μικρούς μαέστρους» που «έχουν πάρα πολλά να μας διδάξουν»!

Συνέντευξη: Ερριέττα Μπελέκου

Culturenow.gr: Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το σκεπτικό πίσω από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Η μουσική αγαπάει τον αυτισμό», που διανύει ήδη τον τέταρτο χρόνο ζωής του στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση;

Χριστίνα Παναγιωτάκου: Η ιδέα προέκυψε από την ανάγκη και από την έλλειψη που υπάρχει στον τομέα της αισθητικής αγωγής για τα παιδιά που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα. Η δημιουργία μιας μουσικής δραστηριότητας, όπου τα παιδιά και οι γονείς μπορούν να διασκεδάσουν μαζί σε ένα ασφαλές περιβάλλον , να απολαύσουν τη μουσική και το παιχνίδι μέσω αυτής.

Ο στόχος μας είναι να περνάμε όλοι όμορφα μέσα από μια σειρά δομημένων μουσικών δραστηριοτήτων, και τα παιδιά μαζί με τους γονείς, να ανακαλύπτουν δεξιότητες που ενδεχομένως υπάρχουν. Επιπλέον, το εργαστήριο λειτουργεί συχνά ως αφορμή, προκειμένου οι γονείς να εντάξουν τη μουσική στη ζωή των παιδιών τους με έναν πιο δημιουργικό τρόπο, πέρα από τη μουσική ακρόαση . Όλες οι «εντολές» που δίδονται στα παιδιά γίνονται τραγουδιστά, και κάθε παιδί συμμετέχει και εκφράζεται ελεύθερα με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Στην τελευταία συνάντηση προσκαλούμε και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, προκειμένου να παρακολουθήσουν το πρόγραμμα και να χειροκροτήσουν τις προσπάθειες των μικρών πρωταγωνιστών.

Cul. N.: Ποιος είναι ο ρόλος της μουσικής, ως εργαλείο εκπαίδευσης και μέσο επικοινωνίας, για παιδιά που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα και τους γονείς τους;

Χ. Π.: Η μουσική για τα άτομα που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα έχει αποδειχθεί ότι δύναται να βελτιώσει την κοινωνική συμπεριφορά, να αυξήσει την εστίαση και την προσοχή, τις δυνατότητες επικοινωνίας, να μειώσει το άγχος και να βελτιώσει την επίγνωση του σώματος και του συντονισμού.

Το δικό μας ενδιαφέρον εστιάζεται στην αισθητική αγωγή και την ανάδειξη του αισθητικού κριτηρίου των παιδιών του φάσματος, ευκαιρίες που εξακολουθούν να είναι συνήθως ελάχιστες. Οι ανάγκες για αισθητική εκπαίδευση των παιδιών με διαταραχή αυτιστικού φάσματος είναι μάλλον παραγνωρισμένες. Το εργαστήριο αποσκοπεί πρωτίστως στην κάλυψη αυτής της ανάγκης και θα ήταν χρήσιμο να αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της εκπαιδευτικής εμπειρίας κάθε παιδιού. Πολλές φορές έμμεσα επιτυγχάνονται και άλλοι στόχοι, όπως για παράδειγμα η βελτίωση ρυθμού και αίσθηση του σώματος, ανάλογα με το επίπεδο λειτουργικότητας του κάθε παιδιού.

Η μουσική είναι μέσο επικοινωνίας, ακόμη κι όταν λείπει ο λόγος. Στην πρώτη συνάντηση, όπου γίνεται ενημέρωση στους γονείς για το πρόγραμμα, αυτό που τονίζουμε είναι ότι δεν υπάρχει λόγος για άγχος επίδοσης ή απόδοσης των παιδιών. Είναι μια ευκαιρία, όλοι μαζί, μέσα από τη μουσική να εκφράσουμε και να διαχειριστούμε τα συναισθήματα μας, να κινηθούμε και να αφήσουμε κάθε παιδί ελεύθερο να ανακαλύψει τον δικό του τρόπο έκφρασης.

Cul. N.: Μπορείτε να περιγράψετε -ακόμα κι αν είναι δύσκολο να αποδοθεί με λόγια- μία εικόνα από τις συναντήσεις σας;

Χ. Π.: Κάθε κύκλος εργαστήριων ολοκληρώνεται σε τρεις συναντήσεις στην περιφέρεια και σε έξι συναντήσεις εντός Αθηνών, στη Στέγη. Τα παιχνίδια βασίζονται σε έννοιες της μουσικής, ταχύτητα, τονικό ύψος, ηχόχρωμα. Και αντίστοιχα, οι δραστηριότητες συχνά έχουν κίνηση, γρήγορη, αργή...

Η πλειοψηφία των μουσικών δραστηριοτήτων είναι ίδιες και επαναλαμβάνονται σε κάθε συνάντηση. Έτσι δημιουργούμε ένα αίσθημα ασφάλειας αλλά και μια συνέπεια προς τα παιδιά ότι το πρόγραμμα έχει αρχή, μέση και τέλος. Ξεκινάμε με ένα μουσικό καλωσόρισμα των παιδιών, και στη συνέχεια από ένα «μαγικό κουτί», βγαίνουν τα παιχνίδια με τα οποία θα παίξουμε. Τα μαντήλια για παράδειγμα, είναι η αφορμή για να παίξουμε ότι η μουσική έχει ψηλές νότες ...και χαμηλές νότες..., και να συνδέσουμε όλη την ομάδα σε έναν κύκλο, και αναλόγως, να κινηθούμε στο χώρο «ψηλά» και «χαμηλά» στο πάτωμα, ακούγοντας μελωδίες με διαφορετικό τονικό ύψος.

Άλλο αγαπημένο παιχνίδι είναι όταν βγαίνει από το μαγικό κουτί μια μαράκα που υποδηλώνει ότι η μουσική πάει γρήγορα…αργά…και παύση!

Η επιλογή των παιδιών στην ομάδα γίνεται αποκλειστικά με σειρά προτεραιότητας, χωρίς να επιλέγουμε επίπεδο λειτουργικότητας. Έτσι, οι έννοιες με τις οποίες δουλεύουμε δεν γνωρίζουμε εξαρχής αν τα παιδιά τις έχουν κατακτήσει ή όχι. Παρόλα αυτά, τα παιδιά συμμετέχουν, και η ομάδα αποκτά «αρχηγούς» από κάποια από αυτά, τα οποία γίνονται βοηθοί μας, και συνεργάζονται και διασκεδάζουν μαζί.

Μια πολύ συγκινητική στιγμή του προγράμματος είναι το παιχνίδι «ο μαέστρος». Κάθε παιδί στέκεται στο αυτοσχέδιο pontium και με τα χέρια του, ή όποιον άλλον τρόπο, καθοδηγεί τους μουσικούς να παίξουναργά...γρήγορα...παύση. Έχουμε δει κατά τη διάρκεια του προγράμματος περισσότερους από 500 μικρούς μαέστρους, και είναι πραγματικά συγκινητικό και ασύλληπτο το πόσους διαφορετικούς τρόπους βρίσκουν τα παιδιά, προκειμένου να εκφράσουν τις οδηγίες τους προς τους μουσικούς συνεργάτες.

Τέλος, εφόσον συμφωνούν όλα τα παιδιά, χαμηλώνουμε τα φώτα και είναι η ώρα της χαλάρωσης και της αγκαλιάς, για να αποχαιρετιστούμε μέχρι την επόμενή μας συνάντηση.

Σε καμία περίπτωση δεν υποστηρίζουμε ότι αυτά που περιγράφουμε εξελίσσονται πάντα ομαλά, ή όπως τα έχουμε σχεδιάσει! Παρόλα αυτά, η εμπειρία των συνεργατών, η δύναμη της μουσικής και η πραγματική θέληση όλων για τη λειτουργία της ομάδας, αποτελεί τον τρόπο με τον οποίο ξεπερνούμε μαζί κάθε εμπόδιο.

Cul. N.: Αυτό το πολύ ξεχωριστό εργαστήριο βγαίνει «εκτός» Στέγης για δεύτερη χρονιά και κάνει ένα μουσικό ταξίδι με 10 σταθμούς, σε 10 διαφορετικές πόλεις ανά την Ελλάδα! Πώς ανταποκρίθηκαν μέχρι τώρα τα σχολεία και οι συμμετέχοντες στην Περιφέρεια σε αυτή την σημαντική προσπάθεια, που έχει εκπαιδευτικό, καλλιτεχνικό αλλά και κοινωνικό χαρακτήρα;

Χ. Π.: Το Ίδρυμα Ωνάση έχει χρηματοδοτήσει από το 2012 το εργαστήριο «η μουσική αγαπάει τον αυτισμό»,ενώ φέτος έχουμε στο πλάι μας και την ΟΠΑΠ Α.Ε., στα πλαίσια ενίσχυσης και καλλιέργειας της νοοτροπίας των συμπράξεων και των συνεργιών.

Κάθε πόλη είναι για εμάς μια ξεχωριστή εμπειρία. Επισκεπτόμαστε παλιούς αλλά και νέους προορισμούς και συνεργαζόμαστε με τα κατά τόπους ειδικά σχολεία και τα παραρτήματα της ΕΛΕΠΑΠ ανά την Ελλάδα. Το όμορφο της περιφέρειας είναι ότι οι γονείς που δηλώνουν συμμετοχή, συχνά είναι ήδη γνωστοί μεταξύ τους, και εμείς με τον τρόπο μας είναι σαν να «εισβάλουμε» μουσικά σε μια προϋπάρχουσα ομάδα.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη χαρά για εμάς όταν μας λένε ότι το πρόγραμμα έγινε η αφορμή κάποια παιδιά να ξεκινήσουν να ασχολούνται με τη μουσική, ή όταν οι ίδιοι οι γονείς αυτοοργανώνονται και σχεδιάζουν μουσικές ομάδες για τα παιδιά τους, με διαφορετικούς κάθε φορά στόχους.

Φέτος, μετά το Κιλκίς και τη Λαμία, θα επισκεφτούμε τη Θεσσαλονίκη στις 18 Δεκεμβρίου, και στη συνέχεια: Αγρίνιο, Βόλο, Χανιά, Ιωάννινα, Ρέθυμνο, Σαντορίνη, Μυτιλήνη. 

Στόχος και επιθυμία μας είναι το εργαστήριο αυτό, μελλοντικά, να αποτελέσει ένα μέσο Συμπερίληψης της Γενικής με την Ειδική Αγωγή προκειμένου τα παιδιά να γνωρίζονται καλύτερα μεταξύ τους και να συνυπάρχουν, μέσα από το μουσικό παιχνίδι.

Είναι σημαντικό εδώ να αναφέρουμε ότι, το μουσικό εργαστήριο αποτελεί μια από τις πολλές δράσεις που έχει στηρίξει το Ίδρυμα Ωνάση στον τομέα της Ειδικής Αγωγής. Εδώ και δεκαετίες ενισχύει ουσιαστικά τα ειδικά σχολεία και τα τμήματα ένταξης, με τη δωρεά βιβλίων, εξοπλισμού και εποπτικών μέσων προκειμένου να διευκολύνει την εκπαιδευτική προσπάθεια των παιδαγωγών. Επιπλέον, στο θεσμοθετημένο από το 1978 πρόγραμμα Υποτροφιών που λειτουργεί το Ίδρυμα, συμπεριλαμβάνεται ο κλάδος της Ειδικής Αγωγής για μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορική έρευνα σε ΑΕΙ της χώρας μας και του εξωτερικού.

Cul. N.: Φτάνοντας στο τέλος, ποιο είναι το δικό σας αισιόδοξο μήνυμα προς όλους, μικρούς και μεγάλους, μέσα από το εργαστήριο «Η μουσική αγαπάει τον αυτισμό»;

Χ. Π.: Θα αλλάζαμε τον τίτλο «Ο αυτισμός αγαπάει τη μουσική»! Η γνώση και η αγάπη είναι το μέσο για την αποδοχή της διαφορετικότητας. Τα άτομα που βρίσκονται στο αυτιστικό φάσμα έχουν πάρα πολλά να μας διδάξουν. Τέλος, η διαφορετική οπτική της πραγματικότητας, μπορεί να λειτουργήσει ως οδηγός για τις προτεραιότητες που θέτουμε και την καθημερινή προσέγγιση της ζωής μας!

Κύκλος εργαστηρίων εντός Στέγης 2015- 2016, για παιδιά 5-7 ετών και 8-11 ετών που ανήκουν στου ευρύ φάσμα του αυτισμού και τους γονείς τους: Τα Σάββατα 7, 14, 21 και 28 Νοεμβρίου & 5 και 12 Δεκεμβρίου 2015 | Τις Τετάρτες 17 και 24 Φεβρουαρίου & 2, 9, 16 και 23 Μαρτίου 2016

Πληροφορίες - Κρατήσεις: Tηλ: 213 017 8002

Email: education@sgt.gr | http://www.sgt.gr/gre/SPG1484/

Προγράμματα στην περιφέρεια, Οκτώβριος 2015- Ιούνιος 2016: Το εργαστήριο «Η μουσική αγαπάει τον αυτισμό» μετά το Κιλκίς και τη Λαμία, θα επισκεφτεί τη Θεσσαλονίκη στις 18 Δεκεμβρίου, και στη συνέχεια τις πόλεις: Αγρίνιο, Βόλο, Χανιά, Ιωάννινα, Ρέθυμνο, Σαντορίνη, Μυτιλήνη.

Πηγή: cultureNow