«Να σε ρωτήσω πρώτα κάτι εγώ», λέει η Κέλλυ, μητέρα μιας κόρης επτάμισι μηνών, όταν της ζητώ να μου μιλήσει για τις δυσκολίες που έχει να αντιμετωπίσει ένας νέος γονιός στην εποχή μας. «Πόσο εύκολο είναι να ζεις μόνος σου στην Αθήνα σήμερα;»
«Μακαρόνια κάθε μέρα, πετρέλαιο με το σταγονόμετρο, σούπερ μάρκετ και βενζίνη τόσο-όσο, το ίδιο και η κοινωνική ζωή, πού και πού κανένα ρεφενέ στο σπίτι –γιατί έχουμε επιστρέψει σε αυτά–, αλλιώς δεν βγαίνει η δουλειά. Εάν, λοιπόν, είναι δύσκολο στην Ελλάδα του 2023 να ζήσει ένας άνθρωπος μόνος του, ανεξάρτητος, σκέψου πόσο δύσκολο γίνεται αυτό για τα ζευγάρια όταν έρχεται ένα νέο μέλος, το οποίο θέλει μια ειδική μεταχείριση και φροντίδα και δεν μπορείς να κάνεις εκπτώσεις σε αυτό. Σε μια βαρυχειμωνιά, αν είσαι μόνος σου, μπορείς να πεις ότι θα φορέσεις πέντε πουλόβερ και θα κλειδαμπαρώσεις τα πάντα, θα κάψεις μια σόμπα και τέλος. Όταν έχεις ένα μωρό, το πετρέλαιο καίει φουλ. Δεν είναι καθόλου παράλογο να ακούς γονείς που σου λένε ότι επειδή έκαναν μωρό φέτος, έκαψαν δύο και τρεις χιλιάδες ευρώ πετρέλαιο σε δυο-τρεις μήνες», συνεχίζει.
Το να είναι κανείς γονιός σήμερα στην Αθήνα μοιάζει με άθλο – είναι άλλωστε κοινώς αποδεκτό ότι η υπογεννητικότητα στη χώρα μας καλπάζει. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., την τελευταία δεκαετία οι γεννήσεις έχουν μειωθεί σημαντικά, φτάνοντας από 106.428 το 2011 σε 85.346 ετησίως το 2021. Την ίδια στιγμή, η ηλικία τεκνοποίησης ανεβαίνει συνεχώς: σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια όλο και περισσότερες γυναίκες που ανήκουν στις ηλικιακές ομάδες των 35-39 και 40-49 γίνονται μητέρες.
Η οικονομική ύφεση τα τελευταία χρόνια υπήρξε καταλυτική. (Η μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα χρόνια 2009-2016, σε σχέση με την περίοδο 1990-2008, άγγιξε το 23%, ενώ αυτή των γεννήσεων το 20%). Με τον πληθωρισμό να καλπάζει και το κόστος ζωής να εκτοξεύεται, το πρόβλημα αναμένεται να επιδεινωθεί το επόμενο διάστημα. Αξίζει να σημειωθεί μόνο ότι, όπως αναφέρουν οι γονείς, το γάλα που θα χρειαστεί ένα μικρό παιδί έχει αυξηθεί τους τελευταίους λίγους μήνες κατά δύο ευρώ.
Είναι βέβαια θετικό το ότι η ειδική άδεια προστασίας μητρότητας αυξήθηκε από έξι σε εννέα μήνες, για πολλές μητέρες όμως το διάστημα αυτό δεν είναι αρκετό, καθώς, ακόμη και μετά τους πρώτους μήνες, τα παιδιά απαιτούν συνεχώς την προσοχή τους, τη στιγμή που κάθε εργαζόμενος πατέρας δικαιούται άδεια πατρότητας δεκατεσσάρων εργάσιμων ημερών, με αποδοχές.
«Για να μείνεις στο σπίτι και να μεγαλώσεις το παιδί μπαίνεις στο πρόγραμμα του ΟΑΕΔ. Προσπάθησε, όμως, να ζήσεις με τα λεφτά του ΟΑΕΔ. Ποια μαμά μπορεί να ζήσει με πέντε και έξι κατοστάρικα; Να το πάμε και ένα βήμα παρακάτω. Καλώς όσες έχουμε συντρόφους και μπαμπάδες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ ότι υπάρχουν και μανούλες που δεν έχουν συντρόφους. Γι' αυτές τι γίνεται, αν δεν υπάρχει βοήθεια;» διερωτάται η Κέλλυ.
Ο Σωτήρης και η Σοφία είναι στα 33 τους. Έχουν δύο παιδιά, ένα τριών και ένα ενός έτους, τα οποία, όσο μιλάμε, δεν σταματούν να ζητούν την προσοχή τους, έτσι αναγκάζονται να μου μιλούν με βάρδιες. Η Σοφία μου εξηγεί πως πιάνει δουλειά στις τέσσερις. Ο Σωτήρης τελειώνει από τη δική του στις πέντε. Έτσι, εκείνη αναγκάστηκε να κόψει την πρώτη ώρα, για να τα βολέψει.
«Όσο σκεφτόμαστε σε τι κόσμο μεγαλώνουν τα παιδιά μας λέμε να φύγουμε στο εξωτερικό. Η κατάσταση είναι απογοητευτική και από την πλευρά του κράτους και από την πλευρά των παροχών», λέει Σοφία. «Οι γονείς μας ήταν πολύ πιο εύκολο να κάνουν παιδιά. Είχαν σπίτι που είχε φτιάξει ο παππούς για να μείνει η κόρη. Εμείς έχουμε αγοράσει ένα σπίτι και πληρώνουμε δάνειο. Αυτήν τη στιγμή συμφέρει πιο πολύ από το να πληρώναμε ενοίκιο».
Όταν ρωτάω τον Σωτήρη πώς είναι να ζεις στην Ελλάδα με παιδιά σήμερα απαντά: «Πάρα πολύ τρομαχτικά. Δεν βλέπω μέλλον για τα παιδιά. Ο μόνος λόγος που είμαστε ακόμα στην Ελλάδα είναι για τους γονείς μας, τους παππούδες».
«Είμαστε πάντα οριακά. Στερούμαστε πολλά και κάνουμε μια πολύ μετρημένη ζωή. Ευτυχώς, έχουν έρθει έτσι τα πράγματα με τον Covid και έχουν μειωθεί τα έξοδα της βενζίνης και του καφέ στη δουλειά. Με αυτόν τον τρόπο γλιτώσαμε περίπου 200 ευρώ τον μήνα. Αν δεν είχε γίνει αυτό, θα ήμασταν συνέχεια στο όριο», λέει.
Όσο για το επίδομα που παίρνουν με την έλευση του παιδιού, ο Σωτήρης αναφέρει πως δεν φτάνει ούτε για να του πάρεις ρούχα. Χαρακτηριστικό είναι ότι μια τετραμελής οικογένεια με ετήσιο εισόδημα 18.800 ευρώ θα πάρει 84 ευρώ τον μήνα, ενώ για μια οικογένεια με τρία μέλη και ετήσιο εισόδημα 26.000 ευρώ το ποσό ανέρχεται στα 28 ευρώ.
«Δυστυχώς, δυο άνθρωποι που παίρνουν έναν βασικό μισθό δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν, ειδικά αν δεν έχουν δικό τους σπίτι. Και τα επιδόματα του παιδιού δεν σε καλύπτουν με τίποτα», λέει η Σίντυ που έχει δύο κοριτσάκια ενός έτους και τρεισήμισι ετών. Αρχικά εξηγεί πως «για να είμαστε γονείς, θέλουμε και είμαστε».
«Από την αρχή η γυναίκα θα προσπαθήσει να θηλάσει, αλλά αν δεν μπορεί θα πάρει ένα γάλα που κοστίζει 10 ευρώ την εβδομάδα, άρα 40 ευρώ τον μήνα. Οι πάνες κοστίζουν 15 ευρώ την εβδομάδα. Ένα παιδί τον πρώτο ενάμιση περίπου χρόνο της ζωής του θα πρέπει να κάνει ένα εμβόλιο τουλάχιστον μία φορά τον μήνα. Η επίσκεψη γι' αυτό στον γιατρό θα πάει στα 30-40 ευρώ, στην καλή περίπτωση. Το κράτος σού λέει μεν ότι μπορεί να σε καλύψει μέσω του ΙΚΑ, αλλά τα διαθέσιμα ραντεβού είναι ανά ενάμιση-δύο μήνες, τη στιγμή που το εμβόλιο πρέπει να γίνεται κάθε μήνα».
Πολλές φορές, η μεγάλη αναμονή στα νοσοκομεία και η καθυστερημένη εξυπηρέτηση είναι κάποιοι από τους λόγους που αρκετοί γονείς θα προτιμήσουν να κάνουν ιδιωτική ασφάλεια.
Ο Σωτήρης με τη Σοφία μου εξηγούν πως πρέπει αναγκαστικά να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του ΙΚΑ. «Αν θέλεις να το κάνεις ιδιωτικά δεν βγαίνει, η επίσκεψη στον γιατρό κοστίζει 50 ευρώ συν τα φάρμακα. Φέτος έχουμε πάρει τρεις φορές αντιβίωση, ανά δύο βδομάδες ήταν κάποιος άρρωστος. Είναι πολύ συχνό φαινόμενο για να πεις ότι θα πας σε έναν δικό σου παιδίατρο και θα του δίνεις σε κάθε επίσκεψη 50 ευρώ».
Παιδικοί σταθμοί και γονικές άδειες
Σύμφωνα με τη Σίντυ, όσον αφορά τους παιδικούς σταθμούς, σε περίπτωση που ο γονιός δεν συμμετέχει σε κάποιο ΕΣΠΑ ή δεν έχει κάποια άλλη βοήθεια, το κόστος είναι δυσβάσταχτο, με τα έξοδα να φτάνουν και στα 400 ευρώ τον μήνα. «Υπάρχουν γονείς που μπορεί να έχουν καλές δουλειές, αλλά δεν είναι και πλούσιοι για να δίνουν 400 τον μήνα. Για παράδειγμα, μια οικογένεια με μηνιαίο εισόδημα δύο χιλιάρικα δεν είναι πλούσια, μπορεί όμως να μην καταφέρει να πάρει το βοήθημα».
Σύμφωνα με τη σχετική ΚΥΑ για τα κριτήρια υπαγωγής στο πρόγραμμα επιδότησης θέσεων στους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς για την περίοδο 2022-2023, ισχύει το παρακάτω παράδειγμα. Για μια θέση σε βρεφικούς, βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς για βρέφη από δύο μηνών έως δυόμισι ετών και για προνήπια από δυόμισι έως τεσσάρων ετών δικαίωμα συμμετοχής στο σύνολο των δομών με πλήρη αξία voucher έχουν οικογένειες με έως δύο παιδιά και ετήσιο εισόδημα το 2021 έως 27.000 ευρώ.
Ο Σωτήρης με τη Σοφία έκαναν αίτηση προκειμένου να μπει το παιδί τους σε βρεφονηπιακό σταθμό, όμως δεν τα κατάφεραν. Όπως λένε, δεν είναι σίγουρο ότι θα προλάβεις να πάρεις κάποια θέση. Σε άλλες περιπτώσεις, πάλι, οι γονείς καλούνται να επικοινωνήσουν ξανά τους καλοκαιρινούς μήνες για να δουν εάν υπάρχει κάποια άδεια θέση από τον Σεπτέμβριο, κάτι που αφήνει πολύ μικρά χρονικά περιθώρια.
«Οι γονικές άδειες δεν είναι αρκετές. Όσο πιο μικρά είναι τα παιδιά όταν πηγαίνουν στον παιδικό σταθμό, τόσο πιο πολύ αρρωσταίνουν. Τα μικρότερα αρρωσταίνουν πιο βαριά και δεν μπορούν να σου πουν τι έχουν, οπότε λειτουργείς προληπτικά. Οι ειδικές άδειες που δίνουν στη δουλειά δεν φτάνουν. Το παιδί σου αρρωσταίνει κι εσύ παίρνεις από την κανονική άδεια. Μπορεί να χρειαστεί να είσαι μαζί του και τέσσερις και πέντε μέρες», λέει η Σίντυ.
Ενοίκια, επικινδυνότητα και δημόσιοι χώροι
Όσον αφορά τα σπίτια στην Αθήνα, με την εκτόξευση των ενοικίων η κατάσταση μοιάζει πολύ δύσκολη για ένα νέο ζευγάρι. «Εάν βγάζεις χίλια ευρώ ή και λίγο περισσότερα τον μήνα, που είναι ένας καλός μισθός σήμερα, από τη στιγμή που θες 500 ευρώ για να νοικιάσεις ένα σπίτι ως οικογένεια, συν το ρεύμα και το νερό, δεν φτάνουν», λέει η Σίντυ.
H Κέλλυ παραδέχεται ότι η Αθήνα έχει βελτιώσει το επίπεδό της σε διάφορους τομείς, όμως σε άλλους, όπως τα ενοίκια και η κατάσταση των δρόμων, τα πράγματα είναι ανησυχητικά. «Για να μείνει στην περιοχή του Χαλανδρίου με οικογένεια χρειάζεσαι κατά μέσο όρο 900 ευρώ τον μήνα. Το να μην υπάρχει σε μια τέτοια περιοχή ένα πεζοδρόμιο που να μην είναι σπασμένο, να μην το καβαλάνε αμάξια και να μη φοβάσαι μην πέσεις πάνω σε δέντρο ή άνθρωπο περπατώντας το είναι απαράδεκτο.
Υπάρχουν παιδικές χαρές που δεν είναι είναι σε καλή κατάσταση γιατί μπαίνει μέσα ο οποιοδήποτε και κάνει ό,τι θέλει. Δεν περνά κανείς να τις επισκευάσει ώστε να είναι κατάλληλες για παιδιά, που γι' αυτά δημιουργήθηκαν αρχικά», λέει η Κέλλυ. «Μέχρι να γίνουμε γονείς, και εφόσον μπορούμε, κόβουμε βόλτες στη Αθήνα και δεν τρέχει μία. Πηδάμε πάνω από χαντάκια, ισορροπούμε πάνω από σπασμένα πλακάκια και γούβες, πέφτουμε με το αυτοκίνητα μέσα σε τρύπες και λέμε “ωχ, πάλι φάγαμε λίγο τη ζάντα”, και το ζήτημα τελειώνει εκεί. Όταν γίνεσαι γονιός, όμως, αρχίζεις να προβληματίζεσαι για άλλα πράγματα».
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, από τα Εξάρχεια και την Κλαυθμώνος μέχρι την Κηφισιά, τον Χολαργό και την Αγία Παρασκευή, παντού επικρατεί το ίδιο χάλι. «Δεν υπάρχουν διαβάσεις για πεζούς και για καρότσια, δεν υπάρχουν ποδηλατοδρόμοι, και αν υπάρχουν, η διαδρομή δεν είναι σοβαρή», συμπληρώνει.
Η Σίντυ συμφωνεί πως δεν υπάρχει περίπτωση να κάνεις μια βόλτα και να μη δυσκολευτείς κάπου με το καρότσι στα πεζοδρόμια. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και με τις πολυκατοικίες της Αθήνας που είναι παλιές και έχουν μόνο σκάλες. «Αυτό είναι σκότωμα», λέει. «Στην πρώτη μου κόρη υπήρχαν περίοδοι που δεν μπορούσα να βγω γιατί μου πονούσε η μέση. Οι κινήσεις που κάνεις για να ανεβάσεις το καρότσι είναι πολύ επίπονες. Μπορεί να θες να πας στο σούπερ μάρκετ, στη λαϊκή, πώς θα ανέβεις στην επιστροφή;».
Ο Σωτήρης λέει πως δεν υπάρχουν πεζοδρόμια και πως δεν μπορείς να βγεις ούτε για μια βόλτα. «Αν προσπαθήσεις να περάσεις από τη διάβαση πεζών, το κάνεις με την ψυχή στο στόμα. Έξω από το σπίτι μας έχει τρεις διαβάσεις – δεν σταματάνε για πεζό σε καμία». Την ίδια στιγμή, αυτό που τον εκνευρίζει περισσότερο είναι η κατάσταση στις παιδικές χαρές. «Πας στην παιδική χαρά και καπνίζουν όλοι μέσα στη μούρη των παιδιών σου», λέει.
Οι εργασιακές συνθήκες για τις μητέρες
Όσον αφορά το εργασιακό κομμάτι, η Σίντυ, που ήδη ανησυχεί για τις δυσκολίες που θα προκύψουν από τη στιγμή που θα επιστρέψει στην αγορά εργασίας τον Σεπτέμβριο, θεωρεί πως οι γυναίκες αντιμετωπίζουν ακόμα ένα είδος ρατσισμού.
«Τις ρωτάνε: “Θέλεις να κάνεις παιδιά;”, “Έχεις σχέση;”, “Έχεις σύντροφο;”. Αυτές είναι ερωτήσεις που δεν γίνονται σε καμιά άλλη χώρα το κόσμου. Σε ρωτάνε γιατί δεν έχεις παιδί. Εάν έχεις, σε ρωτάνε αν σκέφτεσαι για δεύτερο. Εάν έχεις δύο παιδιά, σε ρωτάνε αν τα βόλεψες, αν θα υπάρχει κάποιος σε περίπτωση που χρειαστεί το παιδί κάτι. Έχουν και μπαμπάδες τα παιδιά, δεν τα κάνουμε μόνες μας».
Την ίδια στιγμή που ιδιωτικές εταιρείες με πάρα πολλούς εργαζόμενους καμαρώνουν για τα ποσοστά των γυναικών στο ανθρώπινο δυναμικό τους, η βοήθεια που παρέχουν στις νέες εργαζόμενες μητέρες είναι ελάχιστη. Σε κάποιες περιπτώσεις, πάλι, πολλές γυναίκες χάνουν θέσεις που τους αξίζουν επειδή θέλουν να κάνουν παιδί. «Το παιδί στην Ελλάδα για την εργαζόμενη μάνα είναι τρομερή τροχοπέδη», καταλήγει η Κέλλυ.
Η ζωή εκτός σπιτιού
Η ύπαρξη ενός γονιού, δηλαδή παππού ή γιαγιάς, που θα κρατήσει το παιδί όταν χρειαστεί είναι καθοριστική. Φυσικά, ελλείψει κάποιου τέτοιου συγγενή ή πόρων, το ζευγάρι πολλές φορές μένει αναγκαστικά μέσα. «Εμείς οι γονείς θέλουμε να είμαστε και άνθρωποι. Είμαστε και ζευγάρι, έχουμε και φίλους. Δεν μπορείς να κλείνεσαι στο κλουβί σου γιατί έκανες παιδιά. Σίγουρα θα κάνεις θυσίες ένα-δυο χρόνια, μέχρι να μεγαλώσουν λίγο, αλλά θες κάποια στιγμή να πας για ένα φαγητό, να δεις τους φίλους σου. Τι θα κάνεις; Θα πρέπει κάποιος να μπορεί να σε βοηθήσει, αλλιώς θα έχεις τα παιδιά συνεχώς μαζί σου», λέει η Σίντυ.
Όσον αφορά τη διασκέδαση και τα μαγαζιά της Αθήνας, οι επιλογές ενός γονέα είναι περιορισμένες. Η Σίντυ λέει πως είναι ζήτημα να υπάρχουν τέσσερα εστιατόρια ή ταβέρνες στην Αθήνα που να είναι πραγματικά φιλικές για παιδιά. Αναγκαστικά οι γονείς θα καταφύγουν σε ένα πάρκο ή κάποιο δημόσιο χώρο, μπαίνοντας σε μια χρονοβόρα διαδικασία προετοιμασίας από το σπίτι, με ποδήλατα, παιχνίδια και πολύ προσεχτικό ντύσιμο. Άλλα μαγαζιά, πάλι, που μπορεί να είναι kids friendly, δεν έχουν αλλαξιέρα ή καρεκλάκια φαγητού.
Παράλληλα, στη σημερινή κοινωνία είναι αρκετά τα στερεότυπα που παραμένουν. Εν έτει 2023 είναι απλώς θλιβερό μια γυναίκα που θηλάζει το παιδί της δημόσια να υφίσταται το επιτιμητικό βλέμμα των περαστικών και των γύρω της. Αυτό όμως είναι κάτι που συμβαίνει, όπως και τα σχόλια των χρηστών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που γίνονται με διάφορες άλλες αφορμές.
«Καλά, εσύ δεν έγινες μάνα; Παιδί δεν έκανες;»: αυτά είναι μερικά από τα μηνύματα που λαμβάνει από millennial χρήστες των social media η Κέλλυ τους τελευταίους μήνες, όταν ανεβάζει ένα στιγμιότυπο από τη διασκέδασή της στην πόλη, χωρίς τα παιδιά.
«Εκεί καταλαβαίνεις πως όταν τα στερεότυπα αναπαράγονται από πολλά άτομα, η πίεση που ασκείται σε μια γυναίκα που είναι και μητέρα είναι πολύ μεγάλη».
Πηγή: LIFO
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου