Υπερλεξία στα παιδιά.

Μήπως το πολύ μικρό παιδί σας λέει εύκολα τα γράμματα και αριθμούς; Μήπως μπορεί να διαβάζει λέξεις πριν ακόμα να μπορεί να μιλήσει σωστά; Αν ναι, το παιδί σας μπορεί να έχει μια διαταραχή που λέγεται υπερλεξία. 

Κατανοώντας την υπερλεξία. 

Η υπερλεξία είναι ένα σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από μια έντονη εμμονή/ αγάπη για τα γράμματα και τους αριθμούς, καθώς και μια πρόωρα αναπτυγμένη αναγνωστική ικανότητα. Τα παιδιά με υπερλεξία διαβάζουν σε πολύ πιο υψηλό επίπεδο σε σχέση με τους συνομηλίκους τους και συχνά αρχίζουν να διαβάζουν σε πάρα πολύ μικρή ηλικία, ακόμα και δύο χρονών. 

Ενώ τα παιδιά με υπερλεξία έχουν αναπτυγμένη αναγνωστική ικανότητα, αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κατανόηση και στη χρήση της ομιλούμενης γλώσσας. Σε αντίθεση με τα άλλα παιδιά, μαθαίνουν να μιλούν με έναν τελείως διαφορετικό τρόπο. Ενώ τα περισσότερα παιδιά προχωρούν από την εκμάθηση των ήχων σε λέξεις και προτάσεις, τα παιδιά με υπερλεξία απομνημονεύουν φράσεις, προτάσεις ή ακόμα και ολόκληρες συζητήσεις από την τηλεόραση, από ταινίες ή βιβλία. Για να εκφράσουν μια ιδέα, τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να αναλύουν όσα έχουν απομνημονεύσειγια να παράγουν πρωτότυπες εκφράσεις. Τα παιδιά με υπερλεξία έχουν εξαιρετική οπτική και ακουστική μνήμη, δηλαδή θυμούνται εύκολα όσα ακούνε και όσα βλέπουν. Χρησιμοποιούν την μνήμη τους για να μάθουν την γλώσσα. Συχνά εκδηλώνουν ηχολαλία, δηλαδή επαναλαμβάνουν φράσεις και προτάσεις χωρίς να κατανοούν το νόημά τους. 

Δεδομένης της δυσκολίας τους στην ομιλούμενη (προφορική) γλώσσα, τα παιδιά με υπερλεξία σπάνια ξεκινούν συνομιλίες. 

Υπερλεξία και Αυτισμός

Η υπερλεξία είναι μερικές φορές σύμπτωμα του αυτισμού. Αν το παιδί σας με υπερλεξία έχει και αυτισμό, τότε μπορεί να έχει δύσκολίες στην κοινωνικοποίηση και προβλήματα συμπεριφοράς. 

Μπορεί επίσης να παρουσιάζει και άλλα χαρακτηριστικά του αυτισμού, όπως:

- συμπεριφορά αυτοδιέγερσης,

- στερεότυπη- επαναληπτική συμπεριφορά,

- συγκεκριμένη και κυριολεκτική σκέψη,

- δυσκολία με τις αφηρημένες έννοιες,

- τυπική ανάπτυξη μέχρι τους 18-24 μήνες, ακολουθούμενη από παλινδρόμηση,

- ανάγκη για ρουτίνες,

- δυσκολία μετάβασης από τη μια δραστηριότητα στην άλλη. 

Τα πρόσθετα χαρακτηριστικά του αυτισμού συχνά περιλαμβάνουν και τα ακόλουθα:

- ευαισθησία στους ήχους, τις μωρωδιές και το άγγιγμα,

- ασυνήθιστοι φόβοι,

- επιλεκτική ακοή (μπορεί να φαίνεται κωφό).

Έχουν υπερλεξία όλα τα παιδιά που αρχίζουν να διαβάζουν από πολύ μικρή ηλικία;

Όχι. Δεν έχουν υπερλεξία όλα τα παιδιά που αρχίζουν να διαβάζουν σε μικρή ηλικία. Μερικά από αυτά μπορεί απλώς να είναι χαρισματικά. Ωστόσο, αυτό το ενδεχόμενο δεν λαμβάνεται πάντα υπόψη. Οι Silberman και Silberman που πρώτοι χρησιμοποίησαν τον όρο το 1967 στο άρθρο : «Υπερλεξία: Ειδικές δεξιότητες αναγνώρισης λέξεων σε μικρά παιδιά» περιγράφουν ένα συνεχές όσο αφορά την αναγνωστική ικανότητα με τα παιδιά που έχουν αναπηρίες όπως η δυσλεξία στο ένα άκρο, παιδιά που δεν αντιμετωπίζουν δυσκολίες/ προβλήματα στην ανάγνωση στη μέση, και στο άλλο άκρο τα παιδιά που «είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τις λέξεις μηχανικά σε υψηλότερο επίπεδο από αυτό που αναμένεται με βάση το νοητικό τους δυναμικό.

Το πρόβλημα με αυτή την ανάλυση της υπερλεξίας είναι ότι δεν αφορά τους χαρισματικούς αναγνώστες, παρόλο που τους περιλαμβάνει στην περιγραφή ενός τύπου υπερλεξίας. Είναι απλά ένας τρόπος όπου μια χαρισματική συμπεριφορά γίνεται «παθολογική». Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι βλέπουν ένα πρόβλημα εκεί που δεν υπάρχει. 

Πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος αν το παιδί του έχει υπερλεξία;

Αν το παιδί σας έχει αρχίσει να διαβάζει από πολύ μικρή ηλικία, μπορεί να αναρωτιέστε αν έχει υπερλεξία. Στην πραγματικότητα, μπορεί να συναντήσετε άτομα που θα σας πουν να ζητήσετε βοήθεια για το παιδί σας, προχωρώντας σε διάγνωση και θεραπευτικές παρεμβάσεις. Θα πρέπει να θυμάστε ότι η υπερλεξία είναι μια πολύπλοκη διαταραχή. Ωστόσο, η ανάγνωση από πολύ μικρή ηλικία δεν είναι απαραιτήτως ένδειξη υπερλεξίας. Ενώ τα παιδιά με υπερλεξία γοητεύονται από τις λέξεις και τα γράμματα και μαθαίνουν να διαβάζουν από πολύ μικρή ηλικία χωρίς να δεχτούν οποιαδήποτε μορφή διδασκαλίας, το επίπεδο κατανόησής τους δεν συμβαδίζει με την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν λέξεις. Παράλληλα, παρουσιάζουν προβλήματα και στην ομιλούμενη γλώσσα. Συχνά δεν είναι σε θέση να συνδυάσουν λέξεις για να εκφράσουν τις ιδέες τους ή να κατανοήσουν όσα λένε οι άλλοι. 

Αν το παιδί σας εμφανίζει συμπτώματα υπερλεξίας, τότε μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθεια του παιδίατρού σας ή κάποιου ειδικού για αξιολόγηση. Αν απλώς έχει μάθει να διαβάζει από πολύ μικρή ηλικία, εναθαρρύνετέ το προσφέροντάς του πολλές ευκαιρίες για να απολαύσει και να αγαπήσει το διάβασμα. 

Απόδοση του άρθρου Overview of Hyperlexia in Children (αναδημοσίευση)

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός - Νηπιαγωγός

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση