Η Πρώϊμη Παρέμβαση για νήπια 0 – 7 ετών με απώλεια όρασης και πρόσθετες αναπηρίες αποτελεί μιά κρισιμότατη διαδικασία/υπηρεσία γιά την υποστήριξη της ανάπτυξης και κοινωνικής τους ενσωμάτωσης. Το πρώτο πρόγραμμα Π.Π. στην Ελλάδα υλοποιείται από τον σύλλογο γονέων ατόμων με προβλήματα όρασης και πρόσθετες αναπηρίες “ΑΜΥΜΩΝΗ” και έχει ήδη παρελθόν επτά χρόνων.
Την συμπυκνωμένη εμπειρία από το 2004 της Π.Π. μεταφέρουν μέσω της σελίδας οι επιστημονικά υπεύθυνοι του προγράμματος. Εχει ως ακολούθως :
Η Πρώιμη Παρέμβαση είναι μια σύνθεση υπηρεσιών/παροχών με κύριο σκοπό να ενισχύσει την ανάπτυξη των βρεφών και νηπίων, δουλεύοντας μαζί με την οικογένεια για να αναγνωρίσουν τις ιδιαίτερες ανάγκες του, να σχεδιάσουν και να παρέχουν στο νήπιο πρώιμες και κατάλληλες εμπειρίες μάθησης που θα προάγουν την ανάπτυξή του, να ενδυναμώσει την επάρκεια της οικογένειας και να προάγει την κοινωνική της ενσωμάτωση (Chen, D., 1999, Ευρωπαϊκός φορέας για την Ανάπτυξη στην Ειδική Αγωγή, 2010).
Το πρώτο Πρόγραμμα Πρώιμης Παρέμβασης ξεκίνησε στην Ελλάδα το 2004, από την ΑΜΥΜΩΝΗ, τον Πανελλήνιο Σύλλογο Γονέων Ατόμων με Προβλήματα Όρασης και Πρόσθετες Αναπηρίες. Από το 2006, ξεκίνησε αντίστοιχο πρόγραμμα στη Θεσσαλονίκη. Η πραγματοποίηση του καινοτόμου αυτού Προγράμματος, στάθηκε δυνατή και λόγω της καθοριστικής συμβολής του Blindeninstitut της Γερμανίας, το οποίο προσέφερε εκπαίδευση, αλλά και εποπτεία.
Το Πρόγραμμα, δουλεύει ως εξής: Μέσα από προγραμματισμένες, εβδομαδιαίες επισκέψεις στα σπίτια των οικογενειών, ο εκπαιδευτής αξιολογεί τις ανάγκες του παιδιού μέσα στο φυσικό του περιβάλλον, συζητά και συμφωνεί με την οικογένεια σε ένα σχέδιο αντιμετώπισης και παρέχει στο παιδί κατάλληλα για εκείνο οπτικά, απτικά και ακουστικά ερεθίσματα με τη μορφή παιχνιδιού. Στο παιχνίδι αυτό πρωταγωνιστής είναι το ίδιο το παιδί που μέσω της επικοινωνίας του με τον εκπαιδευτή ή το γονέα κινητοποιείται να πάρει πληροφορίες με τις αισθήσεις του, να τις επεξεργαστεί και να ανακαλύψει το περιβάλλον του. Τα μέσα κινητοποίησης είναι κατάλληλα ερεθίσματα- παιχνίδια που μπορεί να αντιληφθεί το παιδί, ιδιοκατασκευές ή αντικείμενα οικιακής χρήσης, προσαρμοσμένα κατάλληλα, ώστε να είναι αισθητά από το παιδί. Η πρώιμη παρέμβαση λοιπόν δεν είναι μια παθητική διαδικασία, αλλά ένα διαδραστικό, ευχάριστο παιχνίδι με το παιδί, που σκοπό έχει να το κινητοποιήσει να ψάξει, να επιλέξει και να αντιδράσει με τρόπο χρήσιμο για το ίδιο. Έτσι το παιδί αποκτά ενδιαφέρον να χρησιμοποιήσει την όρασή του με τρόπο που να έχει νόημα για το ίδιο.
Οι γονείς, οι οποίοι συμμετέχουν στο παιχνίδι, μαθαίνουν να κατανοούν τις δυσκολίες και τις δυνατότητες του παιδιού τους και αποκτούν νέους τρόπους να επικοινωνούν και να παίζουν μαζί του. Ταυτόχρονα, ο γονέας μπορεί να συζητήσει τις απορίες του για προβλήματα που αντιμετωπίζει με το παιδί του ή να μοιραστεί, αν το έχει ανάγκη, τις σκέψεις και τα συναισθήματά του σε σχέση με το παιδί και τις δυσκολίες του. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θα λέγαμε ότι ο εκπαιδευτής συνοδεύει το γονέα στη διαδικασία αποδοχής του παιδιού του και των δυνατοτήτων του.
Η χρησιμότητα των πρώιμων εμπειριών μάθησης στην ανάπτυξη του εγκεφάλου υποστηρίζεται από τη νευροψυχολογική έρευνα πάνω στη δυνατότητα του εγκεφάλου να οργανώνεται στα πρώτα χρόνια ζωής από τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος. Έτσι το παιδί με μειωμένη όραση μπορεί να βελτιώσει τις ήδη υπάρχουσες οπτικές δεξιότητες ή να αποκτήσει νέες. Η ανταπόκριση του παιδιού στο πρόγραμμα εξαρτάται από την πάθησή του, τη δυνατότητα που παρέχει η οικογένειά του να παίζει καθημερινά μαζί του με τρόπο κατάλληλο, τον εμπλουτισμό της καθημερινόητητάς του με κατάλληλα ερεθίσματα και βέβαια από το δυναμικό του ίδιου του παιδιού.
Γονείς. Πραγματικότητα και προβληματισμοί
Οι γονείς των παιδιών με προβλήματα όρασης και πρόσθετες αναπηρίες είναι μια “ομάδα” που έχει να επιλύσει πολλά προβλήματα, αρχίζοντας από την καθημερινή αυξημένη φροντίδα του παιδιού τους, η οποία απαιτεί χρόνο και χρήματα, συνεχίζοντας με συχνές εξετάσεις, νοσηλείες και επαφές με δημόσιες υπηρεσίες για έγκριση επιδομάτων και αναλώσιμων. Και βέβαια οι γονείς αυτοί έρχονται σε αρκετές περιπτώσεις αντιμέτωποι με την έλλειψη εξοικείωσης του κοινωνικού τους περίγυρου για τη δυσκολία του παιδιού τους, την προσωπική τους αγωνία για την έκβαση της υγείας και της ανάπτυξής του. Μέσα σε αυτό το κλίμα, δεν είναι λίγοι οι γονείς που αισθάνονται κουρασμένοι και κοινωνικά απομονωμένοι. Κάποιοι γονείς μάλιστα ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες (λ.χ. μετανάστες) που επιβαρύνει περισσότερο την ποιότητα ζωής τους. Εστιάζοντας στα της σύγχρονης νεοελληνικής πραγματικότητας: Εν όψει των πρόσφατων περικοπών στην υγεία και την κοινωνική πρόνοια και το κλείσιμο αρκετών δομών αποκατάστασης, οι γονείς αυτοί αντιμετωπίζουν νέα διλήμματα, όπως τη δυσκολία ένταξης τους παιδιού τους σε κατάλληλο σχολικό πλαίσιο. Τα τελευταία χρόνια πολλοί γονείς, ιδιαίτερα οι μητέρες, αναγκάζονται να εργαστούν μέχρι και 12 ώρες εκτός σπιτιού για να ανταπεξέλθουν στα έξοδα θεραπειών των παιδιών τους, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να συμμετέχουν στο παιχνίδι είτε λόγω έλλειψης ελεύθερου χρόνου είτε λόγω κόπωσης. Όλα τα παραπάνω δημιουργούν εύλογο προβληματισμό για την αναζήτηση τρόπων στήριξης αυτών των οικογενειών..
Κατ’ οίκον Πρώιμη παρέμβαση
Σε αντιστοιχία με τις προτεραιότητες των υπόλοιπων ευρωπαϊκών χωρών (Ευρωπαϊκός φορέας για την Ανάπτυξη στην Ειδική Αγωγή, 2010) η εστίαση έγινε σε συγκεκριμένα σημεία:
Σημαντική προτεραιότητα δόθηκε στη σταθεροποίηση του προσωπικού και τη διαρκή επιμόρφωση των εκπαιδευτών, ώστε να είναι σε θέση να παρέμβουν ολιστικά στην οικογένεια, καθώς η πρώιμη παρέμβαση αποτελεί ένα διεπιστημονικό πεδίο και απαιτεί γνώσεις εξειδικευμένες. Αυτό επιτεύχθηκε μέσα από σεμινάρια και επισκέψεις σε σχολεία της Γερμανίας.
Ένα σημαντικό βήμα ήταν η στροφή προς μια ολιστική αξιολόγηση του παιδιού στο χώρο του και η διαμόρφωση ενός συστήματος κατ’ οίκον αξιολόγησης των δυνατοτήτων και δυσκολιών του παιδιού, προσαρμοσμένο σε παιδια με πολύ διαφορετικά προβλήματα. Η κατ’οίκον αξιολόγηση είναι ένα πολύ σημαντικό βήμα αν σκεφτούμε τη διαφορά της αντίδρασης του βρέφους ή νηπίου, όταν καλείται να αξιολογηθεί εκτός του οικείου του περιβάλλοντος, συνήθως σε κάποιο νοσοκομείο ή γραφείο ιδιώτη. Από τις κοινές διηγήσεις των γονιών, συμπεραίνουμε ότι η συνθήκη αυτή πρέπει να είναι ιδιαίτερα στρεσογόνα για τα μικρά παιδιά, αλλά και για τους γονείς, οι οποίοι βιώνουν το υποκειμενικό συναίσθημα ότι αξιολογούνται οι ίδιοι. Αυτή η προσπάθεια ξεκίνησε για την ΑΜΥΜΩΝΗ με την προσαρμογή του εργαλείου παρατήρησης για παιδιά με προβλήματα όρασης και συνεχίζεται με την προσαρμογή ενός εργαλείου παρατήρησης της λειτουργικής όρασης από τη σχολή τυφλών της Γερμανίας. Αυτό το εργαλείο θα μας δώσει την ευκαιρία να συγκρίνουμε με ένα σταθερό τρόπο την πρόοδο του κάθε παιδιού στην αρχή και το τέλος της σχολικής χρονιάς.
Η βελτίωση της πρόσβασης όλων των οικογενειών στις υπηρεσίες Π.Π. όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα παραμένει ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση για ένα σύλλογο γονέων με δυσκολίες χρηματοδότησης. Μια τέτοια προσπάθεια έχει ξεκινήσει μέσα από τη γνωστοποίηση του προγράμματος σε φορείς, όπως είναι κοινωνικές υπηρεσίες των νοσοκομείων παίδων, άλλων σχετικών συλλόγων και μέσα από τους ειδικούς για την όραση, τους οποίους επισκέπτονται τα παιδιά (οφθαλμιάτρους, οπτομέτρης).
Γνωρίζοντας τις ιδιαίτερες ανάγκες των οικογενειών, η κοινωνική ενδυνάμωση των γονέων αποτελεί προτεραιότητα η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη. Η ανάγκη αυτή είχε αναδειχθεί από καιρό σε ομάδες γονέων που πραγματοποιήθηκαν στο χώρο της Αμυμώνης. Οι ομάδες αυτές έδωσαν τη δυνατότητα σε όσους γονείς το επιθυμούσαν να συναντηθούν με άλλους γονείς και να μιλήσουν για τις κοινές τους εμπειρίες και για τα κοινά προβλήματα. Μελλοντικό στόχο αποτελεί η δημιουργία ενός δικτύου επικοινωνίας των γονέων μεταξύ τους, με σκοπό την αλληλοβοήθειά τους, το οποίο ξεκίνησε με τη δημιουργία forum στον επίσημο διαδικτυακό χώρο της Αμυμώνης και θα συνεχιστεί με προγραμματισμένες συναντήσεις των γονέων για καφέ σε δημόσιους χώρους. Στόχο αποτελεί η ενίσχυσή τους να διεκδικήσουν συλλογικά τα δικαιώματά τους για μια καλύτερη ποιότητα ζωής για τους ίδιους και τα παιδιά τους.
Βιβλιογραφικές παραπομπές:
Ευρωπαϊκός φορέας για την ανάπτυξη στην ειδική αγωγή (2010). Πρώιμη Παρέμβαση-Πρόοδος και Εξελίξεις 2005-2010, Odense, Denmark: Ευρωπαϊκός Φορέας για την Ανάπτυξη στην Ειδική Αγωγή.
Chen, D. (1999). Essential Elements in Early Intervetion: Visual Impairment and Multiple Disabilities. New York: AFB Press.
Πηγή: Ελευθεροτυπία
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου