Ηλεκτρονική προσβασιμότητα : δικαίωμα και υποχρέωση

Σύμφωνα με το άρθρο “Companies working to improve web accessibility” (Οι εταιρείες προσπαθούν να βελτιώσουν την προσβασιμότητα στις ιστοσελίδες τους) που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα  PatriciaEBauer (News & Commentary on Disability Issues) στις 16/12/2009, οι Αμερικάνικες επιχειρήσεις έχουν αρχίσει να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην προσβασιμότητα των ιστοσελίδων τους, καθώς αφενός επιθυμούν να διευρύνουν το αγοραστικό τους κοινό στον χώρο των ατόμων με αναπηρία (κυρίως για αγορές μέσω διαδικτύου) και αφετέρου επειδή φοβούνται για καταγγελίες για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τα άτομα με αναπηρία. Είναι γνωστή η υπόθεση της Target Corp. που συμφώνησε να πληρώσει αποζημίωση 6 εκατομμυρίων δολαρίων στους μηνυτές της (άτομα με προβλήματα όρασης) που δεν μπορούσαν να έχουν πρόσβαση στην ιστοσελίδα τους , και δεσμεύτηκε να αλλάξει την ιστοσελίδα της έτσι ώστε να είναι προσβάσιμη μέσω κατάλληλων λογισμικών. Σε παρόμοια κίνηση έχει προβεί και η Apple Inc. που δεσμεύτηκε στην Πολιτεία της Μασσαχουσέτης ότι θα κάνει το λογισμικό iTunes σε μεγαλύτερο βαθμό ηλεκτρονικά προσβάσιμο.

Στην Αμερική, οι κρατικές- κυβερνητικές ιστοσελίδες είναι υποχρεωμένες από τον νόμο να πληρούν όλα τα κριτήρια προσβασιμότητας , κάτι που δεν ισχύει δυστυχώς για τις ιστοσελίδες επιχειρήσεων. Η Εθνική Συνομοσπονδία Τυφλών (National Federation of the Blind) έχει αρχίσει να μηνύει επιχειρήσεις με μη προσβάσιμες ιστοσελίδες, με στόχο να αλλάξει η υπάρχουσα κατάσταση, καθώς το διαδίκτυο παίζει πλέον καταλυτικό ρόλο στην καθημερινή μας ζωή και οφείλει να είναι προσβάσιμο και για τα 1,3 εκατομμύρια τυφλά άτομα στην Αμερική.

Για το θέμα της προσβασιμότητας του διαδικτύου και την κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, υπάρχει το πολύ ενδιαφέρον άρθρο «Η προσβασιμότητα του ελληνικού Διαδικτύου» της Ελευθεροτυπίας (12/12/2009), το οποίο παραθέτουμε αυτούσιο.

Η προσβασιμότητα του ελληνικού Διαδικτύου

Η έννοια της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας αφορά τη δυνατότητα αξιοποίησης των συστημάτων πληροφορικής και της ηλεκτρονικής πληροφορίας σε οποιαδήποτε μορφή της από όλους, συμπεριλαμβανομένων των Ατόμων με Αναπηρία (ΑμεΑ) και των ηλικιωμένων.

Συγκεκριμένες τεχνικές για τη διευκόλυνση των ΑμεΑ (π.χ. ράμπες σχεδιασμένες με κατάλληλη κλίση για την κάλυψη υψομετρικών διαφορών, διάδρομοι με κατάλληλο μήκος, ανελκυστήρες με πλάτος θύρας και θαλάμου κατάλληλο για χρήση και από άτομα με αμαξίδια κ.ά.), χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά στην αρχιτεκτονική σχεδίαση. Αντίστοιχα, και στη σχεδίαση διαδικτυακών υπηρεσιών υπάρχουν διεθνώς αναγνωρισμένες τεχνικές προδιαγραφές κατασκευής (π.χ. Web Content Accessibility Guidelines) που καθιστούν δυνατή την πρόσβαση στο Διαδίκτυο από άτομα που χειρίζονται τον υπολογιστή τους με ειδικούς διακόπτες, οθόνες Braille, τη φωνή, ή άλλες λύσεις υποστηρικτικής τεχνολογίας. Επίσης, η συμμόρφωση με αυτές τις προδιαγραφές συνεισφέρει στην ευκολότερη πρόσβαση όλων των πολιτών στην πληροφορία και τις υπηρεσίες που προσφέρονται μέσω Διαδικτύου (π.χ. όταν η σύνδεση στο Διαδίκτυο είναι αργή ή ο πλοηγός που χρησιμοποιείται είναι παλαιότερης γενιάς).

Με στόχο την καταπολέμηση του ηλεκτρονικού κοινωνικού αποκλεισμού, η πρόνοια για ελεύθερη πρόσβαση όλων των πολιτών στην Κοινωνία της Πληροφορίας έχει κατοχυρωθεί συνταγματικά (άρθρο 5Α) στην Ελλάδα. Επιπλέον, έχουν ήδη ενσωματωθεί στο Εθνικό Δίκαιο ορισμένες βασικές κοινοτικές οδηγίες που αφορούν τη χρήση της πληροφορίας σε ηλεκτρονική μορφή από τα ΑμεΑ. Στην πράξη, όμως, διαφαίνεται ότι η πρόσβαση στον αυξανόμενο αριθμό διαθέσιμων διαδικτυακών υπηρεσιών γίνεται ολοένα και δυσκολότερη για τα ΑμεΑ. Βάσει πρόσφατης έρευνας του Κέντρου Καθολικής Πρόσβασης και Υποστηρικτικών Τεχνολογιών του ΙΠ-ΙΤΕ, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Universal Access in the Information Society, όπου αποτυπώνεται η πορεία του δείκτη ηλεκτρονικής προσβασιμότητας του ελληνικού Διαδικτύου την περίοδο 2004-2008, παρατηρείται πολύ περιορισμένη υιοθέτηση των κατασκευαστικών λύσεων που διευκολύνουν την πρόσβαση από ΑμεΑ. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αξιολόγησης ηλεκτρονικής προσβασιμότητας που διενεργήθηκε το 2008 σε δείγμα 257 ελληνικών διαδικτυακών τόπων διαφόρων κατηγοριών, δημοσίου κυρίως χαρακτήρα (π.χ. δημόσια διοίκηση, βιβλιοθήκες, νοσοκομεία, οργανισμοί) αλλά και ορισμένων περιπτώσεων του ιδιωτικού τομέα (π.χ. τράπεζες, ηλεκτρονικό εμπόριο):

1. Ποσοστό 85% αυτών βρέθηκε να μην καλύπτει τις απολύτως βασικές προϋποθέσεις προσβασιμότητας.

2. Το 14% μπορεί να προσπελαστεί από ΑμεΑ με ικανοποιητικό τρόπο,

3. και μόνο το 1% αυτών μπορεί να θεωρηθεί πλήρως προσβάσιμο από ΑμεΑ.

Τα στοιχεία αυτά, σε σύγκριση με εκείνα της περιόδου 2004 στο ίδιο περίπου δείγμα διαδικτυακών τόπων, αναδεικνύουν ότι το ποσοστό της μη προσβασιμότητας παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, με δεδομένο ότι τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν τότε 73%, 25% και 1%.

Τα πολύ χαμηλά ποσοστά προσβασιμότητας των διαδικτυακών υπηρεσιών στην Ελλάδα έχουν άμεσες επιπτώσεις στον πληθυσμό των ΑμεΑ, καθώς δεν είναι ακόμα σε θέση να αξιοποιούν τα οφέλη που προσφέρονται από την τεχνολογική πρόοδο. Για τη βελτίωση της προσβασιμότητας του ελληνικού Διαδικτύου θα πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια από όλους τους εμπλεκόμενους, προκειμένου η ανάπτυξη των ψηφιακών υπηρεσιών να λαμβάνει υπόψη τις σχετικές σχεδιαστικές αρχές και κατασκευαστικές τεχνικές από τα πρώτα κιόλας στάδια, αποφεύγοντας το μεγάλο κόστος που μπορεί να προκύψει από τις όποιες εκ των υστέρων παρεμβάσεις.