Η πρώιμη παιδική ηλικία είναι μια κρίσιμη περίοδος για την ανάπτυξη του εγκεφάλου, σημαντική για την τόνωση της γνωστικής ικανότητας και της ψυχικής ευεξίας. Η καλή υγεία του εγκεφάλου σε αυτή την ηλικία συνδέεται άμεσα με την καλύτερη ψυχική υγεία, τη γνώση και το μορφωτικό επίπεδο στην εφηβεία και την ενήλικη ζωή. Μπορεί επίσης να προσφέρει ανθεκτικότητα σε περιόδους στρες.
Ωστόσο, η ανάπτυξη του εγκεφάλου μπορεί να παρεμποδιστεί από τη φτώχεια. Μελέτες έχουν δείξει ότι η φτώχεια στην πρώιμη παιδική ηλικία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Συνδέεται επίσης με διαφορές στη δομή του εγκεφάλου, φτωχότερη γνωστική λειτουργία, προβλήματα συμπεριφοράς και εμφάνιση συμπτωμάτων ψυχικής υγείας.
Αυτό δείχνει πόσο σημαντικό είναι να δίνουμε σε όλα τα παιδιά ίσες ευκαιρίες στη ζωή. Αλλά μέχρι να ληφθούν επαρκή μέτρα για τη μείωση της ανισότητας και τη βελτίωση των αποτελεσμάτων, μία νέα μελέτη των Barbara Jacquelyn Sahakian, Christelle Langley, Jianfeng Feng και Yun-Jun Sun, που δημοσιεύτηκε στο Psychological Medicine, προτείνει μια δραστηριότητα χαμηλού κόστους που μπορεί τουλάχιστον να αναιρέσει ορισμένες από τις αρνητικές επιπτώσεις της φτώχειας στον εγκέφαλο: το διάβασμα.
Πλούτος και υγεία εγκεφάλου
Το υψηλότερο οικογενειακό εισόδημα στην παιδική ηλικία τείνει να συνδέεται με υψηλότερες βαθμολογίες στις αξιολογήσεις της γλώσσας, της εργασιακής μνήμης και της επεξεργασίας κοινωνικών και συναισθηματικών ενδείξεων. Η έρευνα έχει δείξει ότι το εξωτερικό στρώμα του εγκεφάλου, που ονομάζεται φλοιός, έχει μεγαλύτερη επιφάνεια είναι και είναι παχύτερη σε άτομα με υψηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση από ό,τι σε φτωχότερους ανθρώπους.
Ο πλούτος έχει επίσης συνδεθεί με την ύπαρξη περισσότερης φαιάς ουσίας (ιστός στα εξωτερικά στρώματα του εγκεφάλου) στις μετωπικές και κροταφικές περιοχές (που βρίσκονται ακριβώς πίσω από τα αυτιά) του εγκεφάλου, τομείς που υποστηρίζουν την ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων.
Η σχέση μεταξύ πλούτου και γνώσης είναι μεγαλύτερη στις πιο μειονεκτούσες οικονομικά οικογένειες. Μεταξύ των παιδιών από οικογένειες χαμηλότερου εισοδήματος, οι μικρές διαφορές στο εισόδημα συνδέονται με σχετικά μεγάλες διαφορές στον φλοιό. Μεταξύ των παιδιών από οικογένειες υψηλότερου εισοδήματος, παρόμοιες αυξήσεις εισοδήματος συνδέονται με μικρότερες διαφορές στον φλοιό.
Είναι σημαντικό ότι τα αποτελέσματα μιας μελέτης διαπίστωσαν ότι όταν σε μητέρες με χαμηλή κοινωνικοοικονομική κατάσταση δόθηκαν μηνιαία δώρα σε μετρητά, η υγεία του εγκεφάλου των παιδιών τους βελτιωνόταν. Κατά μέσο όρο, ανέπτυξαν μεγαλύτερη πλαστικότητα στους εγκεφάλους και καλύτερη προσαρμογή στο περιβάλλον τους. Ήταν επίσης πιο εύκολο στη συνέχεια να αναπτύξουν γνωστικές δεξιότητες.
Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση επηρεάζει ακόμη και τη λήψη των αποφάσεών. Μια έκθεση από το London School of Economics κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η φτώχεια φαίνεται να μετατοπίζει την εστίαση των ανθρώπων προς την κάλυψη άμεσων αναγκών και απειλών. Γίνονται πιο εστιασμένοι στο παρόν με ελάχιστο περιθώριο για μελλοντικά σχέδια - και επίσης έτειναν να μην επιθυμούν να ρισκάρουν.
Η έρευνα έδειξε επίσης ότι τα παιδιά από οικογένειες με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο φαίνεται να έχουν χειρότερους μηχανισμούς αντιμετώπισης του στρες και να αισθάνονται λιγότερη αυτοπεποίθηση.
Ποιοι είναι όμως οι λόγοι για αυτές τις επιπτώσεις της φτώχειας στον εγκέφαλο και στα ακαδημαϊκά επιτεύγματα; Σίγουρα χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοηθεί πλήρως γιατί η φτώχεια επηρεάζει τον εγκέφαλο με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν, όπως η κακή διατροφή και το άγχος στην οικογένεια που προκαλείται από οικονομικά προβλήματα. Η έλλειψη ασφαλών χώρων και καλών εγκαταστάσεων για παιχνίδι και άσκηση, καθώς και η περιορισμένη πρόσβαση σε υπολογιστές και άλλα συστήματα εκπαιδευτικής υποστήριξης, θα μπορούσαν επίσης να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο.
Διαβάζοντας για ευχαρίστηση
Υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον τον τελευταίο καιρό για την άνοδο του επιπέδου και αναζητούνται τα μέτρα που μπορούμε να λάβουμε για να αντιμετωπίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις της φτώχειας που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν παγκοσμίως.
Η μελέτη παρατήρησης των ερευνητών δείχνει μια δραματική και θετική σχέση μεταξύ μιας διασκεδαστικής και απλής δραστηριότητας – ανάγνωσης για ευχαρίστηση στην πρώιμη παιδική ηλικία – και καλύτερης γνώσης, ψυχικής υγείας και μορφωτικού επιπέδου στην εφηβεία.
Αναλύθηκαν τα δεδομένα από το έργο Adolescent Brain and Cognitive Development (ABCD), μια εθνική μελέτη των ΗΠΑ με περισσότερους από 10.000 συμμετέχοντες από διαφορετικές εθνότητες ποικίλης κοινωνικοοικονομικής κατάστασης. Το σύνολο δεδομένων περιείχε μετρήσεις νεαρών εφήβων ηλικίας εννέα έως 13 ετών και πόσα χρόνια είχαν περάσει διαβάζοντας για ευχαρίστηση κατά την πρώιμη παιδική τους ηλικία. Περιλάμβανε επίσης δεδομένα για τη γνωστική, ψυχική υγεία και την υγεία του εγκεφάλου τους.
Περίπου οι μισοί από την ομάδα των εφήβων άρχισαν να διαβάζουν νωρίς στην παιδική ηλικία, ενώ οι άλλοι, περίπου οι μισοί, δεν είχαν διαβάσει ποτέ στην πρώιμη παιδική ηλικία ή είχαν αρχίσει να διαβάζουν αργά.
Η έρευνα κατέληξε ότι η ανάγνωση για ευχαρίστηση στην πρώιμη παιδική ηλικία συνδέθηκε με καλύτερες βαθμολογίες σε ολοκληρωμένες γνωστικές αξιολογήσεις και καλύτερο μορφωτικό επίπεδο στη νεαρή εφηβεία. Επίσης, συσχετίστηκε με λιγότερα προβλήματα ψυχικής υγείας και λιγότερο χρόνο σε ηλεκτρονικές συσκευές.
Τα αποτελέσματά της μελέτης έδειξαν ότι η ανάγνωση για ευχαρίστηση στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να είναι ευεργετική ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Μπορεί επίσης να είναι χρήσιμο ανεξάρτητα από το αρχικό επίπεδο νοημοσύνης των παιδιών. Αυτό συμβαίνει επειδή το αποτέλεσμα δεν εξαρτιόταν από το πόσα χρόνια εκπαίδευσης είχαν οι γονείς των παιδιών – που είναι το καλύτερο μέτρο για τη νοημοσύνη των πολύ μικρών παιδιών (το IQ είναι εν μέρει κληρονομικό).
Επισημάνθηκε επίσης ότι τα παιδιά που διαβάζουν για ευχαρίστηση είχαν μεγαλύτερες επιφάνειες του φλοιού σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται σημαντικά με τη γνωστική λειτουργία και την ψυχική υγεία (συμπεριλαμβανομένων των μετωπιαίων περιοχών). Είναι σημαντικό ότι αυτό συνέβη ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Το αποτέλεσμα λοιπόν υποδηλώνει ότι το διάβασμα για ευχαρίστηση στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να είναι μια αποτελεσματική παρέμβαση για την εξουδετέρωση των αρνητικών επιπτώσεων της φτώχειας στον εγκέφαλο.
Αν και τα δεδομένα της έρευνας προήλθαν από οικογένειες σε όλες τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι μελλοντικές αναλύσεις προβλέπεται να περιλαμβάνουν έρευνες με δεδομένα από άλλες χώρες – συμπεριλαμβανομένων των αναπτυσσόμενων χωρών, όταν καταστούν διαθέσιμα συγκρίσιμα δεδομένα.
Πώς ακριβώς θα μπορούσε η ανάγνωση να ενισχύσει τη γνώση; Είναι ήδη γνωστό ότι η εκμάθηση γλωσσών, συμπεριλαμβανομένης της ανάγνωσης και της συζήτησης βιβλίων, αποτελεί βασικό παράγοντα για την υγιή ανάπτυξη του εγκεφάλου. Είναι επίσης ένα κρίσιμο δομικό στοιχείο για άλλες μορφές γνώσης, συμπεριλαμβανομένων των εκτελεστικών λειτουργιών (όπως η μνήμη, ο προγραμματισμός και ο αυτοέλεγχος) και η κοινωνική νοημοσύνη.
Επειδή υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί λόγοι για τους οποίους η φτώχεια μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη του εγκεφάλου, είναι απαραίτητη μια ολοκληρωμένη και ολιστική προσέγγιση για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων. Ενώ το διάβασμα για ευχαρίστηση είναι απίθανο, από μόνο του, να αντιμετωπίσει πλήρως τις προκλητικές επιπτώσεις της φτώχειας στον εγκέφαλο, παρέχει μια απλή μέθοδο για τη βελτίωση της ανάπτυξης και των επιδόσεων των παιδιών.
Τα ευρήματά της έρευνας έχουν επίσης σημαντικές επιπτώσεις για τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στη διευκόλυνση της ανάγνωσης για ευχαρίστηση στα μικρά παιδιά. Θα μπορούσε, για παράδειγμα, να βοηθήσει στην εξουδετέρωση ορισμένων από τις αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική ανάπτυξη των μικρών παιδιών από τα lockdown της πανδημίας COVID-19.
Απόδοση του άρθρου Poverty is linked to poorer brain development – but reading can help counteract it
Ευλαμπία Αγγέλου
Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας
Ανεξάρτητη Ερευνήτρια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου