"Πώς Μαθαίνει ο Εγκέφαλος; Εγκέφαλος και Εκπαίδευση

Πώς αλήθεια λειτουργεί ο εγκέφαλός μας; Και κυρίως πώς μαθαίνει; Και πώς τον εκπαιδεύουμε; Όλοι εμείς οι χιλιάδες εκπαιδευτικοί, οι εκατομμύρια, οι δισεκατομμύρια σε όλον τον κόσμο, από τον πρώτο (και μεγαλύτερο), το γονιό, μέχρι τον τελευταίο (και μικρότερο), τους πανεπιστημιακούς, όλοι αυτοί εκπαιδεύουμε ένα όργανο που, στην πραγματικότητα, δεν το ξέρουμε

Εγκέφαλος και Εκπαίδευση. Μαρία Κάτσιου-Ζαφρανά. Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδαγωγικής Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Πώς Μαθαίνει ο Εγκέφαλος (videos); Αν δεν απαντήσουμε στο θεμελιώδες αυτό ερώτημα, καμιά επιτροπή εκπαίδευσης και καμιά ομάδα αξιολόγησης και καμιά σχολή και κανένας υπουργός (παιδείας ή άλλος) δεν πρόκειται να λύσει το πρόβλημα της συστηματικής αχρήστευσης εγκεφάλων. Δεν είναι δυνατόν να το λύσει. Η απάντηση στο ερώτημα αποτελεί προαπαιτούμενο.

Στο Εργαστήριό μας αποκαλύψαμε πρόσφατα ότι οι φοιτητές μας "δεν γνωρίζουν ότι δεν γνωρίζουν πιστεύοντας κι από πάνω, συχνά ακράδαντα, ότι γνωρίζουν". Ονομάσαμε το φαινόμενο "Το κατά Σωκράτη συστηματικό σφάλμα ‘δεν γνωρίζω ότι δεν γνωρίζω’ (ΔΓΔΓ)". Προς τιμήν του μεγάλου Δασκάλου που "έν οίδε,ότι ουδέν οίδε" και προείδε "άφες αυτοίς, ού γαρ οίδασι τι ποιούσι".

Η καθολική παρουσία τού φαινομένου μάς έβαλε σε μεγάλες σκέψεις. Πώς αλήθεια λειτουργεί ο εγκέφαλός μας; Και κυρίως πώς μαθαίνει; Και πώς τον εκπαιδεύουμε; Όλοι εμείς οι χιλιάδες εκπαιδευτικοί, οι εκατομμύρια, οι δισεκατομμύρια σε όλον τον κόσμο, από τον πρώτο (και μεγαλύτερο), το γονιό, μέχρι τον τελευταίο (και μικρότερο), τους πανεπιστημιακούς, όλοι αυτοί εκπαιδεύουμε ένα όργανο που, στην πραγματικότητα, δεν το ξέρουμε. Που αγνοούμε πώς μαθαίνει – άν μαθαίνει, και τί, και γιατί...

Παράλληλα με τη συνδρομή πρόσφατων τεχνολογικών εξελίξεων στο χώρο της εκπαίδευσης, έχουμε θαυμαστές ανακαλύψεις όσον αφορά τη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίον ο εγκέφαλος προσλαμβάνει, αποκωδικοποιεί και ερμηνεύει τις πληροφορίες που δέχεται από το περιβάλλον. Γνωρίζουμε τους μηχανισμούς της μάθησης, της μνήμης και της προσοχής, όπως και την εμπλοκή των συγκινήσεων στους μηχανισμούς της μάθησης (Ζαφρανά 2000).

Τα εκπαιδευτικά συστήματα που θα έχουν μέλλον είναι εκείνα που θα προχωρήσουν σε ριζοσπαστικές αλλαγές. Οι βασικές αρχές πάνω στις οποίες θα πρέπει να στηριχτούν είναι οι ακόλουθες:

• Παιδιά και ενήλικες οικοδομούν μόνοι τους τις γνώσεις, μέσα από διαδικασίες βιωματικής μάθησης.
• Η μάθηση είναι μια δημιουργική διαδικασία που επηρεάζεται από τις προϋπάρχουσες γνώσεις, και από τα ενδιαφέροντα και τα εσωτερικά κίνητρα του μαθητή.
• Το περιβάλλον ασκεί καθοριστική επίδραση στα παιδιά και στους ενήλικες. Για αυτό θα πρέπει να είναι κατάλληλα οργανωμένο και πλούσια εξοπλισμένο με επιλεγμένα παιδαγωγικά υλικά.
• Τόσο ο δάσκαλος όσο και ο μαθητής αντιμετωπίζονται ως "φορείς γνώσης" σε ένα περιβάλλον φιλικό προς τον εγκέφαλο.
• Συνεργατικότητα και έμμεση καθοδήγηση θεωρούνται αποτελεσματικές μέθοδοι εκπαίδευσης.
• Δημιουργούμε τάξεις που μοιάζουν με εργαστήρια κατάλληλα εξοπλισμένα με πλούσιο εκπαιδευτικό και τεχνολογικό υλικό. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, τα παιδιά και οι ενήλικες συνδέονται συναισθηματικά κατά τρόπο θετικό με τη γνώση, καθώς μέσα από πράξεις βιώνουν τη χαρά της ανακάλυψης των δυνατοτήτων τους και της προσωπικής δημιουργίας.
• Ο ρόλος του δασκάλου αλλάζει. Δεν είναι πλέον ο παντογνώστης. Είναι ο άνθρωπος που προετοιμάζει το κατάλληλο περιβάλλον, εξοπλίζοντάς το με τα κατάλληλα παιδαγωγικά υλικά. Είναι ο μαέστρος που δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα και ενθαρρύνει την ανάπτυξη των αισθήσεων, της νόησης και των συναισθημάτων των μαθητών.

Οι αρχές αυτές όπου εφαρμόζονται καταλήγουν σε αποτελέσματα εντυπωσιακά σε όλους τους τομείς.

Μαρία Ζαφρανά, Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ - Ελένη Τύμπα, Επίκουρη Καθηγήτρια - Μαριάννα Μαυρίδου & Δέσποινα Γραμματικού, Μοντεσσοριανή - Παιδαγωγός.

Πώς μαθαίνει ο εγκέφαλος: Από το Αντανακλαστικό στη Νόηση (Αλέξανδρος Άγιος)

Πηγή: alfavita