Προβληματική και επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά σε αυτιστικά παιδιά και εφήβους.

Σχετικά με τη σεξουαλική ανάπτυξη και συμπεριφορά: αυτιστικά παιδιά και έφηβοι

Η σεξουαλική ανάπτυξη ξεκινά από τη γέννηση. Περιλαμβάνει τις σωματικές αλλαγές (εφηβεία), τις στάσεις και τις πεποιθήσεις που αναπτύσσουν τα παιδιά σχετικά με το σεξ και τη σεξουαλικότητα, καθώς και τη σεξουαλική τους συμπεριφορά.

Η σεξουαλική συμπεριφορά ποικίλλει ανάλογα με την ανάπτυξη των παιδιών /εφήβων, τις κοινωνικές τους σχέσεις, το πολιτισμικό τους υπόβαθρο και τις προσωπικές και οικογενειακές τους εμπειρίες.

Οι περισσότερες σεξουαλικές συμπεριφορές των αυτιστικών παιδιών/ εφήβων είναι ένα τυπικό και υγιές μέρος της ανάπτυξης. Για παράδειγμα, τα παιδιά συχνά εξερευνούν το σώμα τους και τα σώματα άλλων παιδιών κοιτάζοντας ή αγγίζοντας. Οι έφηβοι μπορεί να αυνανίζονται ιδιωτικά ή να είναι σεξουαλικά ενεργοί με ένα συναινούν άτομο παρόμοιας ηλικίας.

Προβληματική και επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά: αυτιστικά παιδιά και έφηβοι

Τα αυτιστικά παιδιά και έφηβοι δεν έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμπλακούν σε προβληματική ή επιβλαβή σεξουαλική συμπεριφορά από ό,τι τα τυπικώς αναπτυσσόμενα παιδιά / έφηβοι.

Α) Προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά

Η προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά είναι η συμπεριφορά που δεν αναμένεται για το αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών ή δεν είναι κοινωνικά - πολιτισμικά κατάλληλη.

Παραδείγματα αυτής της συμπεριφοράς σε αυτιστικά παιδιά και εφήβους περιλαμβάνουν:

• ένα παιδί που δείχνει επίμονα τα γεννητικά του όργανα ή τον πρωκτό του
• ένα έφηβο/ παιδί που αγγίζει τα γεννητικά του όργανα δημόσια, που ακολουθεί ή αγγίζει συχνά κάποιον που του αρέσει.

Β) Επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά

Μερικές φορές η σεξουαλική συμπεριφορά των παιδιών/ εφήβων είναι επιβλαβής για τους ίδιους ή τους άλλους. Παραδείγματα αυτής της συμπεριφοράς περιλαμβάνουν ένα παιδί ή ένα έφηβο παιδί που εξαναγκάζει ή απειλεί ένα μικρότερο παιδί να λάβει μέρος σε σεξουαλική επαφή.

Αν δείτε παραδείγματα προβληματικής ή επιβλαβούς σεξουαλικής συμπεριφοράς σε αυτιστικά παιδιά και εφήβους, είναι σημαντικό συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό. 

Προβληματική και επιβλαβής σεξουαλική συμπεριφορά και αυτιστικά παιδιά: γιατί συμβαίνει

Τα αυτιστικά παιδιά και έφηβοι μπορεί να έχουν προβληματική ή επιβλαβή σεξουαλική συμπεριφορά λόγω:

• Δυσκολιών στις κοινωνικές δεξιότητες
• Αισθητηριακών ζητημάτων
• Δυσκολιών στην κατανόηση του πώς σκέφτονται και αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι ή πώς η συμπεριφορά τους επηρεάζει τους άλλους ανθρώπους.
• Περιορισμένων ενδιαφερόντων, τα οποία θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν ασυνήθιστα σεξουαλικά ενδιαφέροντα.

Όταν καταλαβαίνουμε γιατί ένα παιδί συμπεριφέρεται με συγκεκριμένο τρόπο, μπορούμε να επιλέξουμε τη σωστή στρατηγική για τη διαχείριση και την αλλαγή αυτής της συμπεριφοράς. Παρακάτω υπάρχουν προτάσεις για τον χειρισμό της προβληματικής σεξουαλικής συμπεριφοράς που σχετίζεται με καθένα από αυτούς τους τομείς δυσκολίας.

Δυσκολίες στις κοινωνικές δεξιότητες:

Τα αυτιστικά παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να έχουν δυσκολίες στην κατανόηση των εκφράσεων του προσώπου, της γλώσσας του σώματος και των ενδείξεων της συμπεριφοράς των άλλων ανθρώπων. Μπορεί να μην κατανοούν τις διαφορές μεταξύ δημόσιων- ιδιωτικών χώρων και συμπεριφορών. Και μπορεί να μην έχουν μάθει την συμπεριφορά που είναι κατάλληλη κοινωνικά κατά τη διάρκεια ενός ραντεβού. 

Αυτές οι δυσκολίες στις κοινωνικές δεξιότητες μπορεί να οδηγήσουν σε προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά. 

Για παράδειγμα, τα αυτιστικά παιδιά μπορεί να μην καταλαβαίνουν τη διαφορά μεταξύ:

• του να παίζουν με τους συμμαθητές στην αυλή του σχολείου και του να παίζουν με τους συμμαθητές τους γυμνοί στα αποδυτήρια της πισίνας
• του να κοιτάζουν τα γεννητικά τους όργανα ή να αυνανίζονται στο δωμάτιό τους ή στην τάξη του σχολείου.

Οι αυτιστικοί έφηβοι μπορεί:

• έχουν πρόβλημα να εκφράσουν τη σεξουαλική έλξη με κατάλληλο τρόπο, με αποτέλεσμα να λένε τις σεξουαλικές τους σκέψεις φωναχτά ή να κοιτάζουν επίμονα το στήθος ή τους γλουτούς κάποιου άλλου ατόμου
• παρερμηνεύουν τη φιλικότητα ως φλερτ ή σεξουαλικό ενδιαφέρον, με αποτέλεσμα να κάνουν ακατάλληλες ή ανεπιθύμητες σεξουαλικές προβολές.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά/ τους εφήβους που έχουν προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά λόγω δυσκολιών στον κοινωνικό τομέα:

• Εργαστείτε στην κατανόηση του παιδιού σας για τα ιδιωτικά και δημόσια μέρη του σώματος. Αυτό μπορεί να βοηθήσει το παιδί να καταλάβει τι μπορεί να κάνει ιδιωτικά αλλά όχι δημόσια.
• Καθοδηγήστε το παιδί σας να καταλάβει τα προσωπικά του όρια με τη βοήθεια ενός κύκλου φίλων. Τα προσωπικά όρια είναι όρια και κανόνες σχετικά με το πώς συμπεριφερόμαστε γύρω από τους άλλους και πώς συμπεριφέρονται οι άλλοι γύρω μας.
• Μιλήστε για τα ρομαντικά και σεξουαλικά συναισθήματα και τις σχέσεις με το παιδί σας καθώς μεγαλώνει. Η χρήση εικόνων/οπτικού υλικού και κοινωνικών ιστοριών μπορεί να σας βοηθήσει σε αυτό.

Δημιουργήστε κανόνες για να βοηθήσετε το παιδί σας (αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες ιδέες):

• Μπορείς να αγγίζεις τα γεννητικά σου όργανα, αλλά μόνο σε ιδιωτικά μέρη όταν είσαι μόνος/η.
• Δεν επιτρέπεται να αγγίζεις κάποιον εκεί που είναι το μαγιό ή το εσώρουχό του.
• Δεν επιτρέπεται να αγγίζεις τα γεννητικά όργανα κάποιου άλλου, εκτός και αν σου πουν ότι μπορείς.
• Δεν επιτρέπεται να αγγίξεις τα γεννητικά όργανα ενός μικρότερου παιδιού, ακόμα κι αν σου πει ότι μπορείς.

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά/ τους εφήβους που έχουν προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά λόγω αισθητηριακών ζητημάτων:

Μερικά αυτιστικά παιδιά και έφηβοι αναζητούν αισθητηριακές εμπειρίες. Μπορεί να φορούν στενά ρούχα, να ψάχνουν πράγματα να αγγίξουν/να ακούσουν/να γευτούν ή να τρίβουν τα χέρια και τα πόδια τους πάνω σε αντικείμενα.

Αυτό μπορεί να τους οδηγήσει να συμπεριφέρονται με σεξουαλικά ακατάλληλους τρόπους. Για παράδειγμα, μπορεί να:

• αγγίζουν τα γεννητικά τους όργανα δημοσίως
• τρίβουν τα γεννητικά τους όργανα πάνω σε αντικείμενα ή άλλα άτομα
• αγγίζουν τα ρούχα ή τα μαλλιά άλλων ανθρώπων χωρίς να καταλαβαίνουν πώς τέτοιες πράξεις μπορεί να θεωρηθούν σεξουαλικές. 

Στρατηγικές για να αντιμετωπίσετε την προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά που σχετίζεται με αισθητηριακά ζητήματα:

Εάν το αυτιστικό παιδί σας συμπεριφέρεται με σεξουαλικά προβληματικούς τρόπους και πιστεύετε ότι αυτό οφείλεται σε αισθητηριακά ζητήματα, είναι σημαντικό να μειώσετε τον κίνδυνο εμφάνισης οποιασδήποτε ακατάλληλης σεξουαλικής συμπεριφοράς.

Εξηγήστε στο παιδί σας ότι δεν επιτρέπεται να αγγίζει κανέναν, εκτός αν έχει ρωτήσει πρώτα το άλλο άτομο και το άλλο άτομο έχει πει ότι είναι εντάξει. Και φυσικά δεν επιτρέπεται ποτέ να αγγίζει μικρότερο παιδί.

Βρείτε με τη βοήθεια ενός εργοθεραπευτή κάτι άλλο για να αγγίζει το παιδί και να καλύπτει με αυτόν τον τρόπο τις αισθητηριακές του ανάγκες. 

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά/ τους εφήβους που έχουν προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά λόγω της δυσκολίας τους να κατανοήσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων:

Τα αυτιστικά παιδιά και έφηβοι μπορεί να δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι άλλοι άνθρωποι μπορεί να έχουν σκέψεις και συναισθήματα διαφορετικά από τα δικά τους. Αυτή η δυσκολία μπορεί να οδηγήσει σε ακατάλληλες σεξουαλικές συμπεριφορές. Για παράδειγμα, μπορεί να πιστεύουν ότι αν θέλουν να κάνουν σεξ, το θέλει και ο άλλος.

Στρατηγικές που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε:

Βοηθήστε το αυτιστικό παιδί σας να κατανοήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων:

• επισημαίνοντας ότι σε διαφορετικά μέλη της οικογένειάς σας αρέσουν διαφορετικά φαγητά ή ότι φοβούνται διαφορετικά πράγματα
• χρησιμοποιώντας εικόνες διαφορετικών εκφράσεων του προσώπου και της γλώσσας του σώματος για να δείξετε πώς φαίνονται οι άνθρωποι όταν αισθάνονται χαρούμενοι, δυστυχισμένοι, αν φοβούνται, δεν θέλουν κάτι ή νιώθουν άβολα
• μιλώντας για τη συγκατάθεση και πώς πρέπει να ρωτήσει το παιδί σας πριν φιλήσει ή αγγίξει κάποιον με σεξουαλικό τρόπο. Για παράδειγμα, πρέπει να πει: «Θα ήθελα να σε φιλήσω. Θα ήταν εντάξει;» και να περιμένει να του απαντήσει «ναι» πριν το κάνει. 

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τα παιδιά/ τους εφήβους που έχουν προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά λόγω περιορισμένων ενδιαφερόντων:

Τα αυτιστικά παιδιά και έφηβοι μπορεί να έχουν περιορισμένα ενδιαφέροντα - για παράδειγμα, υπερήρωες ή το ηλιακό σύστημα. Αυτά τα ενδιαφέροντα μπορεί μερικές φορές να είναι σεξουαλικά – για παράδειγμα, σεξουαλικά μέρη του σώματος.

Εάν το παιδί σας έχει αναπτύξει ενδιαφέρον για κάτι σεξουαλικό, μπορείτε να δοκιμάσετε να μετατοπίσετε το ενδιαφέρον του σε κάτι σχετικό αλλά όχι σεξουαλικό. Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να επεκτείνετε το ενδιαφέρον για τα σεξουαλικά μέρη του σώματος σε ολόκληρο το σώμα βοηθώντας το να μάθει για την ανατομία ή τη βιολογία.

Απόδοση του άρθρου Problematic and harmful sexual behaviour in autistic children and teenagers

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)

Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση