Οι γονείς στην Ελλάδα διαβάζουν στα παιδιά τους; Από πού ενημερώνονται κι από πού προτιμούν να αγοράζουν βιβλία; Έρευνα στο πλαίσιο διπλωματικής εργασίας που μας βοηθά να κάνουμε κάποιες ενδεικτικές εκτιμήσεις για τα παραπάνω και άλλα συναφή ερωτήματα.
Της Δήμητρας Μαυρίδου στο bookpress
Κάτι φαίνεται να αλλάζει στην αγορά του παιδικού βιβλίου. Νέοι εκδοτικοί οίκοι που εκδίδουν αποκλειστικά παιδικά βιβλία έκαναν την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια, μικρά βιβλιοπωλεία αποκλειστικά με βιβλία για μικρά παιδιά άνοιξαν στις γειτονιές κυρίως της Αθήνας, ενώ ιστορικοί εκδοτικοί οίκοι μπήκαν για πρώτη φορά στην αγορά του παιδικού βιβλίου μετά από δεκαετίες ενασχόλησης με τα βιβλία για ενήλικες. Ταυτόχρονα, οι γονείς, ακόμα και αν δεν διαβάζουν οι ίδιοι, φαίνεται ότι διαβάζουν στα παιδιά τους και μάλιστα συστηματικά, συμμετέχουν ενεργά σε ομάδες για το παιδικό βιβλίο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θέτουν υψηλά στάνταρ όταν επιλέγουν βιβλία για τα παιδιά τους.
Παιδιά και γονείς: Συναναγνώστες
Ξεκινώντας από την παραδοχή ότι το κοινό του παιδικού βιβλίου για μικρά παιδιά είναι διπλό -τα παιδιά αλλά και οι γονείς τους, ως συναναγνώστες αφού τα παιδιά μέχρι την προσχολική ηλικία δεν έχουν κατακτήσει ακόμα τη δεξιότητα της ανάγνωσης-, πρόσφατη έρευνα κοινού* σε γονείς με παιδιά 0-6 ετών αποτυπώνει το προφίλ, καθώς και τις αγοραστικές και αναγνωστικές τους συνήθειες, υπό το πρίσμα του γονέα-συναναγνώστη. Ή για να είμαστε πιο ακριβείς, υπό το πρίσμα της μητέρας-συναναγνώστριας, αφού το 99,4% που συμμετείχε στην έρευνα ήταν μητέρες. Ας δούμε τα σημαντικότερα ευρήματα.
Μαμάδες και μπαμπάδες: Ποιος διαβάζει περισσότερο;
Όσον αφορά το μορφωτικό επίπεδο των γονέων που διαβάζουν στα παιδιά τους, όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, το 47,1% έχει πτυχίο ανώτατης εκπαίδευσης, το 24,9% διαθέτει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών, ενώ υπάρχει και ένα 2,7% που διαθέτει και διδακτορικό και μόνο το 22,3% των γονέων που διαβάζουν στα παιδιά τους είναι απόφοιτοι Λυκείου. Το 76,3% των γονέων διάβαζε βιβλία όταν ήταν παιδί και το 76,7% δεν διαβάζει μόνο στα παιδιά του, αλλά διαβάζει και βιβλία ενηλίκων.
Ειδικά για τους μπαμπάδες που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο, παρόλο που το δείγμα είναι υπερβολικά μικρό για να διεξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα, έχει ενδιαφέρον ότι το προφίλ τους είναι πανομοιότυπο: Η συντριπτική πλειονότητα ανήκει στην ηλικιακή ομάδα 35-45 ετών, κατέχουν σχεδόν όλοι πτυχίο πανεπιστημίου και οι περισσότεροι είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού ή διδακτορικού τίτλου. Επιπλέον, σχεδόν όλοι διάβαζαν και στην παιδική τους ηλικία, αλλά και τώρα ως ενήλικες.
Αναφορικά με τις αναγνωστικές συνήθειες των γονέων που διαβάζουν στα παιδιά τους, οι μητέρες επίσης κρατούν τα ηνία του διαβάσματος με το παιδί...
Αναφορικά με τις αναγνωστικές συνήθειες των γονέων που διαβάζουν στα παιδιά τους, οι μητέρες επίσης κρατούν τα ηνία του διαβάσματος με το παιδί, αφού στην ερώτηση ποιος διαβάζει συνήθως σε αυτό η δημοφιλέστερη απάντηση ήταν η μητέρα, με ποσοστό 68,6% και ακολουθούν οι μπαμπάδες με ποσοστό 19,3%. Το 30% όμως των ερωτηθέντων δηλώνει ότι διαβάζουν και οι δύο γονείς, καθώς και άλλα μέλη της οικογένειας.
Διάβασμα για καληνύχτα
Με τι συχνότητα όμως διαβάζουν; Το 66,9% δήλωσε ότι διαβάζει κάθε μέρα στο μικρό παιδί του, ενώ ένα μικρότερο ποσοστό γονέων (25,9%) διαβάζει στο παιδί 2-3 φορές/εβδομάδα. Όσον αφορά το πότε, το διάβασμα στις μικρές ηλικίες συνδέεται άμεσα με τη ρουτίνα ύπνου και το 55,9% διαβάζει στο παιδί του πριν να κοιμηθεί, ενώ το 71,4% των ερωτηθέντων διαβάζει στο παιδί του όποτε αυτό του το ζητήσει. Αναφορικά, δε, με το ποιο βιβλίο θα διαβάσουν, συνήθως η επιλογή του βιβλίου γίνεται από το παιδί (50,3%) είτε με καθοδήγηση του γονέα (32,4%).
Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι η πλειονότητα των γονέων σε ποσοστό 77,9% ξεκινάει να διαβάζει στο παιδί πριν αυτό συμπληρώσει το 1ο έτος, ακολουθώντας συνειδητά ή όχι τις σύγχρονες θεωρίες που εξυμνούν το διάβασμα στην βρεφική ηλικία και τα οφέλη του στην ανάπτυξη του παιδιού.
Πόσα βιβλία όμως αγοράζουν ετησίως και από πού; Το 33,2% αγοράζει 10-20 βιβλία τον χρόνο, το 25,5% 5-10 βιβλία, το 21,2% 20-40 βιβλία, ενώ υπάρχει και ένα αξιοσημείωτο 12,6% που αγοράζει μόλις 0-5 βιβλία ανά έτος και ένα 7,6% που αγοράζει περισσότερα από 40. Φυσικά, ο αριθμός των βιβλίων που μια οικογένεια αγοράζει δεν συμπίπτει υποχρεωτικά με τον αριθμό των παιδικών βιβλίων που διαβάζει γιατί μπορεί να δανείζονται βιβλία, να τους έχουν δωρίσει βιβλία, να προϋπήρχαν τα βιβλία στο σπίτι τους από τη δική τους παιδική ηλικία, κ.ο.κ. Για το 29,2% η αγορά ενός βιβλίου είναι συνήθως αυθόρμητη, μόλις το 5,3% προγραμματίζει τις αγορές του, ενώ η πλειονότητα των γονέων κάνει και αυθόρμητες και προγραμματισμένες αγορές ανά περίπτωση.
Όσον αφορά το ποιος επιλέγει τα παιδικά βιβλία, περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες επιλέγουν συχνά βιβλία μαζί με τα παιδιά τους (55,1%), υπάρχουν όμως και οι γονείς που αποφασίζουν σχεδόν πάντα μόνοι τους σε ποσοστό 38%.
Από πού προμηθεύονται βιβλία οι γονείς
Τα βιβλιοπωλεία παραμένουν ο δημοφιλέστερος προμηθευτής βιβλίων με τα ηλεκτρονικά βιβλιοπωλεία να υπερτερούν με μικρή διαφορά από τα φυσικά καταστήματα - εύρημα που δεν είναι ασύνδετο με την τρέχουσα περίοδο πανδημίας και τις μακρές περιόδους κατά τις οποίες τα βιβλιοπωλεία παραμένουν κλειστά, Έτσι, το 30,5% αγοράζει βιβλία ηλεκτρονικά, το 29,7% αγοράζει βιβλία από το βιβλιοπωλείο της γειτονιάς, το 27,9% από κεντρικά βιβλιοπωλεία και μόλις το 9,9% από εκθέσεις βιβλίου. Συνήθως όμως γίνεται ένας συνδυασμός των παραπάνω καναλιών διανομής και το 43,2% αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες.
Όσον αφορά τη συχνότητα των επισκέψεων στα βιβλιοπωλεία, το 46,7% τα επισκέπτεται μόλις 1-5 φορές/έτος, ενώ υπάρχει και ένα 3,5 % που δεν πηγαίνει ποτέ σε βιβλιοπωλεία για να αγοράσει παιδικά βιβλία. Υπάρχει όμως και το 40,8 % που επισκέπτεται το βιβλιοπωλείο 1 φορά τον μήνα, ενώ 1 στους 10 περίπου το επισκέπτεται μια φορά την εβδομάδα. Πάνω από το 60% των γονέων επισκέπτεται το βιβλιοπωλείο μαζί με το παιδί του αρκετά συχνά, αν όχι πάντα, ενώ οι υπόλοιποι γονείς πηγαίνουν συνήθως μόνοι τους στο βιβλιοπωλείο.
Οι γονείς αγοράζουν βιβλία και όχι συγγραφείς
Πώς όμως επιλέγουν βιβλία οι γονείς και πώς τα παιδιά τους; Το 92% επιλέγει παιδικά βιβλία ανάλογα με το θέμα τους, αλλά φαίνεται ότι και τα αισθητικά κριτήρια παίζουν ρόλο στην τελική επιλογή τους, αφού το 41,8% επηρεάζεται από το εξώφυλλο και την εικονογράφηση. Ο συγγραφέας του βιβλίου φαίνεται επίσης, να επηρεάζει ελαφρώς την επιλογή του 25,8%, ενώ ο τίτλος λειτουργεί θετικά για μια δυνητική αγορά για το 19,4%. Εντύπωση πάντως προκαλεί το γεγονός ότι το «όνομα» του εκδοτικού οίκου επηρεάζει την επιλογή μόλις του 8,3%. Οι γονείς δηλαδή δηλώνουν ότι δίνουν έμφαση στα χαρακτηριστικά του ίδιου του βιβλίου (περιεχόμενο και εικόνα) και δεν επηρεάζονται τόσο από το brand name (συγγραφέα και εκδότη).
Από στόμα σε στόμα
Επηρεάζονται όμως, αρκετά, από τη γνώμη των άλλων ενηλίκων. Στην ερώτηση πώς ενημερωθήκατε για το βιβλίο που τελικά αγοράσατε η πλειονότητα, σε ποσοστό 68%, απάντησε ότι έμαθε για αυτό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το 38,2% δήλωσε ότι απλώς το είδε στο ράφι ή τη βιτρίνα του βιβλιοπωλείου και το επέλεξε, το 35,2% έκανε θεματική αναζήτηση στο διαδίκτυο, το 33,6% διάβασε για το βιβλίο αυτό κάποια κριτική σε έντυπα ή ηλεκτρονικά μέσα. Το 30,5% έμαθε για το βιβλίο κατόπιν πρότασης από κάποιον άλλον γονέα, ενώ ένα 17% απάντησε ότι του το πρότεινε ο/η υπάλληλος στο βιβλιοπωλείο που επισκέφθηκε και μόλις ένα 4,4% έμαθε για το βιβλίο που αγόρασε κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του σε μια βιβλιοπαρουσίαση. Κάποιοι γονείς απάντησαν ότι ενημερώθηκαν από τα newsletter των εκδοτικών οίκων ή και βιβλιοπωλείων για νέες κυκλοφορίες, ενώ άλλοι πρώτα δανείστηκαν το βιβλίο από κάποια παιδική βιβλιοθήκη ή από τη βιβλιοθήκη του νηπιαγωγείου και στη συνέχεια το αγόρασαν γιατί τους άρεσε. Τέλος, ένας μικρός αριθμός γονέων αγόρασε το παιδικό βιβλίο γιατί είχε ήδη διαβάσει κάποιο από την ίδια σειρά που τον είχε κερδίσει.
Γενικά, οι περισσότεροι γονείς τόνισαν ότι επιλέγουν βιβλία σύμφωνα με τις συστάσεις γονέων, φίλων τους, ανθρώπων που εμπιστεύονται, άλλων αναγνωστών, ενώ επηρεάζονται ιδιαίτερα από τις κριτικές που μπορεί να έχει το εκάστοτε παιδικό βιβλίο που σκέφτονται να αγοράσουν. Θετικά, επίσης, επηρεάζονται από μια διάκριση του βιβλίου (βραβεία, κ.λπ.) ή ακόμα και από τις πωλήσεις του, αν ανήκει δηλαδή στα ευπώλητα.
Με τη δύναμη της εικόνας
Αντιθέτως, τα ίδια τα παιδιά δίνουν έμφαση σχεδόν αποκλειστικά στη δύναμη της εικόνας (σύμφωνα με τις απαντήσεις των γονιών τους), αφού το 52,2% επηρεάζεται από το εξώφυλλο και το 48,9% από την εικονογράφηση. Περίπου 1 στα 10 παιδιά μπορεί να έχει δει μια διαφήμιση του βιβλίου. Οι εκδηλώσεις-παρουσιάσεις με αφορμή βιβλία παίζουν και αυτές έναν ρόλο στην επιλογή του παιδιού, αφού το 9,2% έχει δει το βιβλίο σε κάποια τέτοια εκδήλωση. Αρκετοί γονείς ανέφεραν επίσης ότι το παιδί τους ζητάει βιβλία με τα οποία έχει έρθει σε επαφή στον παιδικό σταθμό ή το νηπιαγωγείο, βιβλία που μπορεί να έχουν δανειστεί από κάποια παιδική βιβλιοθήκη, αλλά και βιβλία που ταιριάζουν στις αγαπημένες του θεματικές και τα ενδιαφέροντά του την εκάστοτε περίοδο (παραδείγματος χάριν εμμονή με τους δεινόσαυρους, τη μυθολογία, τα αυτοκίνητα, κ.λπ.) Κάποια παιδιά αναγνωρίζουν επίσης τον συγγραφέα και προτιμούν δικά του βιβλία, ειδικά αν υπάρχουν ιστορίες με τον ίδιο ήρωα σε διαφορετικά βιβλία, ενώ τέλος στις πολύ μικρές ηλικίες, η μουσική στο βιβλίο ή τα παράθυρα που ανοίγουν αποτελούν επίσης ισχυρό στοιχείο προσέλκυσης του ενδιαφέροντος, όπως αναφέρθηκε στις απαντήσεις των γονιών.
Συμπεράσματα και ερωτήματα: Τα πολλά και ποιοτικά βιβλία αυξάνουν τους αναγνώστες ή οι απαιτητικοί αναγνώστες πιέζουν για αύξηση ποιοτικών βιβλίων;
Φαίνεται πως το διπλό κοινό του παιδικού βιβλίου, γονείς και παιδιά, είναι απαιτητικό, όντας διαηλικιακό, αλλά ταυτόχρονα έχει μια ξεχωριστή δυναμική που δημιουργεί ενδιαφέρουσες προκλήσεις, όσον αφορά τον τρόπο προσέγγισής του. Τελικά, το δυναμικό κοινό οδηγεί στην σταθερή άνθηση της αγοράς των παιδικών βιβλίων ή μήπως ο υγιής και αυξανόμενος ανταγωνισμός στον κλάδο εκπαιδεύει το κοινό, μαθαίνοντάς το να εκτιμά την ποιότητα; Όποια και αν είναι η απάντηση, σημασία έχει ότι η αγάπη για το παιδί και για το παιδικό βιβλίο είναι η κινητήριος δύναμη όλων και αυτό μόνο χαμόγελα μπορεί να προκαλεί, ακόμα και σε «παράξενες covid-19 μέρες».
*Η έρευνα κοινού πραγματοποιήθηκε από την υπογράφουσα, τον Ιανουάριο 2020 στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας «Στρατηγική επικοινωνίας για την προώθηση των εικονογραφημένων βιβλίων για μικρά παιδιά», Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων», Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Στην έρευνα συμμετείχαν 4.117 γονείς και οι απαντήσεις τους δόθηκαν ηλεκτρονικά και ανώνυμα, μέσω της πλατφόρμας «google forms». Το ερωτηματολόγιο κοινοποιήθηκε σε τρεις ιδιωτικές ομάδες στο Facebook με στόχο να καλύψει όσο το δυνατόν ευρύτερο και ετερόκλητο κοινό: «Παιδικό βιβλίο-Προτάσεις», «Δραστηριότητες & βιβλία για μωρά, νήπια και παιδιά», και «SuperMoms Rock».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου