Λ. Παπαδοπούλου: "Μαμά «χαρακώθηκα»!"

Μια νέα επιστημονική έρευνα συσχετίζει πλέον επίσημα τη teen σειρά «13 Reasons Why» του Netflix με την αύξηση των αυτοκτονιών στους αμερικανούς εφήβους. Τι γίνεται αλήθεια στα ελληνικά σχολεία και γιατί εδώ μιλάμε ήδη για μία μίνι επιδημία αυτοτραυματισμών; 

Ολος αυτός ο χαμός επειδή έκοψε τις φλέβες της μέσα στη μπανιέρα η Χάνα Μπέικερ; Και όμως η κεντρική ηρωίδα από το «13 Reasons Why» («Δεκατρείς Λόγοι»), τη δημοφιλή teen σειρά του Netflix (που ετοιμάζει τον τρίτο κύκλο της) εξακολουθεί να στοιχειώνει γονείς, εκπαιδευτικούς , επαγγελματίες της υγείας και φυσικά, εφήβους. Η αλήθεια είναι ότι υπήρχαν εδώ και καιρό αντιδράσεις και δημοσιεύματα. Το ίδιο το Netflix υποχρεώθηκε να προειδοποιεί για το περιεχόμενο νεαρούς τηλεθεατές με αυτοκτονικό ιδεασμό (δημιούργησε μάλιστα και την ιστοσελίδα στήριξης). Τώρα όμως αφίχθη και επιστημονική μελέτη. Σύμφωνα με το Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry (εδώ), η σειρά συσχετίζεται πλέον επισήμως με την αύξηση της τάξεως του 28,9% των αυτοκτονιών στους εφήβους 10-17 ετών, τους μήνες μετά την πρώτη μετάδοσή της (31 Μαρτίου 2017). 

To «13 Reasons Why», ένα μείγμα θρίλερ και μακάβριου teenage μελοδράματος, κάνει βεβαίως θραύση και στους έλληνες εφήβους. Η ιστορία της Χάνα Μπέικερ που λίγες μέρες πριν αυτοκτονήσει ηχογραφεί σε 13 κασέτες τους λόγους που αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή της και τις αποστέλλει στους, κατ΄αυτήν, βασικούς υπαίτιους (συμμαθητές που τής άσκησαν ποικιλοτρόπως σκληρό bullying) είναι εθιστική. «Μου αρέσει αλλά ταυτόχρονα με βάζει σε ένα στενάχωρο mood», μου λέει μια 14χρονη φαν της σειράς. Η νεαρή έχει βεβαίως διαβάσει, όπως άλλωστε και όλες οι φίλες της, το ομώνυμο μπεστσέλερ του Τζέι Ασερ. 

Πέρα όμως από την αυτοκτονία, είναι όλες αυτές οι ολίγον goth «μόδες» ναρκισσιστικής αυτοκαταστροφής, με τις οποίες σε εξοικειώνει η νέα γενιά teen τηλεοπτικών σειρών. Από τις πλέον δημοφιλείς το «cutting», γνωστό και ως «χαράκωμα». Πρόκειται για τον εκούσιο αυτοτραυματισμό σε διάφορα μέρη του σώματος (πχ στην εσωτερική πλευρά των καρπών) με αιχμηρά αντικείμενα (ξυράφια, ψαλίδια κοκ). Οι ειδικοί αποφαίνονται ότι δεν σχετίζεται απαραιτήτως με απόπειρες, ωστόσο απαιτεί επαγρύπνηση.«Τι είναι αυτά στα χέρια σου;» ρωτάει ο Κλέι την Σκάι, έτερη ηρωίδα του «13 Reasons Why». «Είναι αυτό που κάνεις, αντί να αυτοκτονήσεις» του απαντά εκείνη. 

Στα ελληνικά σχολεία, δημόσια και ιδιωτικά, κάποιοι μιλούν ήδη για μία μίνι επιδημία. «Εχουμε πολλά “χαρακώματα”» με πληροφορεί παιδίατρος σε δημόσιο νοσοκομείο της Αθήνας. «Κυρίως στα κορίτσια, ηλικίας 12-14 ετών. Ερωτικές απογοητεύσεις, θέματα με τους γονείς, άγχος για τους βαθμούς. Συχνά βλέπουμε και καψίματα. Οχι ότι παλιά δεν υπήρχαν. Βλέπαμε π.χ. καψίματα από την εξάτμιση στο μηχανάκι ή piercing σε όποιο μέρος του σώματος μπορείς κανείς να φανταστεί. Τα τελευταία χρόνια όμως παρατηρείται μια σαφής έξαρση». 

«Εχουμε καταγράψει το cutting στη Μονάδα» μου επιβεβαιώνει και η Αρτεμις Τσίτσικα, Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Εφηβικής Ιατρικής και επιστημονική υπεύθυνη στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του Παν/μίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού». «Αφορά συχνότερα κορίτσια της μέσης εφηβείας, δηλ. 14-17 ετών. Παρατηρούμε βέβαια ότι τα ηλικιακά όρια βαίνουν όλο και πιο χαμηλά, όσον αφορά συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως αυτή. Σε αντίθεση με τα αγόρια, τα κορίτσια παρουσιάζουν τάσεις εσωτερίκευσης του πόνου τους. Η έκφραση αυτή αποτελεί έναν τρόπο που επιλέγουν να διαχειριστούν τραύματα και δυσκολίες , αν και σαφώς δεν είναι υγιής ! Με το “χαράκωμα” επιλέγουν τον σωματικό πόνο ως “αντιπερισπασμό” στον ψυχικό. Τις περισσότερες φορές κρύβουν την περιοχή της βλάβης (π.χ. καρπούς) από τους ενήλικες του περιβάλλοντός τους (γονείς, καθηγητές), φορώντας μακριά μανίκια, βραχιόλια κ.ά.». 

Η επίδραση της mainstream ποπ κουλτούρας με την οποία μεγαλώνει αυτή η γενιά (η λεγόμενη « Ζ») δεν είναι αμελητέα. Πριν από δύο μήνες, μετά το κύμα οργής που προκάλεσε στην Βρετανία η αυτοκτονία της 14χρονης Μόλι Ράσελ, το Ιnstagram αποφάσισε να απαγορεύσει τις «ωμές» εικόνες αυτοτραυματισμού. «Σίγουρα η υπερέκθεση και η επαναληπτικότητα προκαλούν “απενοχοποίηση” ακατάλληλων ερεθισμάτων και ισχυρότερο μιμητισμό» τονίζει η κυρία Τσίτσικα. «Ωστόσο, δεν είναι δυνατό να βάλουμε τα παιδιά σε “γυάλα”. Αν απαγορεύσεις συλλήβδην, το μόνο που θα προκαλέσεις είναι αντίδραση και αρνητισμό. Χρειάζεται συζήτηση, επιχειρηματολογία, θετικό κλίμα και διάθεση, κυρίως όμως καλλιέργεια μιας σχέσης εμπιστοσύνης. Για να επικοινωνήσουν τα παιδιά χρειάζονται φροντίδα της σχέσης μας με αυτά, καθημερινά. Εμείς οι γονείς υιοθετούμε συχνά μία θέση “αυθεντίας” και προσπαθούμε να επιβάλλουμε. Tο σημαντικό, όμως, είναι να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες αυτής της ηλικίας, να κατανοούμε και να “μπαίνουμε στη θέση” τους. Να ακούμε όσα μοιράζονται μαζί μας και να ανταποκρινόμαστε ανάλογα. Μόνο μέσα από μια τέτοια ατμόσφαιρα μπορούν να συζητηθούν κανόνες και όρια και να ισχύσουν σε πρακτικό επίπεδο». 

Οσον αφορά τις ανησυχητικές διαστάσεις του cutting, σίγουρα δεν είναι οι αμυχές στα χέρια των ηρωίδων του Netflix ή της Μάιλι Σάιρους η αιτία. «Το βασικό κενό βρίσκεται μάλλον στην καθημερινότητας της οικογένειας» υπογραμμίζει η ειδικός της ΜΕΥ. «Τα τελευταία χρόνια της κρίσης παρατηρούμε αυξητική τάση της οικογενειακής δυσλειτουργίας. Τα παιδιά μπορεί να αποφεύγουν την επικοινωνία με τους υπεραπασχολημένους και «πιεσμένους» γονείς. Μπορεί να γυρίζουν από το σχολείο σε ένα άδειο σπίτι και να “πιάνουν” αμέσως το κινητό. Αυτό που σίγουρα λείπει είναι η αβίαστη και ήρεμη συζήτηση, η έκφραση ενδιαφέροντος και η αισιοδοξία, η προοπτική. Επίσης, το να εστιάζεις -έστω και για κάποιο συγκεκριμένο προστατευμένο χρόνο- σε αυτό που σου εμπιστεύεται ένας νέος άνθρωπος. Να έχει την απόλυτη προσοχή σου, χωρίς να κάνεις 100 δουλειές ταυτόχρονα!». 

Οσο και να εναντιωνόμαστε, οι εγχώριοι έφηβοι θα συνεχίσουν να υπερεκτίθενται σε αυτήν την παγκοσμοποιημένη κανονικοποίηση του αυτοτραυματισμού. Σημασία έχει να τούς βοηθάμε να κατανοούν ότι tweet σαν το «I wish I could delete myself» («Μακάρι να μπορούσα να με διαγράψω») της αγέλαστης 17χρονης ποπ σταρ Μπίλι Αϊλις θα καταλήξουν όπως και τα μαύρα δάκρυά της: λίγη μαύρη μπογιά πάνω στη στη σκηνή. 

Πηγή: Protagon.gr