Δάσκαλοι στα «θρανία» του CERN

O μαθηματικός Ντίκραν Τάχτα έφυγε από τη ζωή το 2006. Αρμενικής καταγωγής, σπούδασε Μαθηματικά, αλλά ως φιλομαθής νέος του ‘60 διάβαζε μανιωδώς λογοτεχνία, φιλοσοφία και Ιστορία. Ηταν ένας άνθρωπος γεμάτος ενέργεια, μεταδοτικός και αγαπητός μεταξύ των μαθητών του, οι οποίοι στο μάθημά του έφτασαν να δημιουργούν ταινίες μικρού μήκους και να μαγειρεύουν. Υπήρξε ένας «μαγικός» δάσκαλος, έγραψε η εφημερίδα «Γκάρντιαν» στη νεκρολογία του. Και αν το όνομά του δεν περιλαμβάνεται στις λίστες με τους φημισμένους ανά τον κόσμο μαθηματικούς, ίσως δεν είναι παράλειψη, καθώς η αποστολή του Ντίκραν Τάχτα ήταν διαφορετική. Χάρη στη «μαγεία» της διδασκαλίας του, η Θεωρητική Φυσική «απέκτησε» τον Στίβεν Χόκινγκ. Ο δάσκαλος Τάχτα ενέπνευσε τον τότε νεαρό μαθητή για «μαθηματικά, πιο πολλά μαθηματικά και φυσική». 

Πίσω από σπουδαίους επιστήμονες υπάρχουν συνήθως φωτισμένοι δάσκαλοι που, σε μια ορισμένη στιγμή της καριέρας τους, κατάφεραν και ενεργοποίησαν μια λανθάνουσα σπίθα, μια άγνωστη δυναμική και μετέδωσαν την επιθυμία για γνώση ή αναγνώρισαν και έδωσαν ώθηση σε ένα σπάνιο ταλέντο. Ετσι, ο Κρίστιαν Ντόπλερ πήγε στο Πολυτεχνείο της Βιέννης αντί να γίνει λιθοξόος όπως οι άνδρες της οικογένειάς του με την παραίνεση ενός καθηγητή του, ο Ρίτσαρντ Φάινμαν στράφηκε προς τη Φυσική, ενώ για τον «πατέρα» των πρωτονίων και νομπελίστα Ερνεστ Ράδερφορντ σημαντική ήταν η επίδραση του καθηγητή του κ. Μπίκερτον. Αυτή την καταλυτική σχέση μεταξύ δασκάλου και μαθητή φιλοδοξεί να αξιοποιήσει το CERN, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Πυρηνικών Ερευνών, με το πιλοτικό πρόγραμμα «Παίζοντας με τα πρωτόνια», που διοργανώνεται με πρωτοβουλία του πειράματος CMS. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και για πρώτη φορά οι συμμετέχοντες δάσκαλοι θα επιλεγούν από δύο επιστημονικές επιτροπές και θα εκπαιδευτούν από μια μεγάλη ομάδα διεθνών ερευνητών του CERN, για να μυήσουν αργότερα τους μικρούς μαθητές τους στον συναρπαστικό κόσμο της Φυσικής. «Θέλουμε οι εκπαιδευτικοί να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστικοί παράγοντες, ως πρεσβευτές της επιστήμης, της Φυσικής και του CERΝ και να εμπνεύσουν τους μαθητές στην επιστημονική κουλτούρα, στον τρόπο σκέψης και στη μεθοδολογία για να αγαπήσουν τις επιστήμες. Να καταλάβουν ότι η επιστημονική πράξη είναι μια δημιουργική διαδικασία», τονίζει στην «Κ» ο υπεύθυνος του προγράμματος Αγγελος Αλεξόπουλος.

Ελληνες δάσκαλοι 

Κάθε χρόνο χιλιάδες εκπαιδευτικοί και μαθητές επισκέπτονται τις εγκαταστάσεις του CERN στη Γενεύη για να δουν από κοντά τους ερευνητές που προσπαθούν να απαντήσουν στα θεμελιώδη ερωτήματα από τι είναι φτιαγμένο το σύμπαν και πώς δημιουργήθηκε. Περίπου 7% των εκπαιδευτικών που λαμβάνουν μέρος στα προγράμματα επιμόρφωσης και ένας στους 10 μαθητές που επισκέπτονται το Κέντρο Ερευνών προέρχονται από την Ελλάδα, στοιχεία που προσδίδουν ιδιαίτερη βαρύτητα στο γεγονός ότι οι πρώτοι δάσκαλοι που θα συμμετάσχουν στο νέο πιλοτικό πρόγραμμα του CERN θα είναι Ελληνες. Αυτή την περίοδο η πρώτη επιτροπή αξιολόγησης εξετάζει αιτήσεις από 150 εκπαιδευτικούς που εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους, ενώ η τελική επιλογή θα γίνει από επιστημονική επιτροπή του CERN με επικεφαλής τον διαπρεπή καθηγητή Θεωρητικής Φυσικής Τζον Ελις, η οποία θα αναδείξει τους 10 δασκάλους που θα πετάξουν για Γενεύη. Αλλωστε, όπως επισημαίνει στην «Κ» o διακεκριμένος φυσικός και μέλος της πρώτης επιτροπής αξιολόγησης Δημήτριος Νανόπουλος, στην εποχή μας τα πράγματα αλλάζουν με την ταχύτητα του φωτός και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να ενημερώνονται συνεχώς για τις νέες εξελίξεις. «Για μένα η προσπάθεια έγκειται στη σωστή μετάδοση της γνώσης στους μικρούς εν δυνάμει επιστήμονες. Είναι μια πολύ μεγάλη ευκαιρία και ταυτόχρονα μια πρόκληση. Δεν είναι εύκολο, αλλά, αν οι θεματικές ενότητες παρουσιαστούν με τον κατάλληλο τρόπο και τις αγαπήσει ο δάσκαλος, τότε μπορεί να δημιουργήσει την “ανυπομονησία” στους νέους για να εμβαθύνουν αργότερα», τονίζει ο κ. Νανόπουλος.

Κοσμολογία με απλά υλικά
Οι δάσκαλοι που θα ζήσουν για μία εβδομάδα με τους ερευνητές του CERN τον ερχόμενο Αύγουστο θα εκπαιδευθούν σε τέσσερις βασικές ενότητες: Κοσμολογία, Στοιχειώδη Σωμάτια, Τεχνολογία και Ιστορία της Επιστήμης στο CERN. Ειδικότερα με διαλέξεις, συζητήσεις με ερευνητές, επισκέψεις σε πειραματικές εγκαταστάσεις και βιωματικά εργαστήρια οι δέκα τυχεροί εκπαιδευτικοί θα γνωρίσουν τους επιταχυντές σωματιδίων και τους ανιχνευτές που χρησιμοποιούν οι επιστήμονες του Κέντρου, θα γνωρίσουν τις βασικές έννοιες της σύγχρονης Φυσικής και βέβαια θα μάθουν να δημιουργούν στην τάξη τα δικά τους πειράματα Κοσμολογίας και μοντέλα επιταχυντών με απλά υλικά, όπως μπαλόνια, πλαστικά μπουκάλια και μακαρόνια. Η εμπειρία τους στο CERN και τα πειράματα που θα μάθουν θα είναι δομημένα με κατάλληλο τρόπο ώστε να μεταφερθούν στην τάξη τους. «Το ιδανικό θα ήταν ο κάθε εκπαιδευτικός να δημιουργήσει το δικό του υλικό και να το διδάξει με τον δικό του τρόπο», επισημαίνει η φυσικός Τίνα Νάντσου, η οποία έχει αναλάβει την παιδαγωγική επιμέλεια του προγράμματος. Τα περισσότερα υλικά, άλλωστε, χρησιμοποιούνται από την ίδια στο μάθημα Φυσικής που παραδίδει στη Σχολή Χιλλ, εισάγοντας τους μικρούς μαθητές στη συγκεκριμένη επιστήμη με έναν διαφορετικό, δημιουργικό, τρόπο. «Οσο πιο μικρός είσαι, τόσο πιο ανοικτό πνεύμα έχεις», τονίζει. Μάλιστα, το 2014 τα «εκτάκια» της Σχολής Χιλλ ήταν το πρώτο ελληνικό δημοτικό σχολείο που επισκέφθηκε το CERN και οι μικροί μαθητές έβγαιναν φωτογραφίες με τον νομπελίστα Κάρλο Ρούμπια έχοντας προηγουμένως εντυπωσιάσει την επιστημονική κοινότητα με την εξαιρετική προετοιμασία τους. Οι προοπτικές που ανέδειξε εκείνη η συνεργασία γέννησε το φετινό πρόγραμμα «Παίζοντας με τα πρωτόνια». «Ενα τέτοιο πρόγραμμα του CERN μπορεί να δώσει ελπίδα στον κόσμο και ενθουσιασμό στα παιδιά και γιατί όχι να βρούμε τους επόμενους μεγάλους επιστήμονες», σημειώνει η κ. Νάντσου.

Καλλιεργώντας προσδοκίες 

Η πρόσκληση για τη συμμετοχή στο πιλοτικό πρόγραμμα του CERN απευθύνθηκε σε εκπαιδευτικούς που υπηρετούν στα νησιά, σε απομακρυσμένες και υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας και άρα στην τάξη τους συναντούν παιδιά που μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον με ενδεχομένως λιγότερα ερεθίσματα αναφορικά με τη σύγχρονη Φυσική και τις επιστήμες. Το ζητούμενο για τα παιδιά, μας εξηγεί ο κ. Αλεξόπουλος, είναι να νιώσουν ότι μπορούν να γίνουν μέρος του κόσμου που ονομάζεται CERN. «Θέλουμε τα παιδιά να μπουν σε ένα ταξίδι γνώσης, να τονωθεί η περιέργεια και η αυτοπεποίθησή τους και να πιστέψουν ότι η επιστημονική έρευνα και ανακάλυψη δεν είναι τόσο μακριά γι’ αυτά. Και όσο πιο νωρίς γίνει αυτό, τόσο μεγαλύτερη αξία έχει», προσθέτει. Εξίσου σημαντική θα είναι και η αξιολόγηση του προγράμματος από το Τμήμα Ερευνας και Ανάπτυξης της Ελληνογερμανικής Αγωγής μετά την ολοκλήρωσή του, ώστε να δημιουργηθεί ένα εκπαιδευτικό μοντέλο και να εφαρμοστεί στο μέλλον σε εκπαιδευτικούς άλλων χωρών.

Το κλειδί είναι η εξωστρέφεια 

Τα τελευταία χρόνια οι μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις στο πεδίο της σύγχρονης Φυσικής και του Διαστήματος, με πιο πρόσφατες την ανακάλυψη του σωματιδίου Χιγκς, τις υδάτινες ροές στον πλανήτη Αρη και την ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων, έγιναν viral στο Διαδίκτυο και έδωσαν σημαντική ώθηση στη διάδοση της επιστημονικής γνώσης σε ένα ευρύτερο κοινό. Πολλά στερεότυπα που ακολουθούσαν την επιστημονική έρευνα κατέπεσαν, οι επιστημονικοί οργανισμοί και τα κέντρα ερευνών επέδειξαν σημαντική εξωστρέφεια και άνοιξαν τις πύλες τους σε εκπαιδευτικούς και μαθητές, οι δημόσιες συζητήσεις για τις επιστήμες μπήκαν στην ατζέντα πολιτιστικών φορέων ενώ αναπτύχθηκαν τα κέντρα διάδοσης επιστημών, τα οποία ανέρχονται σε περίπου 2.500 παγκοσμίως. «Εζησα το CERN από το 1973 έως το 2002 και έχω βιώσει αυτή την αλλαγή και τη στροφή προς την εξωστρέφεια», επισημαίνει ο κ. Νανόπουλος. Ο σπουδαίος φυσικός, που υπήρξε ερευνητής και ανώτερο στέλεχος του CERN, τονίζει ότι η εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης είναι σημαντική, αλλά πρέπει να γίνεται πολύ προσεκτικά για να μην μετατραπεί σε «επιστημονικό» λαϊκισμό. Το πρόγραμμα «Παίζοντας με τα πρωτόνια» υποστηρίζεται από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα CREATIONS, και το απαιτητικό έργο του συντονισμού των εμπλεκόμενων φορέων, της εξεύρεσης χορηγιών και της διοργάνωσης για την Ελλάδα ανέλαβε η μη κερδοσκοπική εταιρεία κοινωνικής καινοτομίας New Wrinkle, η οποία είχε πρόσφατα διοργανώσει την ελληνική συμμετοχή στη σειρά εκδηλώσεων του δήμου του Παρισιού για τη διαπολιτισμικότητα «Café de jour». Οπως επισημαίνει ο διευθυντής της εταιρείας Στέφανος Νόλλας, οι φορείς στην Ελλάδα έχουν ωριμάσει και διακρίνονται για την ικανότητά τους να συνεργάζονται αποτελεσματικά. «Αυτό για εμάς είναι η σοβαρότερη ένδειξη πως το πιο συνειδητοποιημένο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας αναγνωρίζει τη ζωτική ανάγκη της χώρας να βγει από την κρίση με άλματα δημιουργίας», επισημαίνει.

 

Πηγή : Η Καθημερινή