Παιδαγωγική σημασία του παραμυθιού

Η μαγεία των παραμυθιών έγκειται στο γεγονός ότι, αν και η πλοκή τους είναι απλή και λιτή, έχουν την ικανότητα να μαγεύουν και να διδάσκουν πολλά στα παιδιά. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές φορές θέλουν να τα διαβάζουν ξανά και ξανά, δίνοντάς τους κάθε φορά μια άλλη, νέα ερμηνεία, ανάλογα με το πως νιώθουν εκείνη τη στιγμή.

Στα παραμύθια, που πάντα έχουν ευτυχισμένο και αισιόδοξο τέλος, συναντάμε πλάσματα που ζουν στο χώρο της φαντασίας, σ’ έναν κόσμο που ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει. Τα παραμύθια λειτουργούν σ’ ένα μαγικό χώρο, ελεύθερο από τα όρια του χρόνου, όπου όλοι οι ήρωες είτε είναι άνθρωποι, ζώα ή στοιχεία της φύσης μπορούν ν’ αλλάξουν την εξωτερική τους εμφάνιση, χωρίς να χάσουν την πραγματική τους ταυτότητα.

Τα παραμύθια έχουν μια συγκινητική και ρομαντική γοητεία και ασχολούνται κάθε φορά με τις εμπειρίες ενός ήρωα, που διαθέτει τέτοια χαρακτηριστικά ώστε το παιδί να μπορεί εύκολα να ταυτιστεί μαζί του. Επειδή δεν μπορούμε να γνωρίζουμε σε ποια ηλικία ένα συγκεκριμένο παραμύθι είναι σημαντικό για κάθε παιδί, δεν μπορούμε να αποφασίζουμε από μόνοι μας ποιο παραμύθι πρέπει να του πούμε σε μια ορισμένη στιγμή και γιατί. Αυτό μπορεί να το αποφασίσει το ίδιο το παιδί και να το αποκαλύψει με τον τρόπο με τον οποίο αντιδρά στη διήγηση κάποιου παραμυθιού.

Επίσης, μην εξηγείτε στο παιδί γιατί ένα παραμύθι τού είναι τόσο αγαπητό. Είναι πιθανόν να καταστρέψετε τη γοητεία και τη μαγεία της ιστορίας, η οποία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από το γεγονός, ότι το παιδί δε γνωρίζει γιατί θέλγεται απ΄ αυτή. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζετε, ότι όταν ένα παραμύθι χάνει τη δυνατότητά του να μαγεύει, χάνει και τη δυνατότητά του να βοηθήσει το παιδί να παλέψει και να λύσει μόνο του το πρόβλημα που έκανε εξαρχής την ιστορία να έχει νόημα γι’ αυτό.

Οι ερμηνείες των ενηλίκων, όσο σωστές και αν είναι, κλέβουν από το παιδί τη δυνατότητα να νιώσει ότι μόνο του ακούγοντας επανειλημμένα το αγαπημένο του παραμύθι θα μπορέσει να ξανασκεφτεί την ιστορία και να αντιμετωπίσει επιτυχώς μια δύσκολη κατάσταση.

Το παιδί ωριμάζει ανακαλύπτοντας το νόημα της ζωής και νιώθει μεγαλύτερη εσωτερική ασφάλεια, γιατί κατανόησε και έλυσε προσωπικά προβλήματα μόνο του και όχι επειδή του τα εξηγήσατε εσείς.

Ας δούμε, όμως, αναλυτικότερα την παιδαγωγική σημασία των παραμυθιών:

•Ένας βασικός ρόλος των παραμυθιών είναι η ψυχαγωγία. Το παιδί μεταφέρεται σ’ ένα φανταστικό κόσμο, όπου διασκεδάζει και ξεχνιέται με τις περιπέτειες των ηρώων και έτσι ικανοποιείται και κοιμάται ήσυχο.

•Ένας ακόμη πιο σημαντικός ρόλος των παραμυθιών είναι η ηθική διαπαιδαγώγηση. Τα πλεονεκτήματα της ηθικής συμπεριφοράς δεν παρουσιάζονται σαν αφηρημένες ηθικές έννοιες, αντίθετα παρουσιάζονται έμμεσα δείχνοντας στο παιδί αυτό που είναι απτά σωστό.

•Παράλληλα, τα παραμύθια αντιμετωπίζουν με σοβαρό τρόπο τα υπαρξιακά άγχη και τα διλήμματα του παιδιού και απευθύνονται άμεσα σ’ αυτά. Με απλά λόγια, απευθύνονται στην ανάγκη να αγαπά, στην αγάπη για τη ζωή και στο φόβο του θανάτου.

•Η δομή των παραμυθιών προσφέρει στο παιδί εικόνες που προσφέρουν νέες διαστάσεις στη φαντασία του, τις οποίες στην πραγματικότητα θα ήταν δύσκολο να ανακαλύψει από μόνο του. Μ΄ αυτές τις εικόνες το παιδί μπορεί να ονειροπολήσει και να προσανατολιστεί καλύτερα στη ζωή του.

•Το ευτυχές τέλος ευχαριστεί το παιδί και προβάλλει το αίσθημα της αισιοδοξίας και της νίκης. Έτσι, μαθαίνει ότι οτιδήποτε και αν συμβεί, όποιες απειλητικές δυνάμεις και αν εμφανιστούν, υπάρχουν άλλες δυνάμεις που μπορούν να βοηθήσουν, αν τους ζητηθεί.

•Το παιδί αντιλαμβάνεται τη διαφορά μεταξύ θάρρους και δειλίας και καταλαβαίνει ότι η εξυπνάδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο ενάντια στη δύναμη.

•Τα περισσότερα παραμύθια προσπαθούν να μεταδώσουν με διάφορους τρόπους το εξής μήνυμα: ο αγώνας εναντίον σοβαρών δυσκολιών στη ζωή είναι αναπόφευκτος, γιατί είναι ένα ουσιαστικό κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης. Αν, λοιπόν, κάποιος θέλει να ξεπεράσει όλα τα εμπόδια για να καταφέρει να στεφθεί νικητής, πρέπει να αγωνιστεί και να μη λιγοψυχήσει.

•Το παιδί απαλλάσσεται από φόβους, άγχη και αγωνίες, γιατί μέσα από τα παραμύθια παρατηρεί με τρόπο εποπτικό και παραστατικό την παραδοσιακή αντιπαράθεση του καλού με το κακό. Και στα παραμύθια, το κακό εξουδετερώνεται και το καλό θριαμβεύει. Αυτό θα βοηθήσει το παιδί να αντιμετωπίσει τη ζωή με αυτοπεποίθηση, για να μπορέσει να κυριαρχήσει στις δυσκολίες.

•Πρακτικά σε όλα τα παραμύθια το καλό και το κακό συνυπάρχουν παίρνοντας τη μορφή κάποιων προσώπων και των πράξεών τους, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ζωή, όπου το καλό και το κακό είναι πάντα παρόντα και η ροπή προς αυτά υπάρχει σε κάθε άνθρωπο. Το παιδί μαθαίνει, ότι δεν είμαστε πάντα καλοί ή κακοί και αυτό θέτει το ηθικό πρόβλημα που απαιτεί πάλη για την επίλυσή του.

•Η ταύτιση του παιδιού με τον ήρωα βοηθούν στην εξαφάνιση αισθημάτων απομόνωσης και μοναξιάς. Παράλληλα, η παρακολούθηση της προσπάθειας του ήρωα να ανακαλύψει την πραγματική του αξία, βοηθά το παιδί να ανακαλύψει τον εσωτερικό του κόσμο και να ωριμάσει.

Πηγή: YesKid