Η ραγδαία αύξηση των περιστατικών παραβατικότητας ανηλίκων και σχολικού εκφοβισμού (bullying) τα τελευταία χρόνια προκαλεί έντονη ανησυχία στο κοινωνικό σύνολο. Οι εικόνες παιδιών που θυματοποιούνται στο σχολικό περιβάλλον ή ανήλικων που εμπλέκονται σε βίαιες πράξεις αναδεικνύουν μια πραγματικότητα που δεν μπορεί πλέον να αγνοηθεί.
Μια πραγματικότητα που, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία των αρχών, εκτός από την ποσοτική αύξηση των κρουσμάτων βίας, εμφανίζει και μια ποιοτική αλλαγή και ένταση σε αυτά τα φαινόμενα.
Μόνο το 2023 καταγράφηκαν πάνω από 10.700 περιπτώσεις ανήλικων δραστών, αριθμός αυξημένος κατά περίπου 70% σε σχέση με το 2020. Από αυτούς, περισσότεροι από 1.100 ήταν παιδιά έως 11 ετών, ενώ περίπου 1.400 βρίσκονταν στην ηλικιακή ομάδα 12 έως 14 ετών. Σημαντική είναι και η αύξηση της συμμετοχής κοριτσιών, η οποία σε διάστημα δύο ετών σχεδόν τριπλασιάστηκε.
Αλλά και τα στοιχεία που αφορούν τον σχολικό εκφοβισμό δεν αφήνουν περιθώρια εφησυχασμού: 3 στους 10 μαθητές έχουν υπάρξει θύματα εκφοβισμού, αριθμός που στην πραγματικότητα είναι μεγαλύτερος, αφού σχεδόν το 17% των μαθητών δεν μιλά σε κανέναν για όσα βιώνει, γεγονός που οδηγεί σε υποκαταγραφή των περιστατικών.
Οι πιο συχνές μορφές είναι η λεκτική, ψυχολογική και σωματική βία, ενώ σημαντικά ποσοστά καταγράφονται σε περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης και κοινωνικού εκφοβισμού και αποκλεισμού όπως είναι η διάδοση φημών, καταστροφή, βλάβη ή αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων, δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων ή συστηματική απομόνωση από την ομάδα.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι ο σχολικός εκφοβισμός δεν είναι μεμονωμένα περιστατικά «παιδικής σκανδαλιάς». Είναι μια κατάσταση, κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία μεταξύ μαθητών ή νέων της ίδιας περίπου ηλικίας, αλλά με ανισότητα δυνάμεων, ενίοτε, μάλιστα, με έντονη βαναυσότητα, με σκοπό την επιβολή του δράστη, μέσω της ταπείνωσης, εξουθένωσης και καταδυνάστευσης του θύματος, γεγονός που έχει ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου.
Οι παραπάνω παραβατικές συμπεριφορές δεν έχουν μόνο έντονη κοινωνική απαξία, αλλά μπορεί να επισύρουν σοβαρές ποινικές συνέπειες, αντίστοιχες προς την ηλικία του δράστη.
Το ελληνικό δίκαιο
Το ελληνικό δίκαιο αντιμετωπίζει με ιδιαίτερο τρόπο την παραβατικότητα ανηλίκων, αναγνωρίζοντας ότι τα παιδιά δεν έχουν την ίδια ευθύνη με τους ενήλικες. Έτσι, ποινικά αδικήματα που τελούνται από παιδιά κάτω των 12 ετών παραμένουν ατιμώρητα. Περαιτέρω, οι ανήλικοι χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, α) αυτούς από 12 έως 15 ετών, στους οποίους επιβάλλονται μόνο αναμορφωτικά ή θεραπευτικά μέτρα και β) αυτούς από 15 έως 18 ετών, στους οποίους μπορεί να επιβληθεί, εκτός από τα αναμορφωτικά και θεραπευτικά μέτρα, και ο εγκλεισμός σε ειδικό κατάστημα κράτησης νέων, εφόσον ο ανήλικος έχει τελέσει κακούργημα. Τα αναμορφωτικά μέτρα, ανάλογα με τη βαρύτητα του αδικήματος και το βαθμό ανάπτυξης του ανηλίκου, μπορεί να είναι από μια απλή επίπληξη, κοινωνική εργασία ή έκφραση συγνώμης κα εξώδικης διευθέτησης των συνεπειών της πράξης έως και η αφαίρεση της επιμέλειας από τους γονείς. Τα θεραπευτικά μέτρα μπορεί να είναι από την υποχρεωτική παρακολούθηση συμβουλευτικού ή θεραπευτικού προγράμματος έως και η ανάθεση της επιμέλειας σε ανάδοχη οικογένεια ή επιμελητή ανηλίκων.
Ποινική και αστική ευθύνη
Παράλληλα, γεννάται ποινική και αστική ευθύνη του έχοντος υποχρέωση εποπτείας (π.χ. γονείς, επίτροπος, εκπαιδευτικοί) του ανήλικου παραβάτη για το αδίκημα της παραμέλησης εποπτείας ανηλίκου. Ως «εποπτεία» λογίζεται η επίβλεψη, η επιτήρηση και προφύλαξη του ανηλίκου όπως και η καθοδήγησή του σε συμπεριφορά σύμφωνη με τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς.
Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν την ανάγκη για άμεσες, συντονισμένες δράσεις πρόληψης και στήριξης, από την οικογένεια, τη σχολική κοινότητα, το κοινωνικό περιβάλλον, την πολιτεία, ώστε να προστατευθούν τα θύματα αλλά και οι ανήλικοι παραβάτες από τον φαύλο κύκλο της βίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως κάθε ανήλικος που προστατεύεται και στηρίζεται σήμερα είναι ένας ενήλικας που αύριο θα συμβάλλει θετικά στον κόσμο γύρω του.
Μαριάννα Αθανασάκη, δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω και διευθύντρια Ομίλου Νομικών Σ. Προβατά
Πηγή: voria
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου