Στην καλύτερη περίπτωση, η υποστήριξη από ομοτίμους είναι μια υπενθύμιση ότι η αναπηρία δεν σημαίνει να είσαι μόνος. Δείχνει ότι οι προκλήσεις είναι κοινές, ότι η γνώση προέρχεται από τη βιωμένη εμπειρία και ότι η πρόοδος είναι δυνατή όταν οι άνθρωποι στηρίζουν ο ένας τον άλλον.
Τι εννοούμε με την υποστήριξη από ομοτίμους
Η υποστήριξη από ομοτίμους είναι κατά βάση απλή: άτομα με κοινές εμπειρίες βοηθούν το ένα το άλλο. Μπορεί να είναι τυπική, όπως προγράμματα καθοδήγησης από ομοτίμους ή ομάδες υποστήριξης, ή άτυπη, όπως διαδικτυακές κοινότητες ή φίλοι που μοιράζονται πόρους και ενθάρρυνση.
Η διαφορά μεταξύ της υποστήριξης από ομοτίμους και άλλων μορφών φροντίδας είναι η προοπτική. Η υποστήριξη από ομοτίμους βασίζεται στη βιωμένη εμπειρία, όχι στην ιεραρχία. Δεν πρόκειται για το ότι ένα άτομο έχει όλες τις απαντήσεις. Πρόκειται για τη μάθηση, την ακρόαση και την απόκτηση δύναμης από κοινού.
Αυτό το πρίσμα της βιωμένης εμπειρίας είναι ισχυρό. Ένας επαγγελματίας μπορεί να έχει εκπαιδευτεί, αλλά ένας συνομήλικος έχει ίδια βιώματα. Γνωρίζει την εξάντληση του να εξηγεί τις ανάγκες πρόσβασης για δέκατη φορά. Γνωρίζει τη χαρά του εντοπισμού ενός εργαλείου ή μιας στρατηγικής που κάνει τη ζωή ευκολότερη. Αυτή η αυθεντικότητα δημιουργεί εμπιστοσύνη και ελπίδα με τρόπους που μερικές φορές λείπουν από τα επαγγελματικά συστήματα.
Γιατί η υποστήριξη ομοτίμων είναι σημαντική για τα ανάπηρα άτομα;
Το να ζεις σε μια κοινωνία που διαμορφώνεται από τον ικανοτισμό μπορεί να οδηγήσει σε μια αίσθηση απομόνωσης. Πολύ συχνά, στα άτομα με αναπηρίες λένε ότι είναι «οι μόνοι» στην κατάστασή τους ή ότι οι αγώνες τους δεν είναι πραγματικοί. Η υποστήριξη από ομοτίμους αντικρούει άμεσα αυτό το μήνυμα.
Μειώνει την απομόνωση συνδέοντας άτομα που κατανοούν από πρώτο χέρι τι σημαίνει να ζεις με αναπηρία.
Επικυρώνει εμπειρίες που διαφορετικά θα μπορούσαν να απορριφθούν ή να ελαχιστοποιηθούν στα επαγγελματικά συστήματα.
Παρέχει πρακτικές στρατηγικές και πόρους από άτομα που έχουν ήδη ξεπεράσει παρόμοια εμπόδια.
Δημιουργεί ισχυρό αίσθημα αυτοπεποίθησης και ανθεκτικότητας μέσω της αλληλεγγύης: την υπενθύμιση ότι «δεν είσαι μόνος».
Η διαφορά μεταξύ επιβίωσης και ευημερίας συχνά βρίσκεται στην κοινότητα. Ένα άτομο που αγωνίζεται μόνο του μπορεί να νιώθει καταβεβλημένο. Ένα άτομο που υποστηρίζεται από συνομηλίκους αποκτά τόσο προοπτική όσο και ενθάρρυνση.
Η κοινότητα ως δύναμη
Όταν οι άνθρωποι ενώνονται, δημιουργούν χώρους όπου η ευημερία είναι εφικτή. Τα δίκτυα συνομηλίκων με επικεφαλής άτομα με αναπηρία προσφέρουν χώρους για να μιλήσουν ανοιχτά, να εκτιμηθούν και να μοιραστούν λύσεις χωρίς κριτική.
Τα Κέντρα Ανεξάρτητης Διαβίωσης, για παράδειγμα, έχουν δείξει εδώ και καιρό τη δύναμη της υποστήριξης συνομηλίκων με επικεφαλής άτομα με αναπηρία. Τα κέντρα αυτά δεν παρέχουν μόνο υπηρεσίες. Ενδυναμώνουν τους ανθρώπους να θέτουν στόχους, να αναπτύσσουν δεξιότητες και να υπερασπίζονται τον εαυτό τους με την ενθάρρυνση άλλων που έχουν βρεθεί στην ίδια θέση.
Οι διαδικτυακές ομάδες και οι ενώσεις ατόμων με αναπηρία δίνουν επίσης στους ανθρώπους την ευκαιρία να συνδεθούν σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές και διαγνώσεις. Ένα άτομο σε μια αγροτική κοινότητα μπορεί να μην γνωρίζει άλλον χρήστη αναπηρικού αμαξιδίου κοντά, αλλά μέσω διαδικτυακών συνδέσεων μπορεί να μοιράζεται πόρους, συμβουλές και ενθάρρυνση με κάποιον εκατοντάδες μίλια μακριά.
Αυτό το είδος κοινοτικής φροντίδας αντιτίθεται στον συστημικό μισαναπηρισμό. Υπενθυμίζει στους ανθρώπους ότι η ζωή και οι εμπειρίες τους είναι πολύτιμες, ότι οι ανάγκες τους είναι θεμιτές και ότι αξίζουν να τους βλέπουν και να τους ακούν. Η κοινότητα μετατρέπει την απομόνωση σε αίσθηση του ανήκειν.
Η υποστήριξη συνομηλίκων και η επαγγελματική υποστήριξη είναι απαραίτητες και οι δύο.
Η επαγγελματική φροντίδα είναι σημαντική. Οι γιατροί, οι θεραπευτές και οι κοινωνικοί λειτουργοί παίζουν σημαντικό ρόλο στην υγεία και την ευημερία. Αλλά η υποστήριξη από ομοτίμους καλύπτει μοναδικά κενά που τα επαγγελματικά συστήματα συχνά δεν μπορούν.
Ένας γιατρός μπορεί να γνωρίζει για τις επιλογές θεραπείας, αλλά μόνο ένας ομότιμος μπορεί να μοιραστεί πώς είναι πραγματικά να διαχειρίζεται κανείς αυτήν τη θεραπεία στην καθημερινή ζωή, είτε αυτό σημαίνει παρενέργειες, προκλήσεις προσβασιμότητας είτε πώς να την εξισορροπήσει με το σχολείο ή την εργασία. Ένας θεραπευτής μπορεί να βοηθήσει με στρατηγικές αντιμετώπισης, αλλά ένας ομότιμος μπορεί να πει: «Τα έχω περάσει κι εγώ, να τι με βοήθησε».
Μαζί, η επαγγελματική και η υποστήριξη από ομοτίμους δημιουργούν ένα πληρέστερο, πιο συμπεριληπτικό σύστημα φροντίδας. Το ένα προσφέρει εμπειρογνωμοσύνη και ιατρική γνώση. Το άλλο προσφέρει ενσυναίσθηση και βιωμένη γνώση. Και τα δύο είναι απαραίτητα.
Καθολικός σχεδιασμός και υποστήριξη ομοτίμων
Ο καθολικός σχεδιασμός δεν αφορά μόνο κτίρια ή ιστότοπους. Ισχύει και για την κοινότητα. Όταν από την αρχή δημιουργούμε προγράμματα και χώρους με γνώμονα την προσβασιμότητα, το βάρος των ατόμων να ζητούν συνεχώς προσαρμογές περιορίζεται.
Οι χώροι υποστήριξης ομοτίμων που υιοθετούν τον καθολικό σχεδιασμό, είτε αυτό σημαίνει παροχή υποτίτλων, διασφάλιση φυσικής προσβασιμότητας είτε διάθεση υλικού σε πολλαπλές μορφές, στέλνουν ένα σαφές μήνυμα: είστε ευπρόσδεκτοι εδώ. Ο ίδιος ο σχεδιασμός γίνεται μια μορφή υποστήριξης ομοτίμων, επειδή επιβεβαιώνει ότι η παρουσία όλων έχει σημασία.
Πώς να ενισχύσετε την υποστήριξη ομοτίμων
Αν θέλουμε κοινότητες όπου όλοι ευημερούν, πρέπει να επενδύσουμε στην υποστήριξη ομοτίμων. Δείτε πώς:
Επενδύστε σε οργανισμούς με επικεφαλής άτομα με αναπηρία. Χρηματοδοτήστε προγράμματα που διευθύνονται από και για άτομα με αναπηρίες. Όταν η ηγεσία βασίζεται στην εμπειρία της ζωής, η υποστήριξη ομοτίμων είναι αυθεντική και αποτελεσματική.
Αξιολογήστε τους ρόλους υποστήριξης ομοτίμων. Αναγνωρίστε τους ως απαραίτητους, όχι προαιρετικούς. Εκπαιδεύστε, προσλάβετε και επενδύστε οικονομικά σε ειδικούς υποστήριξης ομοτίμων ως μέρος των συστημάτων υγείας, εκπαίδευσης και κοινότητας.
Δημιουργήστε φιλόξενους χώρους. Ενθαρρύνετε περιβάλλοντα όπου τα άτομα με αναπηρίες μπορούν να συνδεθούν χωρίς κρίση ή φύλαξη. Αυτό περιλαμβάνει διαδικτυακούς χώρους, τοπικές συναντήσεις και κοινοτικά κέντρα.
Ενσωματώστε την υποστήριξη από ομοτίμους στα καθημερινά περιβάλλοντα. Ομαλοποιήστε τα δίκτυα ομοτίμων σε σχολεία, χώρους εργασίας, υγειονομική περίθαλψη και κοινοτικά προγράμματα. Για παράδειγμα, ένας χώρος εργασίας θα μπορούσε να έχει μια ομάδα πόρων για εργαζόμενους με αναπηρία, όπου το προσωπικό μοιράζεται εμπειρίες και υποστηρίζει από κοινού βελτιώσεις.
Δεσμευτείτε για καθολικό σχεδιασμό. Βεβαιωθείτε ότι οι χώροι, τα υλικά και τα προγράμματα έχουν κατασκευαστεί από την αρχή να είναι προσβάσιμα, ώστε η συμμετοχή να μην είναι ποτέ δεύτερη σκέψη. Αυτό διευκολύνει την ανάτυξη της υποστήριξης από ομοτίμους.
Όλα τα παραπάνω δεν ενδυναμώνουν μόνο τα άτομα. Ενισχύουν κοινότητες στο σύνολό τους.
Συμπέρασμα
Ευδοκιμούμε στην κοινότητα, όχι στην απομόνωση. Η υποστήριξη από ομοτίμους με αναπηρία επιβεβαιώνει την αξιοπρέπεια, ενισχύει την ανθεκτικότητα και δημιουργεί κινήματα για αλλαγή. Δείχνει ότι οι απαντήσεις δεν προέρχονται πάντα από εξωτερικούς ειδικούς, προέρχονται επίσης από την ίδια την κοινότητα.
Αξιολογώντας και υποστηρίζοντας τα δίκτυα ομοτίμων, δημιουργούμε χώρους όπου όλοι έχουν την ευκαιρία να αναπτυχθούν, να συνεισφέρουν και να ευδοκιμήσουν μαζί. Και επενδύοντας στην υποστήριξη με επικεφαλής άτομα με αναπηρία, τιμούμε την αλήθεια ότι τα άτομα με αναπηρία δεν είναι μόνο συμμετέχοντες στην κοινωνία, αλλά και ηγέτες στη διαμόρφωση ενός πιο συνδεδεμένου, δίκαιου μέλλοντος.
Απόδοση του άρθρου We Thrive in Community: Why Disabled Peer Support Matters
Ευλαμπία Αγγέλου
Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας
Ανεξάρτητη Ερευνήτρια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου