Γιατί βλέπουμε εφιάλτες;

• Γράφει ο Θεόδουλος Γεωργιάδης στο pathfinder
  Σημαντικά περισσότερους εφιάλτες βιώνουν οι τυφλοί άνθρωποι, σε σχέση με τα άτομα που έχουν πλήρη όραση και εκείνους που έχουν τυφλωθεί αργότερα στη ζωή, δείχνει νέα μελέτη από Δανούς επιστήμονες, η οποία παρέχει στοιχεία γύρω από το τι ονειρεύονται οι τυφλοί άνθρωποι, επιχειρώντας -παράλληλα- να απαντήσει στο ερώτημα "γιατί έχουμε εφιάλτες;".
  
  Ο ονειρικός κόσμος γίνεται, συχνά, αντικείμενο μελέτης, τόσο από επιστήμονες όσο και από απλούς ανθρώπους, σε ολόκληρη τη Γη. Το γεγονός ότι δεν έχουν δοθεί τελικές απαντήσεις σε μία σειρά από ερωτήματα, όπως "γιατί ονειρευόμαστε;" και "τι σημαίνουν τα ονειρά μας;", αφήνει ανοικτό το πεδίο, για κάθε είδους ερμηνεία, και εξιτάρει τη φαντασία μας.

Πρόσφατα, μία ακόμα επιστημονική έρευνα ασχολήθηκε με το θέμα "όνειρα και εφιάλτες", εισάγοντας μία νέα μεταβλητή στην εξίσωση: τι όνειρα βιώνουν οι τυφλοί άνθρωποι. Τα αποτελέσματά της είναι άκρως ενδιαφέροντα, και σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορούν να εξηγήσουν, γενικότερα, την αιτία που έχουμε όνειρα και τον ρόλο που παίζουν στη ζωή μας.

Η σχετική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Sleep Medicine, δείχνει ότι - κατά μέσο όρο - το 25% των ονείρων που βιώνουν οι εκ γενετής τυφλοί άνθρωποι είναι εφιάλτες, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 6% για τα άτομα με πλήρη όραση, και 7% για τους ανθρώπους που γεννήθηκαν βλέποντας, αλλά έχασαν το φως τους, κάποια στιγμή αργότερα.

Η μελέτη

Ειδικότερα, για μία περίοδο τεσσάρων εβδομάδων, μία ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και του νοσοκομείου Glostrup (και τα δύο ιδρύματα στη Δανία) μελέτησε 11 άτομα που γεννήθηκαν τυφλά, 14 που τυφλώθηκαν αργότερα στη ζωή τους, και 25 ανθρώπους με φυσιολογική όραση. Από τους συμμετέχοντες ζητήθηκε να κρατούν σημειώσεις από ό,τι ονειρεύονταν.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι:

• Οι άνθρωποι που γεννήθηκαν τυφλοί δεν είχαν όνειρα με οπτικό περιεχόμενο, και το 25% των ονείρων τους ήταν εφιάλτες.
• Οι άνθρωποι που έχασαν την όρασή τους, αργότερα στη ζωή, είχαν όνειρα με οπτικό περιεχόμενο, αν και όσο μεγάλωνε ο χρόνος ανάμεσα στην τελευταία φορά που είχαν δει τόσο μειώνονταν το ποσοστό αυτών των ονείρων. Εκ του συνόλου των ονείρων τους, το 7% ήταν εφιάλτες.
• Τα όνειρα των ανθρώπων με πλήρη όραση βασίζονταν σε εικόνες και ήταν εφιάλτες σε ποσοστό 6%.
• Το θέμα των εφιαλτών των συμμετεχόντων, γενικότερα, είχε συχνά σχέση με τις απειλές που βίωναν στην καθημερινή τους ζωή.

Η 41χρονη Heidi Andersen, η οποία γεννήθηκε τυφλή, μιλώντας στο δανέζικο site Videnskab, επιβεβαιώνει τη συχνότητα των εφιαλτών για τους εκ γενετής τυφλούς. Συχνά, λέει, τυραννιέται από εφιάλτες, και ο ύπνος της διακόπτεται από τον φόβο ότι θα τη χτυπήσει ένα διερχόμενο όχημα, ότι θα πέσει κάτω, ή ότι την ακολουθούν. Τι σημαίνουν, όμως, ακριβώς οι παρατηρήσεις των ειδικών;

Γιατί οι τυφλοί βιώνουν περισσότερους εφιάλτες;

Αρχικά, "η μελέτη επιβεβαιώνει μία προϋπάρχουσα υπόθεση ότι οι εφιάλτες των ανθρώπων σχετίζονται με τα συναισθήματα που βιώνουν όσο είναι ξύπνιοι. Και οι τυφλοί άνθρωποι, προφανώς, βιώνουν πιο απειλητικές και επικίνδυνες καταστάσεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, σε σχέση με τους υπόλοιπους", υποστηρίζει η ερευνήτρια Amani Meaidi, εκ των πρώτων συγγραφέων της μελέτης."Οι τυφλοί άνθρωποι βιώνουν πιο απειλητικές καταστάσεις τη μέρα", που μεταφράζονται σε περισσότερους εφιάλτες

"Δείχνει, επίσης, ότι η αισθητηριακή καταγραφή πληροφοριών και οι εμπειρίες που έχουμε όσο είμαστε ξύπνιοι είναι αποφασιστικοί [παράγοντες] ως προς το τι ονειρευόμαστε. Έτσι, οι άνθρωποι που δεν έχουν την ικανότητα οπτικής καταγραφής ονειρεύονται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ήχους, γεύσεις, μυρωδιές και επαφές", λέει η Meaidi.

Προφανώς, εμείς [σ.σ. οι άνθρωποι με πλήρη όραση] χρησιμοποιούμε τις αισθητηριακές πληροφορίες από την καθημερινότητά μας, σαν έναν τρόπο επεξεργασίας εντυπώσεων, σύμφωνα με τη Meaidi, η οποία είναι βοηθός ερευνήτρια στο Δανέζικο Κέντρο Ιατρικής Ύπνου του νοσοκομείου Golstrup, και στο εργαστήριο BrainLAB του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.

"Επειδή οι άνθρωποι που χάνουν το φως τους αργότερα στη ζωή, έχουν προηγουμένως δει το περιβάλλον τους, μπορεί αυτό να βοηθά τον εγκέφαλό τους ώστε να μη νιώθει ότι απειλείται στον βαθμό που το νιώθει το μυαλό των εκ γενετής τυφλών", κατά τα λεγόμενά της. Γεγονός που θα εξηγούσε τα μειωμένα ποσοστά εφιαλτών αυτών των ανθρώπων.

Ονειρευόμαστε για να επιβιώνουμε στον κόσμο;

Προηγούμενες μελέτες έδειξαν ότι ένας από τους λόγους που ονειρευόμαστε είναι για να θυμόμαστε πληροφορίες που είναι σημαντικές για την επιβίωση και την ευημερία μας. Οι άνθρωποι που γεννιούνται τυφλοί έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να θυμούνται αυτές τις πληροφορίες, σχολιάζει ο καθηγητής Albert Gjedde, επικεφαλής του Ινστιτούτου Νευροεπιστημών και Φαρμακολογίας (Πανεπιστήμιο Κοπεγχάγης).

Σε γενικές γραμμές, ονειρευόμαστε πράγματα που μας παρείχαν μία συναισθηματική αντίδραση όσο ήμαστε ξύπνιοι, σύμφωνα με τον Gjedde, ο οποίος δεν συμμετείχε, πάντως, στη νέα μελέτη. "Η καλύτερη εκτίμησή μας είναι ότι τα όνειρα είναι ένας τρόπος να ξεκαθαρίζουμε τι αξίζει να θυμόμαστε και τι όχι. Όταν κοιμόμαστε, ο εγκέφαλος ταξινομεί τις πληροφορίες, αποθηκεύοντας τις πιο σημαντικές στη μνήμη μας."

Σχετικά: Ποιο είναι το πιο συχνό θέμα ενός εφιάλτη;

"Τα συναισθήματα [που πυροδοτούν τα όνειρα] μπορούν να είναι είτε θετικά είτε αρνητικά, αν και η πυροδότηση από έντονα θετικές εμπειρίες είναι ίσως πιο σπάνια, επειδή δεν διασφαλίζουν την επιβίωση στον ίδιο βαθμό με τις αρνητικές. Τα αρνητικά συναισθήματα μας λένε τι και από τι θα έπρεπε να προσέχουμε, για να παραμείνουμε ζωντανοί", συνεχίζει ο καθηγητής.

Επομένως, με άλλα λόγια, ένας εφιάλτης μπορεί να είναι η διαφορά μεταξύ της επιβίωσης και του αφανισμού! Για παράδειγμα, όσον αφορά στους τυφλούς, ένας εφιάλτης "μπορεί να τους βοηθά στην περιήγηση του κόσμου με αυτοπεποίθηση - για παράδειγμα, σε έναν δρόμο με κίνηση", λέει ο Gjedde. Κάτι που για εμάς φαντάζει απλό. Άρα, εκείνοι ουσιαστικά "χρειάζονται" τους 4 φορές περισσότερους εφιάλτες.

Δεν επηρεάζει αρνητικά τους τυφλούς το μεγάλο ποσοστό εφιαλτών

Στο παρελθόν, είχαμε δει ότι οι συχνοί και επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες στη ζωή αυτών που τους βιώνουν. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τους εκ γενετής τυφλούς, αφού οι περισσότεροι έμειναν έκπληκτοι όταν τους ανακοινώθηκε ότι βλέπουν περισσότερους εφιάλτες από τα άτομα με κανονική όραση.

Το γεγονός αυτό δείχνει ότι οι εκ γενετείς τυφλοί θεωρούν φυσιολογικό το 25% ως ποσοστό εμφάνισης εφιαλτών, και επομένως οι πιο συχνοί εφιάλτες - σε σχέση με τα άτομα που έχουν φυσιολογική όραση - δεν είναι κάτι που προκαλεί προβλήματα στην καθημερινότητά τους, σύμφωνα με τους ερευνητές.

Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι οι εκ γενετής τυφλοί συμμετέχοντες εξετάστηκαν από την ερευνητική ομάδα, για να επιβεβαιωθεί ότι δεν υπήρχε κάποιος άλλος εξωτερικός παράγοντας που να προκαλούσε τους επιπλέον εφιάλτες (π.χ. άγχος ή κατάθλιψη). Οι εξετάσεις δεν έδειξαν κάτι τέτοιο.