Σεξουαλική κακοποίηση σε αυτιστικά παιδιά και εφήβους: αναγνώριση των σημαδιών

Τα αυτιστικά παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να μην σας πουν ότι έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά. Αυτό μπορεί να συμβαίνει επειδή:

• υποθέτουν ότι ήδη το γνωρίζετε
• δεν μπορούν να εκφράσουν γλωσσικά τι έχει συμβεί
• δεν καταλαβαίνουν ότι αυτό που έγινε ήταν λάθος
• νιώθουν ότι το άτομο που τους κακοποίησε είναι καλός φίλος τους
• νομίζουν ότι φταίνε εκείνα για αυτό που έχει συμβεί
• τους έχουν πει να κρατήσουν την κακοποίηση μυστική.

Μπορεί επίσης να χρειαστούν πολύ χρόνο για να κατανοήσουν τη σημασία αυτού που είχε συμβεί. Για παράδειγμα, ένα μικρό παιδί του οποίου ο μεγαλύτερος ξάδερφος ζήτησε να του δώσει ένα «σέξι φιλί στα χείλη», μαθαίνει αργότερα τι είναι ένα «σέξι φιλί» και νιώθει άσχημα.

Ακόμα και αν το παιδί σας δεν καταλαβαίνει ή δεν μπορεί να σας εξηγήσει ότι κάτι έχει συμβεί, υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια, συμπεριλαμβανομένων των σωματικών και των αλλαγών στα συναισθήματα ή τη συμπεριφορά των αυτιστικών παιδιών και εφήβων που δείχνουν την πιθανότητα να έχουν πέσει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης.

Εάν το παιδί σας εμφανίζει ένα ή περισσότερα από τα σημάδια που παρουσιάζονται παρακάτω, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά. Η συμπεριφορά του μπορεί να αλλάξει για πολλούς λόγους, αλλά είναι σημαντικό να λάβετε υπόψη και τη σεξουαλική κακοποίηση ως μια πιθανότητα. Πολύ σημαντικό είναι επίσης να εμπιστεύεστε το ένστικτό σας.

Σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης σε αυτιστικά παιδιά 0-11 ετών

Αλλαγές στα συναισθήματα

Εάν το αυτιστικό παιδί σας έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά, μπορεί να παρατηρήσετε ότι είναι:

• πιο ταραγμένο, επιθετικό ή υπερκινητικό
• πιο αγχώδες ή ευερέθιστο
• πιο ήσυχο ή πιο απόμακρο από ότι συνήθως και
• δεν ξεκινά κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με την ίδια συχνότητα που έκανε στο παρελθόν.

Αλλαγές στη συμπεριφορά

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το αυτιστικό παιδί σας:

• δεν κάνει πια πράγματα που μπορούσε να κάνει πριν ή φαίνεται να οπισθοδρομεί στην ανάπτυξή του - για παράδειγμα, σταματά να χρησιμοποιεί την τουαλέτα ή αρχίζει να χρησιμοποιεί μια βρεφική φωνή
• αυξάνεται η συχνότητα και η ένταση των επαναλαμβανόμενων, αυτοκαταπραϋντικών ή αυτοτραυματικών συμπεριφορών του - για παράδειγμα, λικνίζεται, τραβάει το δέρμα ή τις τρίχες του πιο συχνά
• δεν ενδιαφέρεται να παίξει
• έχει προβλήματα στον ύπνο
• εμφανίζει προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά (πχ δείχνει ή αγγίζει τα γεννητικά του όργανα παρουσία άλλων).

Σωματικά σημάδια

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας έχει:

• πρήξιμο ή ερυθρότητα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
• πόνο κατά την τουαλέτα
• δυσκολία στο περπάτημα ή στο κάθισμα
• μελανιές σε μαλακά μέρη του σώματός του (πχ γλουτούς, μηρούς)
• συμπτώματα ουρολοίμωξης, όπως κάψιμο κατά την τουαλέτα
• συμπτώματα σεξουαλικώς μεταδιδόμενης λοίμωξης, όπως έκκριμα από το πέος ή τον κόλπο.

Σημάδια σεξουαλικής κακοποίησης σε αυτιστικούς εφήβους

Αλλαγές στα συναισθήματα

Εάν ο αυτιστικός έφηβος σας έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά, μπορεί να παρατηρήσετε είναι:

• επιθετικός ή θυμωμένος χωρίς προφανή λόγο
• ήσυχος ή πιο απόμακρος από το συνηθισμένο και δεν ξεκινά κοινωνικές αλληλεπιδράσεις με την ίδια συχνότητα που έκανε στο παρελθόν
• πιο ταραγμένος ή υπερκινητικός ή αντιθέτως
• πιο ληθαργικός από το συνηθισμένο.

Αλλαγές στη συμπεριφορά

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας:

• δεν κάνει πια πράγματα που μπορούσε να κάνει πριν ή φαίνεται να οπισθοδρομεί στην ανάπτυξή του - για παράδειγμα, σταματά να χρησιμοποιεί την τουαλέτα ή αρχίζει να χρησιμοποιεί μια βρεφική φωνή
• αυξάνεται η συχνότητα και η ένταση των επαναλαμβανόμενων, αυτοκαταπραϋντικών ή αυτοτραυματικών συμπεριφορών του - για παράδειγμα, λικνίζεται, τραβάει το δέρμα ή τις τρίχες του πιο συχνά
• ντύνεται διαφορετικά
• έχει ρούχα, παπούτσια, τσάντες, κοσμήματα ή ηλεκτρονικά είδη και δεν ξέρετε από πού προέρχονται αυτά
• εμφανίζει προβληματική σεξουαλική συμπεριφορά, συμπεριλαμβανομένης της εμπλοκής σε επικίνδυνη σεξουαλική συμπεριφορά
• αρχίζει να έχει προβλήματα με το αλκοόλ ή ναρκωτικά
• τρώει περισσότερο ή λιγότερο
• έχει προβλήματα στον ύπνο
• έχει αυτοκτονικές σκέψεις.

Αλλαγές στη σχολική και κοινωνική ζωή

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας:

• περνάει περισσότερο χρόνο μόνο του από ότι συνήθως
• κάνει παρέα με άλλα άτομα
• αποφεύγει συγκεκριμένα άτομα ή μέρη, όπως το σπίτι ενός φίλου ή μια αθλητική ομάδα
• αποφεύγει δραστηριότητες ή εκδηλώσεις που του άρεσαν προηγουμένως ή κάνει ερωτήσεις όπως «Πρέπει να πάω μουσική σήμερα;»
• τα πάει λιγότερο καλά στο σχολείο.

Σωματικά σημάδια

Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας έχει:

• πρήξιμο ή ερυθρότητα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
• πόνο κατά την τουαλέτα
• δυσκολία στο περπάτημα ή στο κάθισμα
• μελανιές σε μαλακά μέρη του σώματός του (πχ γλουτούς, μηρούς)
• συμπτώματα ουρολοίμωξης, όπως κάψιμο κατά την τουαλέτα
• συμπτώματα σεξουαλικώς μεταδιδόμενης λοίμωξης, όπως έκκριμα από το πέος ή τον κόλπο
• απουσία περιόδου

Μερικές φορές μπορεί να μην υπάρχουν σημάδια ή να είναι ανεπαίσθητα, αλλά το παιδί σας να σας κάνει κάποιες ασυνήθιστες ερωτήσεις. Για παράδειγμα, μπορεί να σας ρωτάει «Είναι εντάξει να κρατάω μυστικά;», «Είναι εντάξει ο κ. Ζ να κάνει περίεργα πράγματα;» ή «Είναι εντάξει να κάνω πράγματα αν ο κ. Υ πει ότι θα μου δώσει ένα πακέτο με κάρτες ποδοσφαίρου;» Και μερικές φορές κάποιος άλλος μπορεί να σας πει ότι έχει παρατηρήσει κάτι ή ότι το παιδί σας του έχει πει κάτι.

Πώς να αντιδράσετε εάν αυτιστικά παιδιά ή έφηβοι έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά

Εάν πιστεύετε ή είστε σίγουροι ότι το παιδί σας έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά, είναι φυσικό να νιώθετε θυμό, σοκ και ανησυχία. Θα χρειαστεί, ωστόσο, να αφήσετε στην άκρη τα συναισθήματά σας για ένα διάστημα, προκειμένου να βοηθήσετε το παιδί σας να νιώσει ασφάλεια και να σας πει με τον δικό του τρόπο τι έχει συμβεί.

Πώς μπορείτε να το βοηθήσετε :

• παραμείνετε ήρεμοι
• αφήστε το παιδί σας να μιλάει ή να χρησιμοποιεί τον προτιμώμενο τρόπο επικοινωνίας
• πιστέψτε όσα σας λέει
• πείτε του ότι δεν είναι δικό του λάθος
• εξηγήστε του ότι κάποιοι άνθρωποι είναι πολύ επιδέξιοι στο να ξεγελούν τους άλλους
• να είστε διαθέσιμοι όταν το παιδί σας θέλει να μοιραστεί πληροφορίες μαζί σας.

Οι δυσκολίες επικοινωνίας του παιδιού σας μπορεί να δυσχεραίνουν την κατανόηση του τι έχει συμβεί και πώς αισθάνεται. Μπορείτε να το ενθαρρύνετε σας να περιγράψει τα συναισθήματά του χρησιμοποιώντας φράσεις του τύπου «Πότε ένιωσες περίεργα;»

Εάν το παιδί σας δεν χρησιμοποιεί γλώσσα, ενθαρρύνετέ το να ζωγραφίσει ή να αναπαραστήσει τα συναισθήματά του.

Είναι σημαντικό για το παιδί να σας αφηγηθεί την ιστορία με τον δικό του τρόπο και ρυθμό. Απλώς ακούστε το και προσπαθήστε να μην κάνετε πάρα πολλές ερωτήσεις. Οι πάρα πολλές ερωτήσεις μπορούν να το μπερδέψουν και να δημιουργήσουν προβλήματα σε μελλοντικές νομικές διαδικασίες.

Βοήθεια και υποστήριξη για παιδιά που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση

Τα παιδιά που έχουν βιώσει σεξουαλική κακοποίηση μπορούν να θεραπευτούν εάν λάβουν υποστήριξη και ψυχολογική βοήθεια.

Πώς μπορείτε να βοηθήσετε:

• Φροντίστε το παιδί σας να έχει βοήθεια από εξειδικευμένο επαγγελματία
• Υποστηρίξτε το παιδί στην καθημερινή οικογενειακή ζωή στο σπίτι.

Επαγγελματική υποστήριξη

Το πρώτο βήμα είναι να ζητήσετε παραπομπή σε ψυχολόγο για το παιδί σας. Είναι πολύ σημαντικό να βρείτε τον κατάλληλο ψυχολόγο. Καλό είναι να αναζητήσετε κάποιον που

• ειδικεύεται στην ψυχολογική υποστήριξη αυτιστικών παιδιών
• έχει εμπειρία με παιδιά που έχουν βιώσει σεξουαλική κακοποίηση.

Υποστήριξη στο σπίτι

Υπάρχουν πράγματα που μπορείτε να κάνετε στην καθημερινή σας ζωή σαν οικογένεια στο σπίτι για να στηρίξετε και να βοηθήσετε το παιδί σας:

• Να έχετε σταθερές ρουτίνες για τα γεύματα, τις ώρες ύπνου και το σχολείο
• Να περνάτε χρόνο μαζί ως οικογένεια και με άτομα που συμπαθεί και εμπιστεύεται το παιδί σας. Για παράδειγμα, να παίζετε επιτραπέζια παιχνίδια, να πηγαίνετε βόλτες, να βλέπετε τηλεόραση μαζί.
• Να δείχνετε στοργή με τον τρόπο που προτιμά το παιδί σας. Για παράδειγμα μπορεί να προτιμά ένα χτύπημα με τη γροθιά ή αντί για μια αγκαλιά ή ένα φιλί.
• Χρησιμοποιήστε εικόνες ή κάρτες με «συναισθήματα» για να βοηθήσετε το παιδί σας να εκφράσει τα συναισθήματά του. Τα εικονογραφημένα βιβλία για τα συναισθήματα μπορούν επίσης να βοηθήσουν.
• Να είστε διαθέσιμοι σε περίπτωση που το παιδί σας θέλει να μοιραστεί περισσότερα ή σας χρειάζεται κοντά του για να νιώσει ασφαλές.

Θα υπάρχουν καλές και κακές μέρες. Συνεχίστε να παρέχετε στο παιδί σας όσο το δυνατόν περισσότερη υποστήριξη, ακόμα και τις κακές μέρες. Αν δεν είστε σίγουροι για το πώς να χειριστείτε, επικοινωνήστε με τον ψυχολόγο του παιδιού σας ή τον σύμβουλό σας.

Αναφορά σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών

Η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών είναι έγκλημα.

Αν πιστεύετε ότι το παιδί σας έχει κακοποιηθεί ή αν πιστεύετε ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος κακοποίησης, θα πρέπει να το αναφέρετε.

Καλέστε την αστυνομία αμέσως.

Μπορεί να μην είστε σίγουροι αν το παιδί σας έχει κακοποιηθεί σεξουαλικά. Είναι σημαντικό να ζητήσετε συμβουλές από ειδικούς το συντομότερο δυνατό. Μπορείτε να μιλήσετε με την αστυνομία, άτομα από οργανισμούς για την προστασία παιδιών, ψυχολόγους και γιατρούς. Αυτοί οι άνθρωποι είναι εκπαιδευμένοι στην αναγνώριση της σεξουαλικής κακοποίησης. Και μπορούν να σας δώσουν συμβουλές για τα επόμενα βήματα.

Εάν εντοπίσετε σημάδια στο σώμα του παιδιού που υποψιάζεστε ότι αποτελούν ενδείξεις σεξουαλικής κακοποίησης, είναι σημαντικό να εξεταστεί το παιδί σας το συντομότερο δυνατό από έναν επαγγελματία υγείας, κατά προτίμηση κάποιον με εμπειρία στην παιδική σεξουαλική κακοποίηση. Η αστυνομία ή η συμβουλευτική υπηρεσία μπορούν να σας κατευθύνουν.

Είναι καλή ιδέα να κρατάτε σημειώσεις για το τι έχει συμβεί, ώστε να μπορείτε να δώσετε ακριβείς λεπτομέρειες στην αστυνομία. Οι σημειώσεις σας θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:

• τι σας έχει πει το παιδί σας
• ποιες αλλαγές έχετε παρατηρήσει στη συμπεριφορά του
• τι έχετε δει να συμβαίνει μεταξύ του παιδιού σας και του ατόμου που το παιδί σας αναφέρει ότι το κακοποίησε
• οτιδήποτε άλλο έχετε παρατηρήσει στη συμπεριφορά αυτού του ατόμου.

Απόδοση του άρθρου Child sexual abuse in autistic children and teenagers: recognising, responding and reporting

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)

Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση