Όταν μου πρότειναν να γράψω αυτό το άρθρο προβληματίστηκα επειδή είναι ένα θέμα πολύ ευαίσθητο και ταυτόχρονα σημαντικό. Σκεφτόμουν από πού να το πιάσω και πώς θα μπορούσαν μερικά λόγια να καθησυχάσουν γονείς με αγωνία για την ασφάλεια των παιδιών τους. Καθώς ήμουν με τα παιδιά μου εκείνη την ώρα, τα κοιτούσα και συγκινήθηκα με τη σκέψη ότι μπορεί να πονέσουν, να τραυματιστούν στη ζωή τους και εγώ να μην μπορώ να τους προστατέψω από αυτόν τον πόνο. Ταυτόχρονα σκέφτηκα ότι δεν μπορώ να είμαι πάντα εκεί για να τους προστατεύω. Το ότι δεν μπορούμε να είμαστε πάντα εκεί να προστατέψουμε τα παιδιά μας είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνουμε σε οποιαδήποτε ομάδα γονέων και αν δεν το μάθουμε εκεί μας το μαθαίνει η ζωή. Ωστόσο, μπορούμε να τους δώσουμε τα εργαλεία για να μάθουν οι ίδιοι να προστατευτούν, καθώς και να προστατεύουν τους άλλους γύρω τους με το να συζητάμε και να μαθαίνουμε εμείς και τα παιδιά μας για το τι είναι η κακοποίηση, πώς συντηρείται και πώς μπορούμε να την καταπολεμήσουμε.
Τι είναι η κακοποίηση;
Κακοποίηση ονομάζεται η ακατάλληλη μεταχείριση ενός ενήλικου ανθρώπου ή παιδιού για την επίτευξη ακατάλληλων σκοπών. Είναι μια επιθετική συμπεριφορά που προκαλεί τραύμα, πόνο, φόβο, δυσφορία, ενοχή και έχει πολλές αρνητικές συνέπειες για το άτομο που τη δέχεται. Όταν υπάρχει κακοποίηση παρατηρούμε ανισορροπία ψυχικής ή/και σωματικής δύναμης μεταξύ του θύματος και του θύτη. Η κακοποίηση δεν έχει πάντα την ίδια μορφή και δεν είναι πάντα σωματική. Μερικά άλλα είδη κακοποίησης είναι η σεξουαλική κακοποίηση, η συναισθηματική κακοποίηση, η οικονομική κακοποίηση, η λεκτική κακοποίηση και η παραμέληση. Μερικές από αυτές τις μορφές κακοποίησης πραγματοποιούνται και με τη χρήση των τεχνολογικών μέσων. Μπορεί να παρουσιαστεί σαν ένα μεμονωμένο συμβάν ή μια σειρά από επαναλαμβανόμενα επεισόδια που προσβάλλουν, απειλούν, απομονώνουν, υποβιβάζουν, εξευτελίζουν ή και ελέγχουν έναν άλλον άνθρωπο. Αυτός που κακοποιεί αισθάνεται και συνήθως είναι πιο δυνατός από αυτόν που κακοποιείται και ονομάζεται θύτης. Αυτός που κακοποιείται αισθάνεται ότι δεν μπορεί να αντιδράσει και αποκαλείται θύμα.
Ποιο είναι το πιο δυνατό εργαλείο μας, ώστε να μιλήσουμε και να χτίσουμε την ψυχική ανθεκτικότητα στα παιδιά μας απέναντι στην κακοποίηση;
Το πιο δυνατό εργαλείο είναι η γνώση. Η γνώση μπορεί να καλλιεργηθεί μέσα από την επικοινωνία. Πολλοί γονείς έχουν νιώσει αγωνία με το #MeToo κύμα που έχει συνεπάρει/απασχολήσει τη χώρα μας. Ήταν καιρός να μπορέσουμε να κάνουμε αυτές τις δύσκολες συζητήσεις. Όμως θέλει προσοχή με το πού ρίχνουμε τις ευθύνες. Έχω ακούσει φράσεις όπως, «καλα, οι γονείς πού ήταν;» ή «κανείς δεν πρόσεχε τα παιδιά αυτά;» ή «ήταν από οικογένειες με μεγάλες δυσκολίες». Δεν έχει σημασία το τι ήταν οι γονείς, πού βρίσκονταν ή το πώς μιλούσαν. Οι γονείς, όπως και τα παιδιά τους, μεγαλώνουν σε μια κοινωνία με αρχές, θεσμούς, παραδόσεις και ταμπού. Για να αλλάξουμε αυτές τις παραδόσεις και αυτές τις νοοτροπίες χρειάζεται η επίγνωση και η αναγνώριση ότι οι βασικοί εχθροί στο #MeToo είναι τα στερεότυπα των φύλων, η σιωπή που κρατάει τα ταμπού στη θέση τους και η έλλειψη πολύπλευρης σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία που συμπεριλαμβάνει συζητήσεις γύρω από τη συναίνεση.
Στην κοινωνία μας τα περισσότερα αγόρια ενθαρρύνονται να είναι δυνατοί, ισχυροί και τολμηροί και στα κορίτσια συστήνεται να είναι όμορφες, ελκυστικές, ευγενικές και ποτέ να μην θυμώνουν. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά, και οι έφηβοι ειδικά, παγιδεύονται στα στερεότυπα των φύλων και παράλληλα δεν είναι εφοδιασμένοι με τις κοινωνικές, συναισθηματικές και επικοινωνιακές δεξιότητες που χρειάζονται για την πρόληψη των «#MeToo στιγμών».
Οι περισσότερες έφηβες έχουν ήδη βιώσει κάποιο σεξουαλικό χλευασμό ή σχόλιο ή ανεπιθύμητη σωματική αφή. Είναι σημαντικό οι γονείς να εστιάζουν σε αυτά τα πιο μικρά αλλά πιο συνηθισμένα συμβάντα, «μικροεπιθέσεις» που συμβαίνουν πιο συχνά και όχι μόνο στα ακραία φαινόμενα του βιασμού και τη βίας. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι η σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση κοριτσιών και γυναικών είναι διαδεδομένη, συστημική και υπό-αναγνωρισμένη.
Παράλληλα, είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι τα αγόρια έχουν να διαχειριστούν ένα εξίσου δύσβατο και θολό μονοπάτι. Τα αγόρια είναι διπλά εκτεθειμένα, σχεδόν μετέωρα μεταξύ δύο πραγματικοτήτων, του παρελθόντος και του παρόντος. Δεν υπάρχει κοινωνικά σημείο σύγκλισης ως το πώς θα περιμέναμε να συμπεριφέρεται ένας άνδρας. Από τη μια πλευρά υπάρχει ακόμα η ιδέα ότι ο αρρενωπός άνδρας είναι «μάγκας», δεν έχει ενσυναίσθηση και δεν μπορεί να είναι ευάλωτος. Ταυτόχρονα, ακούω συχνά από αγόρια στην εφηβεία που θέλουν να μάθουν πώς να διαχειριστούν κοινωνικές καταστάσεις με περισσότερη «φινέτσα» και με καλύτερες επικοινωνιακές δεξιότητες, τις οποίες δεν τους μαθαίνουμε. Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα που αναγκαστικά θα μας οδηγήσουν σε μια ολική αναθεώρηση του πώς αντιμετωπίζουμε τα φύλα και τις συζητήσεις γύρω από αυτά τα θέματα.
Γιατί/Πώς συζητάμε με τα παιδιά μας για θέματα όταν κι εμείς οι ίδιοι νιώθουμε άβολα;
Μπορούμε να θυμόμαστε ότι η ανοιχτή συζήτηση είναι το «εμβόλιο» του #MeToo. Βασικό πυλώνα προς αυτή την κατεύθυνση θα αποτελούσε η θεσμοθέτηση της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία που έχει τεθεί πλέον σαν θέμα, έτσι ώστε να έχουμε όλοι την ίδια και τη σωστή ορολογία. Με αυτόν τον τρόπο θα διευκολυνθεί η συζήτηση αυτών των θεμάτων που σε πολλές οικογένειες είναι ταμπού. Το πιο απλό παράδειγμα είναι το πόσο απαραίτητο είναι να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας να γνωρίζουν πληροφορίες για τα γεννητικά του όργανα από μικρή ηλικία (την επίσημη ορολογία, τα διαφορετικά σημεία, τις ονομασίες και για τα δύο φύλα). Πώς αλλιώς θα μπορούν να μας πουν πού πονάει ή πού τους ακούμπησε κάποιος. Είναι σαν να λέμε πονάει το χέρι μου αλλά να θέλω να εξηγήσω ότι χτύπησα τον αγκώνα μου. Σε δεύτερο επίπεδο, χρειαζόμαστε στήριξη για να συζητάμε θέματα όπως αποπλάνηση και πώς να διακρίνουν τα παιδιά τέτοιες συμπεριφορές, τη σημασία της συναίνεσης και όλες τις παραμέτρους της, το sexting και πολλά άλλα που αυτή τη στιγμή καλύπτονται με σιωπηρή αποδοχή.
Μπορείτε να μας πείτε μερικές συμβουλές για το πώς μπορούμε να μιλάμε στα παιδιά μας για τη συναίνεση:
Προσχολική ηλικία
Μιλάμε για την έννοια της συναίνεσης συχνά. «Θες να αγκαλιάσεις τον φίλο σου αλλά δεν ήθελε εκείνος; Τον ρώτησες πρώτα;», «Θες να παίξεις πόλεμο με τον αδερφό σου; Ρώτησες πρώτα εάν θέλει;»
Παράλληλα τους εξηγούμε την έννοια τη αυτονομίας και ότι έχουν το δικαίωμα να πουν «όχι». «Μάλλον δεν θες να δώσεις αγκαλιά στη γιαγιά τώρα. Θες να της στείλεις φιλάκι από μακριά;»
Δημοτικό
Ακολουθήστε την περιέργεια των παιδιών σας. Δίνουμε πληροφορίες όπως θα τις έδινε ένας επιστήμονας και αναφερόμαστε μόνο στις πληροφορίες που ζητάνε τα παιδιά. Είναι σημαντικό να ξεκινήσουν ανοιχτές συζητήσεις για θέματα γύρω από το σώμα, το σεξ και τη συναίνεση πριν από την ηλικία των 8 χρονών. Μπορείτε να βρείτε πολλά βιβλία στην αγορά, καθώς και πληροφορίες για το πώς να κάνετε αυτές τις συζητήσεις από έμπειρους ειδικούς.
Χρησιμοποιούμε τα παραδείγματα από την καθημερινότητά τους, όπως όταν ένα κορίτσι λέει ότι την ενοχλεί ένα αγόρι στο παιχνίδι και η συνηθισμένη απάντηση που δίνεται είναι, «Μην του δίνεις σημασία, μάλλον του αρέσεις». Αντί για αυτό θα μπορούσαμε να πούμε, «Μάλλον δεν σου άρεσε αυτό. Για να το συζητήσουμε. Τι άλλο θα μπορούσες να κάνεις ή να πεις;».
Εφηβεία
Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήσουμε τους εφήβους από μόνους τους ή με τους φίλους τους να κατανοήσουν πώς λειτουργούν οι σχέσεις, η σεξουαλικότητα και η συναίνεση. Χρειάζεται να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για να μας μιλήσουν. Μερικές συμβουλές:
Εκμεταλλευτείτε τις ιστορίες στα νέα για να ξεκινήσετε συζήτηση γύρω από το θέμα της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης.
Αποφεύγετε τους μονολόγους και τις διαλέξεις και δώστε χώρο και χρόνο στη φωνή των παιδιών σας. Ρωτήστε την άποψή τους και ακούστε τους.
Αναπτύξτε ιδέες και συζητήσεις για το τι και πώς είναι οι σχέσεις (σωματικά και συναισθηματικά).
Συζητήστε με ποιους τρόπους τα ΜΜΕ και η κοινωνία προωθεί και διατηρεί την κατάσταση του #MeToo.
Μην παραλείπετε συζητήσεις για τις «μικροεπιθέσεις» και οτιδήποτε μπορεί να θεωρηθεί μικρή πληγή στην αξιοπρέπεια των γυναικών που έχουν την δυνατότητα να ανοίγουν τον δρόμο για τις πιο ακραίες εκδοχές.
Δώστε χρόνο στο να κατανοήσετε πώς και πόσο τα αγόρια πιέζονται προκειμένου να συμμορφωθούν με τις προσδοκίες των στερεοτύπων των φύλων. Ανοίξτε συζήτηση για το πώς οι άνδρες επαινούνται, όταν εκφράζουν σεξουαλικά αστεία και άλλες τέτοιες «κοινωνικά αποδεκτές» συμπεριφορές. Παράλληλα να θυμόμαστε ότι τα αγόρια δεν είναι πάντα οι θύτες.
Βεβαιωθείτε ότι στηρίζετε τις κόρες σας όταν επιδεικνύουν δεξιότητες και ιδιότητες που δείχνουν αυτοπεποίθηση, εκφράζουν την άποψή τους και δεν θέτουν ως μοναδική προτεραιότητά τους να ικανοποιούν και να είναι αρεστές στους άλλους.
Σε όλες τις ηλικίες είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τους ενήλικες που είναι στη ζωή των παιδιών μας (προπονητές, δάσκαλοι, άλλοι γονείς κ.α.), καθώς και να γνωρίζουμε τη δράση τους στο διαδίκτυο.
Μην ανησυχείτε εάν οι συζητήσεις δεν πάνε όπως θα θέλατε ιδανικά, μιας και το πιο σημαντικό κριτήριο είναι ότι το παιδί σας γνωρίζει ότι μπορείτε να κάνετε τέτοιες άβολες συζητήσεις και ότι μπορεί να σας εμπιστευτεί.
Πώς θα συμβουλεύατε έναν γονέα/κηδεμόνα να αντιδράσει στην αποκάλυψη μιας κακοποίησης;
1. Κρατήστε την ψυχραιμία σας και απλά ακούστε τι έχει να σας πει.
2. Μην κάνετε πολλές ερωτήσεις. Μην ζητάτε λεπτομέρειες. Αρχικά θα θέλει να καταλάβει εάν μπορείτε να αντέξετε να ακούσετε την ιστορία της/του.
3. Μην επιρρίψετε καμία ευθύνη στο παιδί σας. Ο πιο συνηθισμένος λόγος που δεν μιλάει το θύμα είναι ο φόβος ότι θα κατηγορηθούν για αυτό που τους συνέβη. Να απευθυνθείτε σε ιατρό εάν υπάρχει υποψία για σωματική ή/ και σεξουαλική κακοποίηση που να χρήζει περίθαλψη ή πρόληψη.
4. Πείτε στο παιδί σας πόσο εκτιμάτε ότι σας εμπιστεύτηκε και σας μίλησε και ότι την/τον αγαπάτε. Εάν αισθανθεί την υποστήριξή σας είναι πιο πιθανόν να σας μιλήσει περισσότερο.
5. Ανοίξτε τη συζήτηση ξανά τις επόμενες μέρες. Ρωτήστε τι θα ήθελε το παιδί σας να κάνετε για να την/τον βοηθήσετε (πχ. να δει ιατρό, να μιλήσει με ψυχολόγο).
6. Ζητήστε στήριξη για τον εαυτό σας, ειδικά εάν έρχονται στην επιφάνεια έντονα συναισθήματα ή αναμνήσεις τις οποίες δεν μπορείτε εύκολα να διαχειριστείτε.
Πώς να διαχειριστούμε το τραύμα που μπορεί να είναι εμφανές ή όχι μετά από μια κακοποίηση;
Ένα παιδί που έχει υποστεί κακοποίηση έχει βιώσει ένα τραύμα. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα να εμφανίσει αυτό που ονομάζουμε μετατραυματικό στρες και να φανεί μέσα από καινούργιες δυσκολίες στην καθημερινότητά του/της καθώς και σε προβλήματα συμπεριφοράς.
Άλλες επιπτώσεις είναι να απομονωθεί από τους φίλους και τους συμμαθητές του/της, να ντρέπεται, να αποσύρεται, να νιώθει συχνά φόβο, ή/και να εμφανιστούν αλλαγές στον ύπνο και στο φαγητό του/της ανάμεσα σε άλλα. Σε κάθε περίπτωση, η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση είναι απαραίτητη. Έρευνες δείχνουν ότι η δραματοθεραπεία και η εικαστική ψυχοθεραπεία, πάντα από πιστοποιημένους και έμπειρους ειδικούς, βοηθούν στη διάγνωση και αντιμετώπιση της σεξουαλικής κακοποίησης μιας και χρησιμοποιούν συμβολικά μέσα (πχ το παιχνίδι, τη ζωγραφική).
Πού θα προτείνατε να απευθυνθεί ένας γονέας/κηδεμόνας όταν το παιδί του αποκαλύψει ένα γεγονός κακοποίησης; Eίναι σημαντικό να απευθυνθούμε σε ειδικούς και αν ναι σε ποια περίπτωση;
Θα πρότεινα να μιλήσουν στον παιδίατρο ή παθολόγο τη οικογένειας τους και σε ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχολόγο, ψυχοθεραπευτή, ψυχίατρο κ.α.). Επίσης, υπάρχουν γραμμές στήριξης όπως το 11525 «Μαζί για το Παιδί», το 1056 «Γραμμής SOS», και το 116111 «Γραμμή για Εφήβους», 197 «Εθνικό κέντρο άμεσης κοινωνικής βοήθειας», στις οποίες μπορούν να απευθυνθούν.
Μαριέλλα Γιαννοπούλου
Η Μαριέλλα Γιαννοπούλου είναι συμβουλευτική ψυχοθεραπεύτρια και εργάζεται με ενήλικες, ζευγάρια, καθώς και εφήβους και τις οικογένειές τους. Τον Ιούνιο του 2019 συνεργάστηκε με το Boston Children’s Hospital στο τμήμα της Εφηβικής Ιατρικής. Παρακολούθησε Συστημική Θεραπεία στο Ackerman Institute for the Family στη Νέα Υόρκη και συνέχισε την ειδίκευσή της στο Αθηναϊκό Κέντρο Μελέτης του Ανθρώπου (AKMA) στην Αθήνα. Έχει διπλό μεταπτυχιακό στη Συμβουλευτική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης. Είναι παντρεμένη και έχει 4 παιδιά. Έχει ιδρύσει το «Συνδέσου Με Αγάπη». Μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της mariellagiannopoulou.gr, και να την ακολουθήσετε στο instagram (@mariellagiannopoulou), στο ΥouTube και στο Facebook με το όνομά της.
Πηγή: elculture
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου