Σύνδρομο Barakat

πηγή

Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Barakat και τους συνεργάτες του το 1977. Το σύνδρομο Barakat, γνωστό και ως σύνδρομο HDR, είναι μια ετερογενής, σπάνια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την τριάδα του υποπαραθυρεοειδισμού (H) (μειωμένη λειτουργία των παραθυρεοειδών αδένων – μικρών ενδοκρινών αδένων στο αυχένα που διατηρούν τα επίπεδα του ασβεστίου στο σώμα), της νευροαισθητήριας βαρηκοϊας/κώφωσης (D) και της νεφρικής νόσου (R).

Ο υποπαραθυρεοειδισμός εμφανίζεται στο 93% περίπου των ατόμων με Σύνδρομο Barakat. Η κώφωση είναι το πιο σταθερό χαρακτηριστικό του συνδρόμου που εμφανίζεται στο 96% περίπου των ατόμων με το Σύνδρομο. Προσβάλλει συνήθως και τα δύο αυτιά και χαρακτηρίζεται από πρώιμη έναρξη και μέτρια έως σοβαρή νευροαισθητήρια απώλεια ακοής. Η νεφρική νόσος εμφανίζεται στο 72% περίπου των ατόμων με Σύνδρομο Barakat και περιλαμβάνει συγγενείς ανωμαλίες των νεφρών και του ουροποιητικού συστήματος (κυστικοί, δυσπλαστικοί, υποπλαστικοί ή απλαστικοί νεφροί, πυελική παραμόρφωση, κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση), αίμα στα ούρα (αιματουρία), αυξημένη απέκκριση πρωτεΐνης στα ούρα (πρωτεϊνουρία), νεφρωσικό σύνδρομο (νεφρική διαταραχή που οδηγεί σε απώλεια μεγάλων ποσοτήτων πρωτεΐνης στα ούρα), χρόνια νεφρική νόσο και άλλα. 

Έχουν περιγραφεί αρκετά πρόσθετα χαρακτηριστικά όπως συγγενείς καρδιοπάθειες, ανωμαλίες του προσώπου και των οφθαλμών (μελαγχρωστική αμφιβληστροειδίτιδα, νυσταγμός, οίδημα ψευδοθηλών), ασβεστοποιήσεις των βασικών γαγγλίων, ψωρίαση, ανεπάρκεια ανάπτυξης και νοητική καθυστέρηση. Η πιθανότητα εμφάνισης κάθε στοιχείου αυξάνεται με την ηλικία και μέχρι την ηλικία των 50 ετών όλα τα άτομα θα έχουν πιθανώς και τα τρία βασικά στοιχεία του Συνδρόμου.

Συμπτώματα

Δεδομένου ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος της ακοής στα νεογνά και το προγεννητικό υπερηχογράφημα γίνονται πλέον τακτικά, η κώφωση και οι συγγενείς ανωμαλίες των νεφρών και του ουροποιητικού συστήματος έχουν γίνει οι πιο συνηθισμένοι τρόποι εντοπισμού του Συνδρόμου. Τα άτομα μπορεί επίσης να εμφανίσουν συμπτώματα που σχετίζονται με χαμηλό ασβέστιο στο αίμα (υποασβεστιαιμία, που προκαλείται από δυσλειτουργία των παραθυρεοειδών αδένων) όπως μυϊκή αδυναμία, τέτανο και σπασμούς ή σημεία νεφρικής νόσου όπως πρωτεϊνουρία, αιματουρία και χρόνια νεφρική νόσο. Η κώφωση μπορεί να υπάρχει από την αρχή της ζωής του ατόμου ή μπορεί να διαγνωστεί σε οποιαδήποτε ηλικία.

Αιτιολογία 

Το σύνδρομο Barakat κληρονομείται με αυτοσωμικό κυρίαρχο πρότυπο. Στις κυρίαρχες γενετικές διαταραχές μόνο ένα αντίγραφο ενός γονιδίου που δεν λειτουργεί αρκεί για να προκαλέσει το Σύνδρομο. Το μη λειτουργικό γονίδιο μπορεί να κληρονομηθεί από οποιονδήποτε γονέα ή μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ενός αλλαγμένου (μεταλλαγμένου) γονιδίου στο προσβεβλημένο άτομο. Η πιθανότητα μετάδοσης του γονιδίου που δεν λειτουργεί από έναν προσβεβλημένο γονέα σε έναν απόγονο είναι 50% για κάθε εγκυμοσύνη. Η πιθανότητα είναι ίδιος για άνδρες και γυναίκες.

Στα περισσότερα άτομα με το Σύνδρομο, υπάρχει διαγραφή στο χρωμόσωμα 10p14 ή ετερογενείς αλλαγές (μεταλλάξεις ή παθογόνες παραλλαγές) στο γονίδιο GATA3. Το γονίδιο GATA3 ανήκει σε μια οικογένεια παραγόντων διπλής μεταγραφής ψευδαργύρου-δακτύλου που εμπλέκονται στην εμβρυϊκή ανάπτυξη των παραθυρεοειδών αδένων, του ακουστικού συστήματος, των νεφρών καθώς και του θύμου αδένα και του κεντρικού νευρικού συστήματος στα σπονδυλωτά. Μέχρι στιγμής, 93 παθογόνες παραλλαγές GATA3 έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία. Διαφορετικές παραλλαγές στο γονίδιο GATA3 μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετικές κλινικές εκδηλώσεις του Συνδρόμου.

Επιπολασμός

Ο ακριβής επιπολασμός είναι άγνωστος, αλλά το Σύνδρομο θεωρείται σπάνιο. Μέχρι στιγμής, έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία περίπου 200 άτομα παγκοσμίως. Η ενημέρωση των επαγγελματιών για τα χαρακτηριστικά του Συνδρόμου σίγουρα θα αυξήσει τον αριθμό των ατόμων που διαγιγνώσκονται και αναφέρονται. Υπάρχει ίσος επιπολασμός μεταξύ των εθνοτικών ομάδων, των φύλων και των ηλικιών διάγνωσης (από νεογέννητα μέχρι άτομα 60 ετών).

Διαταραχές με παρόμοια συμπτώματα 

Παρόμοια κλινική εικόνα έχει ο οικογενής μεμονωμένος υποπαραθυρεοειδισμός και το σύνδρομο διαγραφής του χρωμοσώματος 22q11.2.

Διάγνωση 

Η διάγνωση του Συνδρόμου Barakat βασίζεται στα κλινικά ευρήματα του υποπαραθυρεοειδισμού, της κώφωσης και της νεφρικής νόσου. Για τη διάγνωση απαιτούνται οι εξής εξετάσεις: επίπεδα παραθορμόνης (PTH) και ασβεστίου, εξέταση ακοής, ανάλυση ούρων, απεικονιστικές μελέτες των νεφρών και πιθανώς βιοψία νεφρού αν υπάρχει νεφρωσικό σύνδρομο, αιματουρία ή πρωτεϊνουρία. Ο μοριακός γενετικός έλεγχος για μεταλλάξεις στο γονίδιο GATA3 μπορεί να πραγματοποιηθεί σε εξειδικευμένα γενετικά εργαστήρια. Βρέφη που έχουν διαγνωστεί προγεννητικά με ανωμαλία του χρωμοσώματος 10p ή με συγγενείς ανωμαλίες των νεφρών και του ουροποιητικού συστήματος θα πρέπει να ελέγχονται για το Σύνδρομο. Τα αδέρφια και τα μέλη της οικογένειας των ατόμων με Barakat θα πρέπει να εξετάζονται επίσης για υποπαραθυρεοειδισμό, κώφωση και νεφρική νόσο και να υποβάλλονται σε έλεγχο του γονιδίου GATA3.

Η τριάδα «υποπαραθυρεοειδισμός, νευροαισθητήρια βαρηκοϊα/κώφωση, νεφρική νόσος» (HDR) έχει βρεθεί στο 65% περίπου των αναφερόμενων περιπτώσεων, ενώ στις άλλες περιπτώσεις παρατηρούνται διαφορετικοί συνδυασμοί υποπαραθυρεοειδισμού, κώφωσης και νεφρικής νόσου. Λαμβάνοντας υπόψη αυτά τα ευρήματα, οι Barakat et al (2018) πρότειναν ότι η διάγνωση του συνδρόμου επιβεβαιώνεται σε ασθενείς που έχουν την τριάδα «HDR» ή σε αυτούς που έχουν δύο από τα τρία ευρήματα και θετικό οικογενειακό ιστορικό. Οι ασθενείς με μεμονωμένη κώφωση ή νεφρική νόσο και εκείνοι που δεν πληρούν τα παραπάνω κριτήρια πρέπει να υποβληθούν σε μελέτη γονιδίου GATA3 για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση. Παθογόνες παραλλαγές στο γονίδιο GATA3 δεν έχουν αναφερθεί σε σχέση με τον μεμονωμένο υποπαραθυρεοειδισμό.

Θεραπεία 

H αντιμετώπιση του Συνδρόμου Barakat πρέπει να είναι ολοκληρωμένη και να περιλαμβάνει και γενετική συμβουλευτική. Η θεραπεία είναι ουσιαστικά συμπτωματική και εξαρτάται από τα κλινικά ευρήματα και τη σοβαρότητά τους. Η υπασβεστιαιμία είναι συνήθως το πιο κοινό πρόβλημα που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Η αντιμετώπιση της απώλειας ακοής στα παιδιά θα πρέπει να ξεκινήσει όσο το δυνατόν νωρίτερα με ενίσχυση της ακοής και, εάν χρειάζεται, κοχλιακή εμφύτευση. Η θεραπεία της νεφρικής νόσου εξαρτάται από τα σχετικά προβλήματα. Ορισμένες μικρές ανωμαλίες όπως οι κύστεις ή τα μικρά νεφρά δεν χρειάζονται θεραπεία αλλά στενή παρακολούθηση. Άλλες ανωμαλίες των νεφρών και του ουροποιητικού συστήματος μπορεί να χρειάζονται ιατρική ή χειρουργική θεραπεία. Δεδομένου ότι η πρόγνωση εξαρτάται από τη φύση και τη σοβαρότητα της νεφρικής νόσου, η νεφρική λειτουργία θα πρέπει να παρακολουθείται προσεκτικά. Η χρόνια νεφρική νόσος πρέπει να διαγνωστεί και να αντιμετωπιστεί έγκαιρα για την πρόληψη ή την καθυστέρηση της νεφρικής νόσου τελικού σταδίου (ESRD). Η μεταμόσχευση νεφρού έχει πραγματοποιηθεί με επιτυχία σε ασθενείς με ESRD. Οι ασθενείς με μικρά νεφρικά προβλήματα έχουν φυσιολογικό προσδόκιμο ζωής.

Απόδοση του άρθρου Barakat Syndrome

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)

Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση