Εβδομήντα εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων οι 180.000 στην Ελλάδα, πάσχουν από γλαύκωμα. Πρόκειται για μια ομάδα παθήσεων των ματιών η οποία χαρακτηρίζεται από την υψηλή ενδοφθάλμια πίεση η οποία οδηγεί τελικά σε καταστροφή του οπτικού νεύρου και τύφλωση. Το κακό δε με το γλαύκωμα είναι ότι ένα μεγάλο ποσοστό ασθενών δεν γνωρίζει ότι πάσχει από αυτό καθώς η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση δεν δίνει συμπτώματα και η αρχική καταστροφή του οπτικού νεύρου περιορίζει μεν το οπτικό πεδίο αλλά με τρόπο που δεν γίνεται αντιληπτός από τον ασθενή.
Οταν έπειτα από μέτρηση της πίεσης του ματιού η νόσος διαγνωσθεί η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι ειδικά κολλύρια τα οποία μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση. Αλλά υπάρχουν περιπτώσεις ασθενών που δεν μπορούν να βοηθηθούν από τη φαρμακευτική αγωγή και στους οποίους εμφυτεύεται μια συσκευή απορροής του υδατοειδούς υγρού, του οποίου η αυξημένη συγκέντρωση αυξάνει και την πίεση. Αλλά όπως συμβαίνει με την αρτηριακή έτσι και με την ενδοφθάλμια πίεση η σωστή ρύθμιση είναι το παν. Μια έξυπνη μαγνητική συσκευή επιτρέπει τον ακριβή έλεγχο της απορροής του υδατοειδούς υγρού και κατ’ επέκταση της ενδοφθάλμιας πίεσης, και ελαχιστοποιεί την πιθανότητα τύφλωσης. Δημιουργήθηκε στο εργαστήριο του έλληνα καθηγητή του Πολυτεχνείου της Λωζάννης, κ. Νίκου Στεργιόπουλου.
Ονομάζεται eyeWatch, είναι ελληνικής εμπνεύσεως, ελβετικής κατασκευής, και μπορεί να εξασφαλίσει την όραση των ατόμων που πάσχουν από γλαύκωμα. Τι είναι; Μια μικρή συσκευή που ρυθμίζει την οφθαλμική πίεση και μάλιστα με τρόπο που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κάθε ασθενούς. Η συσκευή γεννήθηκε στο εργαστήριο του κ. Νίκου Στεργιόπουλου, καθηγητού Εμβιομηχανικής και Ιατρικής Τεχνολογίας στο Πολυτεχνείο της Λωζάννης, και έρχεται να λύσει ένα πρόβλημα που συχνά οδηγεί στην τύφλωση των ασθενών.
Τι είναι το γλαύκωμα
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Με τον όρο γλαύκωμα οι οφθαλμίατροι περιγράφουν μια ομάδα παθήσεων των ματιών οι οποίες χαρακτηρίζονται από την καταστροφή του οπτικού νεύρου και οι οποίες, αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα, οδηγούν στην τύφλωση. Η βαθμιαία καταστροφή του οπτικού νεύρου είναι μια μακρά διαδικασία και η έναρξη της νόσου σπάνια γίνεται αντιληπτή από τον ασθενή, παρά το γεγονός ότι αυτός αρχίζει να χάνει την περιφερική όρασή του (να μικραίνει δηλαδή το οπτικό πεδίο του). Αυτό που γίνεται αντιληπτό (όχι από τον ίδιο τον ασθενή, αλλά από τον γιατρό του) είναι η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, στην οποία εξάλλου οφείλεται και η καταστροφή του οπτικού νεύρου.
Η ενδοφθάλμια πίεση δεν σχετίζεται με την αρτηριακή πίεση, (την πίεση που ασκεί το αίμα στα αιμοφόρα αγγεία), αλλά προκύπτει από την παρουσία του υδατοειδούς υγρού στα μάτια μας. Το ζωτικής σημασίας για την καλή λειτουργία του ματιού υδατοειδές υγρό παράγεται συνεχώς από το ακτινωτό σώμα του ματιού και, αφού αποδώσει τα θρεπτικά συστατικά του, αποβάλλεται μέσω του διηθητικού ηθμού. Για λόγους που οι επιστήμονες αγνοούν ακόμη, σε ένα ποσοστό 2% των ατόμων άνω των 40 ετών, το υδατοειδές υγρό δεν μπορεί να περάσει τον διηθητικό ηθμό και συσσωρευόμενο στην κοιλότητα του ματιού αυξάνει την ενδοφθάλμια πίεση.
Αν και η ενδοφθάλμια πίεση εμφανίζει διακυμάνσεις στη διάρκεια της ημέρας και μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο, το ανώτερο επιτρεπτό όριό της έχει ορισθεί στα 21 χιλιοστά της στήλης υδραργύρου (mm Hg). Στις περιπτώσεις εκείνες που η ενδοφθάλμια πίεση παραμένει υψηλή για μεγάλα διαστήματα, αρχίζει η καταστροφή του οπτικού νεύρου. Ο ρόλος του οπτικού νεύρου (του οποίου οι ίνες αριθμούν περί το ένα εκατομμύριο) συνίσταται στη μεταφορά στον εγκέφαλό μας των εικόνων που σχηματίζονται στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού. Η βαθμιαία καταστροφή του έχει ως συνέπεια την ελλιπή μεταφορά των εικόνων από τον αμφιβληστροειδή στον εγκέφαλο, αρχής γενομένης από την περιφέρεια του οπτικού πεδίου. Οταν η νόσος αφεθεί χωρίς αντιμετώπιση, επέρχεται καθολική καταστροφή του οπτικού νεύρου και ο ασθενής οδηγείται σε τύφλωση.
Οι υπάρχουσες θεραπείες
Η θεραπεία πρώτης γραμμής για το γλαύκωμα είναι η χρήση κολλυρίων τα οποία μειώνουν την ενδοφθάλμια πίεση. Ωστόσο, σε ένα ποσοστό ασθενών τα κολλύρια δεν επιτυγχάνουν να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα και απαιτούνται δραστικότερα μέτρα. Ενα τέτοιο μέτρο είναι η χειρουργική τοποθέτηση στα μάτια συσκευών παροχέτευσης, υπό την μορφή μικρών σωλήνων σιλικόνης, που παροχετεύουν το υδατοειδές υγρό. Αλλά η κλινική εμπειρία έδειξε ότι και οι αντλίες αυτές δεν στερούνταν επιπλοκών. Οπως εξήγησε μιλώντας στο BHMAScience ο καθηγητής Στεργιόπουλος «κατά τη διάρκεια των δύο - τριών πρώτων εβδομάδων μετά την επέμβαση η πίεση των ματιών παραμένει χαμηλότερη του φυσιολογικού, και αυτή η οφθαλμική υπόταση αποδεικνύεται εξίσου μεγάλο πρόβλημα με την οφθαλμική υπέρταση: σε ποσοστά που κυμαίνονται από 10% ως 20%, ανάλογα με το είδος της συσκευής που εμφυτεύεται, έχουν παρατηρηθεί σοβαρές επιπλοκές, όπως αποκολλήσεις του αμφιβληστροειδούς». Με άλλα λόγια, για τους ασθενείς εκείνους που δυσκολεύονται να ρυθμίσουν την ενδοφθάλμια πίεση και κινδυνεύουν το γλαύκωμά τους να οδηγήσει σε τύφλωση, συνιστάται χειρουργική επέμβαση. Μόνο που σε αυτή την περίπτωση ελλοχεύει και πάλι ο κίνδυνος της τύφλωσης από τις επιπλοκές! Αυτό το πρόβλημα κλήθηκε να λύσει πριν από μερικά χρόνια ο έλληνας επιστήμονας, ο οποίος ήταν ήδη γνωστός για τη δημιουργία μικροσυσκευών που ρυθμίζουν από απόσταση τη ροή σωματικών υγρών (όπως του αίματος στην καρδιά ατόμων με συγγενείς καρδιοπάθειες, αλλά και το πέρασμα των τροφών στο γαστρεντερικό σύστημα παχύσαρκων ατόμων).
Οι συσκευές που χρησιμοποιούνταν ως τότε για την αντιμετώπιση του γλαυκώματος περιελάμβαναν συνήθως έναν σωλήνα που τοποθετούνταν με τη βοήθεια μιας μικρής τομής στον επιπεφυκότα του ματιού. Μια δεύτερη μικρή τομή στον σκληρό χιτώνα απαιτούνταν για την τοποθέτηση της συσκευής η οποία ραβόταν (με βιοδιασπώμενα ράμματα) πάνω στον σκληρό χιτώνα. Η τοποθέτησή της γινόταν με τρόπο ώστε το υδατοειδές υγρό να απομακρύνεται από το πρόσθιο προς το οπίσθιο μέρος του ματιού.
Οι επικίνδυνες επιπλοκές
Μετά την τοποθέτηση αυτών των συσκευών, ο οργανισμός ανταποκρίνεται δημιουργώντας ένα είδος ινώδους φακέλου που περιβάλλει τη συσκευή, διαδικασία η οποία μπορεί να απαιτήσει διάστημα μεταξύ τριών και οκτώ εβδομάδων. Μετά τη δημιουργία του ινώδους φακέλου, η απορροή του υδατώδους υγρού ομαλοποιείται, αλλά αυτές οι πρώτες εβδομάδες είναι καθοριστικές για την επιτυχία των επεμβάσεων. «Μεγάλη ταχύτητα απορροής σημαίνει πτώση της ενδοφθάλμιας πίεσης κάτω από τα όρια ασφαλείας» μας είπε ο κ. Στεργιόπουλος και πρόσθεσε: «Για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε μια συσκευή η οποία όμως θα ήταν εφοδιασμένη με μια βάνα, κάτι σαν βρύση η οποία θα είχε τη δυνατότητα να αυξομειώνει τη ροή του υδατώδους υγρού ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ασθενούς, αλλά και της κάθε φάσης της μετεγχειρητικής πορείας του».
Η σωτήρια βάνα και το μαγνητικό κλειδί
Μπορεί να ακούγεται εύκολο για έναν μηχανολόγο μηχανικό το να δημιουργήσει μια βάνα, αλλά όταν η συσκευή προορίζεται για ανθρώπινη χρήση, μια σειρά παραμέτρων πρέπει να συνυπολογιστούν. Πολύ περισσότερο δε, όταν η θέση εμφύτευσης της εν λόγω συσκευής είναι το ανθρώπινο μάτι. Ο καθηγητής Στεργιόπουλος και η ομάδα του όμως έλυσαν το πρόβλημα με τον καλύτερο τρόπο. Η συσκευή τους, που ονομάζεται EyeWatch, αποτελείται από δύο στοιχεία: το ένα είναι η εμφυτεύσιμη βάνα και το άλλο είναι το «κλειδί» με το οποίο ο γιατρός ανοιγοκλείνει τη βάνα. Η ίδια η βάνα αποτελείται από έναν μαγνητικό δίσκο ο οποίος περιστρέφεται χάρη σε ένα ρουλεμάν. Ο σωλήνας απορροής του υδατώδους υγρού, ο οποίος είναι κατασκευασμένος από μαλακό υλικό, εφάπτεται στο ήμισυ της περιφέρειας του κυκλικού μαγνητικού δίσκου. Το ευφυές εύρημα έγκειται στο γεγονός ότι η περιστροφή του μαγνητικού δίσκου είναι έκκεντρη ως προς τον άξονα συμμετρίας του. Με άλλα λόγια, καθώς περιστρέφεται ο δίσκος, μπορεί να πιέζει περισσότερο ή λιγότερο τον σωλήνα (ανάλογα με το μήκος της ακτίνας του δίσκου στην πλευρά του κύκλου όπου εφάπτεται ο σωλήνας).
Ποιος όμως περιστρέφει τον δίσκο και πώς; «Ο οφθαλμίατρος μπορεί να περιστρέψει τον δίσκο για να επιτύχει την επιθυμητή για τη ρύθμιση της ενδοφθάλμιας πίεσης ροή του υδατώδους υγρού» απάντησε ο έλληνας καθηγητής και εξήγησε: «Η ρύθμιση αυτή γίνεται μη επεμβατικά. Χωρίς καθόλου να αγγίζει το μάτι του ασθενούς, ο γιατρός χρησιμοποιεί το δεύτερο στοιχείο του EyeWatch το οποίο μοιάζει με ένα στιλό. Στη μία άκρη του φέρει έναν μαγνήτη ο οποίος αξιοποιείται για την περιστροφή του μαγνητικού δίσκου και στην άλλη άκρη του φέρει μια πυξίδα η οποία επιτρέπει στον γιατρό να μετρήσει με ακρίβεια την γωνιακή θέση του μαγνητικού δίσκου και επομένως το πόσο κλειστή ή ανοιχτή είναι η βάνα».
Ελπιδοφόρες δοκιμές
Η συσκευή EyeWatch έχει περάσει επιτυχώς τις πρώτες κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους. Ειδικότερα, δοκιμάστηκε σε 17 ασθενείς σε κλινική της Λωζάννης, οι οποίοι παρακολουθήθηκαν για διάστημα εννέα μηνών. Αφενός διαπιστώθηκαν η αποτελεσματικότητά της και η ευκολία της χρήσης της και αφετέρου δεν παρατηρήθηκαν παρενέργειες. Επειτα από αυτή την επί της αρχής απόδειξη της λειτουργικότητας και της κλινικής αξίας της συσκευής, επίκειται η εμπορική συμφωνία η οποία θα επιτρέψει τη μαζική κατασκευή της.
Αξίζει να σημειωθεί ότι για την εμπορική αξιοποίηση της συσκευής EyeWatch έχει δημιουργηθεί από το Πολυτεχνείο της Λωζάννης και τον καθηγητή Στεργιόπουλο η startup εταιρεία Rheon Medical SA, πράγμα καθόλου περίεργο για τα ελβετικά δεδομένα. Οπως χαρακτηριστικά σημείωσε ο κ. Στεργιόπουλος ολοκληρώνοντας τη συνομιλία μας «Τηρουμένων των αναλογιών μεγέθους χώρας και αριθμού κατοίκων, η Ελβετία είναι ένας γίγαντας στον τομέα της ιατρικής τεχνολογίας. Αυτό δεν είναι τυχαίο, καθώς η μεταφορά τεχνολογίας από τα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα στη βιομηχανία και στην κοινωνία ενθαρρύνεται εμπράκτως. Το Πολυτεχνείο της Λωζάννης κατέχει μεγάλο αριθμό πατεντών, και αποτελεί εκκολαπτήριο startup εταιρειών». Αν σκεφτεί κανείς ότι η πώληση το 2007 της πρώτης εταιρείας που δημιούργησε ο έλληνας επιστήμονας (της Endoart, που αφορούσε καρδιακά εμφυτεύματα και πωλήθηκε στον κολοσσό Allergan) απέφερε στους μετόχους και τους επενδυτές της 120 εκατομμύρια ελβετικά φράγκα, αντιλαμβάνεται τους λόγους για τους οποίους η Ελβετία είναι... Ελβετία!
Πηγή: Βήμα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου