Μετά από 40 χρόνια ψυχανάλυσης, συμπεριφορικής θεραπείας και πικρής απογοήτευσης, ένα τηλεοπτικό talk show του 2006 ήταν αυτό που τελικά οδήγησε την 63χρονη Zophia στη σωστή κατεύθυνση.
«Όλοι μου έλεγαν ότι ήμουν μια χαρά», λέει. «Αλλά είχα τέτοια τέτοια αγωνία μέσα μου. Ήθελα να διαπρέψω, αλλά κάτι με κρατούσε πίσω». Η Zophia άνοιξε την τηλεόραση ένα Σάββατο και άκουσε την ειλικρινή εξομολόγηση της οικοδέσποινας για τη ΔΕΠΥ της. «Όσο περισσότερα άκουγα, τόσο περισσότερο ήξερα ότι μιλούσε και για μένα», λέει η Zophia.
Έκλεισε ένα ραντεβού με έναν τοπικό ψυχολόγο, ο οποίος παρήγγειλε μια της έκανε 8 ωριαία τεστ. Το συμπέρασμα ήταν σαφές: ΔΕΠΥ. «Αφού έμαθα για τη ΔΕΠΥ, σκέφτηκα, "Έλα ρε, Zophia, γιατί δεν βρήκες αυτήν την απάντηση τόσο καιρό;"
Για τον John Washbush, ο δρόμος για τη διάγνωση κράτησε επτά δεκαετίες. «Για 70 χρόνια, ζούσα τη ζωή μου μέρα με τη μέρα στο σκοτάδι, εντελώς ανίδεος», λέει. «Μου έδιναν τις ίδιες οδηγίες με τους άλλους, έκανα τις ίδιες κινήσεις με τους άλλους, αλλά σπάνια είχα τα ίδια αποτελέσματα με αυτούς».
Στα 60 του, υποψιαζόταν ότι είχε ΔΕΠ-Υ, αλλά ήταν ακόμη πολύς ο δρόμος μέχρι την επίσημη ετυμηγορία. «Διαγνώστηκα στα 70 μου και πήρα την πρώτη μου δόση Ritalin στα 72α γενέθλιά μου», λέει. «Ήξερα μέσα σε 20 λεπτά ότι βρισκόμουν στο σωστό μονοπάτι για να ανακαλύψω τον πραγματικό μου εαυτό».
Ο εγκέφαλος στην Ελλειμματική Προσοχή
Η Zophia και ο John είναι ανήκουν σε μια ομάδα ατόμων που αυξάνονται συνεχώς: πρόκειται για ηλικιωμένους ενήλικες που διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ στα 40, 50, 60 και μετά. Οι κλινικοί γιατροί αναφέρουν μια σταθερή αύξηση των αιτημάτων για τεστ ΔΕΠΥ από σαστισμένους αλλά αποφασισμένους ενήλικες που μεγάλωσαν τις δεκαετίες του 1940, του 1950 και του 1960, όταν η ΔΕΠΥ σπάνια αναγνωριζόταν στα παιδιά, πόσο μάλλον στους ενήλικες.
Η έρευνα αρχίζει να δίνει μια εικόνα για το πώς εκδηλώνεται η ΔΕΠΥ σε ενήλικες άνω των 60 ετών. «Τα ευρήματα δείχνουν ότι η ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανίζεται με τελείως διαφορετική εικόνα κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου — τα συμπτώματα αλλάζουν κατά τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην εφηβεία και τη νεαρή ενήλικη ζωή, κατά τη διάρκεια της μέσης ηλικίας και κατά τη διάρκεια της τρίτης ηλικίας», λέει η Kathleen Nadeau, Ph.D., ιδρύτρια και κλινική διευθύντρια του Chesapeake ADHD Center of Maryland, Learning and Behavioral Health.
Όπως η Zophia και ο John, οι περισσότεροι ηλικιωμένοι ενήλικες με ΔΕΠΥ έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια προσπαθώντας να απαντήσουν στην ερώτηση: "Τι δεν πάει καλά με εμένα;" Οι περισσότεροι έχουν προηγουμένως διαγνωστεί με άλλες ψυχολογικές διαταραχές, πιο συχνά διαταραχές διάθεσης και μαθησιακές δυσκολίες. Η ΔΕΠΥ συνυπάρχει με αρκετές άλλες καταστάσεις, επομένως οι αρχικές διαγνώσεις δεν είναι λανθασμένες αλλά ελλιπείς.
Ο εντοπισμός της ΔΕΠΥ είναι δύσκολος σε οποιαδήποτε ηλικία. Δεν υπάρχει εξέταση αίματος ή σάρωση εγκεφάλου που να αποκαλύπτει λανθάνουσα ΔΕΠΥ. Αντίθετα, οι δείκτες συμπεριφοράς που συγκεντρώνονται μέσω συνεντεύξεων είναι ο βασικός τρόπος με τον οποίο οι κλινικοί γιατροί αξιολογούν τη ΔΕΠΥ (καθώς και άλλες ψυχολογικές διαταραχές). Για μια κλινική διάγνωση της ΔΕΠΥ, το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) απαιτεί έξι συμπτώματα σε παιδιά και εφήβους κάτω των 17 ετών. Για ενήλικες άνω των 17 ετών απαιτούνται μόνο πέντε συμπτώματα. Η ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανίζεται διαφορετικά στα άτομα άνω των 40 ετών, με αποτέλεσμα ορισμένοι ερευνητές να προτείνουν ότι ακόμα και λιγότερα συμπτώματα από 5 μπορεί να αρκούν για την διάγνωσή της.
Ωστόσο, τα περισσότερα κριτήρια συμπτωμάτων και τα διαγνωστικά ερωτηματολόγια για ΔΕΠΥ είναι κατάλληλα για τη διάγνωση παιδιών και όχι ενηλίκων. «Για να πληροί ένας ενήλικας τα κριτήρια που βασίζονται στο παιδί, θα πρέπει να λειτουργεί στο επίπεδο ενός παιδιού δημοτικού σχολείου με ΔΕΠΥ χωρίς θεραπεία», λέει ο William Dodson, M.D., LF-APA, ένας πιστοποιημένος από το συμβούλιο ψυχίατρος ενηλίκων που ήταν ένας από τους πρώτους επαγγελματίες που ειδικεύτηκαν σε ενήλικες με ΔΕΠΥ πριν από 25 χρόνια. «Αν και αναγνωρίστηκε επίσημα το 1980 ότι η ΔΕΠΥ συνήθως επιμένει και στην ενήλικη ζωή, η εργασία για τη συγγραφή επίσημων κριτηρίων ΔΕΠΥ για τους ενήλικες μόλις άρχισε, με μια καθυστέρηση 43 χρόνων».
Είναι δύσκολο να αξιολογηθούν οι ηλικιωμένοι για ΔΕΠΥ επειδή η φυσιολογική διαδικασία γήρανσης μιμείται ορισμένα κλασικά συμπτώματα της ΔΕΠΥ. Παράλληλα, και τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ μοιάζουν πάρα πολύ με κάποιες εκδηλώσεις της ήπιας γνωστικής εξασθένησης και της πρώιμης άνοιας. Ένας κλινικός γιατρός πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικός για να τα διαχωρίσει.
«Ένας μεγάλος προβληματισμός - τόσο των ασθενών όσο και για των κλινικών γιατρών - είναι ότι τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ που εντοπίζονται σε ηλικιωμένους (ιδιαίτερα αυτά που σχετίζονται με τη μνήμη, τις ρουτίνες και την εκτελεστική λειτουργία) δεν ερμηνεύονται σαν θέματα ελλειμματικής προσοχής από τους περισσότερους κλινικούς γιατρούς», λέει η Nadeau. «Συχνά ερμηνεύονται ως ήπια γνωστική εξασθένηση ή ακόμα και άνοια — καταστάσεις πιο οικείες στους ιατρούς ή τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας».
Η φυσιολογική γνωστική γήρανση ξεκινά στα 35 μας χρόνια περίπου, όταν η ταχύτητα επεξεργασίας του εγκεφάλου και ο χρόνος κινητικής απόκρισης σταδιακά επιβραδύνονται. Στα μέσα της 4ης δεκαετίας της ζωής μας, ο λεκτικός και ο μαθηματικός μας συλλογισμός αρχίζει να ξεθωριάζει. Η επιλεκτική προσοχή - η εστίαση σε ένα συγκεκριμένο πράγμα με την ταυτόχρονη αγνόηση των άσχετων πληροφοριών - μειώνεται επίσης με την ηλικία. Το ίδιο ισχύει για τη μνήμη εργασίας, την ικανότητά μας να ανακτούμε μια πρόσφατη σκέψη ή ιδέα μετά από στιγμιαία απόσπαση της προσοχής μας.
Πολλές εκτελεστικές λειτουργίες φθίνουν καθώς γερνάμε — αναστέλλοντας τις αντιδράσεις μας (την σκέψη πριν ενεργήσουμε) και τις αντιδράσεις μας σε κινητικά ερεθίσματα (ασφαλής οδήγηση αυτοκινήτου). Οι ερευνητές αναφέρουν υψηλότερη συχνότητα ατυχημάτων οδήγησης μεταξύ των ηλικιωμένων, γεγονός που ευθύνεται στην φυσιολογική γήρανση, άλλα και στην άνοια, την κακή όραση, τα ιατρικά προβλήματα ή/και στα φάρμακα. Τα τροχαία ατυχήματα, οι κλήσεις της τροχαίας και τα σοβαρά συμβάντα ήταν πιο πιθανά (κατά 74%, 102% και 7% αντίστοιχα) μεταξύ των ενηλίκων ηλικίας 65 έως 79 ετών με ΔΕΠΥ σε σχέση με τους νευροαποκλίνοντες οδηγούς της ίδιας ηλικίας, σύμφωνα με μια μελέτη του 2023 με επικεφαλής τους ερευνητές του Columbia University Mailman School of Public Health.
Η Ήπια Γνωστική Εξασθένηση (Mild Cognitive Impairment, MCI) είναι μια πιο σοβαρή πάθηση, αλλά στα αρχικά της στάδια, τα συμπτώματά της είναι επίσης παρόμοια με τη φυσιολογική γήρανση. Τα άτομα με MCI δυσκολεύονται να θυμηθούν τα ονόματα των ατόμων που γνώρισαν πρόσφατα και να παρακολουθήσουν τη ροή μιας συνομιλίας. Έχουν την τάση να τοποθετούν τα πράγματα σε λάθος θέση, αντιμετωπίζουν προβλήματα με την οργάνωση, τον προγραμματισμό, την προσοχή και την εστίαση και εμφανίζουν επιβράδυνση των γλωσσικών δεξιοτήτων και μειωμένη εκτελεστική λειτουργία.
Εάν αυτά τα σημάδια που αποτελούν χαρακτηριστικά γνωρίσματα της γήρανσης και της γνωστικής εξασθένησης σας ακούγονται γνώριμα, είναι επειδή αγγίζουν πολλά συμπτώματα της ΔΕΠΥ ενηλίκων. Οι εγκέφαλοι των ατόμων με ΔΕΠΥ τείνουν να επεξεργάζονται τις πληροφορίες πιο αργά.
Οι εκτελεστικές λειτουργίες – ο προγραμματισμός, η οργάνωση, η παρακολούθηση και η επίγνωση του χρόνου - είναι μια συνεχής πρόκληση για ενήλικες με ΔΕΠΥ που τοποθετούν τα πράγματα σε λάθος θέση και έχουν πρόβλημα με την προσοχή και την παρακολούθηση των συζητήσεων.
Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, ότι οι ηλικιωμένοι, που αντιμετωπίζουν τις φυσιολογικές προκλήσεις της γνωστικής γήρανσης, φαίνεται να «αναπτύσσουν» ΔΕΠΥ. Η αλήθεια είναι όμως ότι δεν υπάρχει κάποιος τύπος ΔΕΠΥ που εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή. Η ΔΕΠΥ ξεκινά από τη γέννηση του ατόμου και συνεχίζεται, σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη, μέχρι το τέλος της ζωής του.
«Οι κλινικοί γιατροί που εργάζονται με ηλικιωμένους με δυσκολίες συγκέντρωσης τείνουν να παραβλέπουν τη ΔΕΠΥ ως παράγοντα που συμβάλλει στην κατάσταση του ατόμου», λέει ο Anthony Rostain, M.D., καθηγητής ψυχιατρικής και παιδιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Pennsylvania. «Το σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η διαφορά μεταξύ κάποιου ηλικιωμένου που δεν είχε ποτέ συμπτώματα ΔΕΠΥ αλλά τώρα είναι πιο ξεχασιάρης, σε αντίθεση με κάποιον που πάντα είχε δυσκολίες στην προσοχή».
Ένας παράγοντας που περιπλέκει ακόμα περισσότερο μια μετέπειτα διάγνωση στις γυναίκες είναι η επίδραση μιας ισχυρής γυναικείας ορμόνης, της οιστραδιόλης, ενός από τα τρία οιστρογόνα που είναι ενεργά στο σώμα των γυναικών. Το οιστρογόνο/οιστραδιόλη δρα ως ισχυρός υποστηρικτικός γύψος στον εγκέφαλο για να ευαισθητοποιήσει τους νευρικούς υποδοχείς και να κάνει καλύτερες συνδέσεις μεταξύ των βασικών νευροδιαβιβαστών: νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης. Η νορεπινεφρίνη και η ντοπαμίνη βοηθούν στη διατήρηση της εγρήγορσης, της εστίασης και του κινήτρου.
«Ήταν η έρευνα για το Αλτσχάιμερ που αποκάλυψε την επίδραση των οιστρογόνων στον εγκέφαλο», λέει η Patricia Quinn, M.D., αναπτυξιακή παιδίατρος και ιδρύτρια του ADDvance, για γυναίκες και κορίτσια με ΔΕΠΥ. «Εάν μειώνονται τα οιστρογόνα, μειώνεται η ντοπαμίνη και η νορεπινεφρίνη, τα οποία, με τη σειρά τους, μειώνουν τη γνωστική λειτουργία. Αυτό ισχύει για όλες τις γυναίκες. Για τις γυναίκες με ΔΕΠΥ, χαμηλότερα οιστρογόνα σημαίνει ότι τα συμπτώματά τους χειροτερεύουν. Δεν το φαντάζονται απλώς. Είναι βιολογικό γεγονός».
Η Quinn αναφέρει ότι πολλές γυναίκες διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ στα 30-40 τους, στην περιεμμηνόπαυση, λίγα χρόνια δηλαδή πριν από την εμμηνόπαυση, όπου τα οιστρογόνα παρουσιάζουν μεταβολές. Όσο περνά ο καιρός, τα οιστρογόνα μειώνονται περισσότερο, κάνοντας τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ πιο έντονα και φέρνοντάς τα στο επίκεντρο.
«(Σε αυτή την ηλικία) Πολλές γυναίκες αναρωτιούνται αν έχουν ΔΕΠΥ», λέει η Quinn. «Χάνουν πράγματα, είναι ανοργάνωτες, αλλά δεν είχαν παρόμοιες δυσκολίες πριν την εμμηνόπαυση. Τότε τίθεται το ερώτημα αν είναι ΔΕΠΥ ή είναι εμμηνόπαυση» Επιπλέον, οι γυναίκες που είναι άνω των 40 έχουν επιπλέον άγχος. Συχνά έχουν να φροντίσουν γονείς, παιδιά ή/και εγγόνια. Μπορεί να θρηνούν για ένα διαζύγιο ή το θάνατο ενός συζύγου ή μπορεί να έχουν αναδυόμενα προβλήματα υγείας.
«Οι απαιτήσεις από τις γυναίκες είναι απίστευτες», λέει ο Rostain. «Αν έχετε ΔΕΠΥ και ο εγκέφαλός σας προσπαθεί να λειτουργήσει στο ανώτερο όριο του, αλλά ξαφνικά δεν μπορεί να καταβάλλει αυτή την επιπλέον προσπάθεια που χρειάζεται επειδή η οιστραδιόλη δεν είναι αρκετή για να διευκολύνει τη νευροδιαβίβαση, θα είστε πιο κουρασμένες και θα χρειάζεστε περισσότερο χρόνο από πριν για να κάνετε όσα κάνατε. ” Οι γυναίκες με ΔΕΠΥ αναφέρουν ότι αισθάνονται ακριβώς όπως αισθάνονταν πριν αρχίσουν τη θεραπεία τους.
Τα προβλήματα ορμονών για τους άνδρες με ΔΕΠΥ είναι λιγότερο δραματικά. Τα επίπεδα οιστρογόνων, αν και χαμηλότερα από τις γυναίκες, παραμένουν σταθερά μέχρι την ηλικία των 70 ετών. Η τεστοστερόνη, ωστόσο, μειώνεται σταδιακά, οδηγώντας σε πιο έντονες εναλλαγές της διάθεσης, διαταραχές ύπνου και γνωστική έκπτωση. «Διπλάσιοι άντρες από γυναίκες έρχονται στην κλινική μας αναζητώντας πιθανή διάγνωση ΔΕΠΥ», λέει ο Rostain.
Δυνατότητες θεραπείας
Τα διεγερτικά φάρμακα εξακολουθούν να είναι η βασική επιλογή θεραπείας και για τους ηλικιωμένους με ΔΕΠΥ. «Τα παιδιά, οι έφηβοι και οι ενήλικες ανταποκρίνονται στην ίδια δοσολογία και έχουν τις ίδιες παρενέργειες», λέει ο Dodson. Με τη σωστή δοσολογία, ο Dodson πιστεύει ότι σχεδόν ο καθένας μπορεί να λάβει διεγερτικά με ασφάλεια — ανεξάρτητα από την ηλικία του. Επιπλέον, μια μετα-ανάλυση που πραγματοποιήθηκε τον Νοεμβρίου του 2022 σε 19 μελετών παρατήρησης των τελευταίων 15 χρόνων, με 3,9 εκατομμύρια συμμετέχοντες, δεν βρήκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ των φαρμάκων για τη ΔΕΠΥ και των καρδιαγγειακών παθήσεων, ακόμη και σε μεσήλικες και ηλικιωμένους. Αυτή η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο JAMA Network Open, ήταν η πιο ολοκληρωμένη συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση διαχρονικών μελετών παρατήρησης μέχρι σήμερα όσον αφορά την συσχέτιση μεταξύ φαρμάκων για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ και του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου και περιλάμβανε ασθενείς από τις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Νότια Κορέα, τον Καναδά, Δανία, Ισπανία και Χονγκ Κονγκ.
«Ο κανόνας με τα διεγερτικά φάρμακα είναι ότι το σωστό μόριο στη σωστή δόση δεν έχει καμία επίδραση στην καρδιά», λέει ο Dodson. Πολλοί γιατροί χρησιμοποιούν τον χαμηλότερο αριθμό μέτρησης της αρτηριακής πίεσης (τη διαστολική πίεση) ως ευαίσθητο και ακριβή οδηγό για τη δοσολογία διεγερτικών. «Εάν το φάρμακο είναι κάτω από τη βέλτιστη δόση διεγερτικού, ο αριθμός δεν αλλάζει», είπε. «Αν η δόση φτάσει ακόμη και μερικά χιλιοστόγραμμα πολύ ψηλά, η αρτηριακή πίεση μπορεί να αυξηθεί κατά 10 έως 15 βαθμούς».
Η θεραπεία με οιστρογόνα έχει αποδειχθεί επιτυχής για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ στην εμμηνόπαυση, σύμφωνα με την Quinn. «Όσο πιο γρήγορα ξεκινήσετε τη θεραπεία με οιστρογόνα, τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επίδραση στη γνωστική έκπτωση», λέει. Για τις γυναίκες με ΔΕΠΥ, συνιστά «οπωσδήποτε οιστρογόνα», καθώς η προγεστερόνη έχει αρνητική επίδραση στην εστίαση. Προειδοποιεί ότι οι γυναίκες πρέπει να προσθέτουν προγεστίνης σε τακτά χρονικά διαστήματα για να προστατεύονται από τον καρκίνο της μήτρας. Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με ΔΕΠΥ θα πρέπει να συμβουλεύονται τους γιατρούς τους σχετικά με τη συνέχιση της ορμονοθεραπείας, ειδικά εκείνες με ιστορικό αγγειακών προβλημάτων ή καρκίνου.
«Οι γυναίκες περνούν πλέον το ένα τρίτο της ζωής τους στην εμμηνόπαυση», λέει ο Rostain. «Αυτό που κάποτε ήταν εύκολο γίνεται δύσκολο, αλλά αν έχετε ΔΕΠΥ, είναι διπλά δύσκολο». Και οι δύο γιατροί συνιστούν έντονα στις γυναίκες να διατηρούν το θεραπευτικό τους σχήμα για τη ΔΕΠΥ μαζί με τη θεραπεία με οιστρογόνα. «Για να έχουν αποτελεσματική θεραπεία, οι γυναίκες με ΔΕΠΥ θα πρέπει να ξέρουν ότι θα γίνονται αλλαγές στο θεραπευτικό τους σχήμα σε τη διάρκεια της ζωής τους», λέει η Quinn.
Δεδομένου ότι οι ηλικιωμένοι συχνά λαμβάνουν άλλα φάρμακα για άσχετα προβλήματα υγείας, οι αλληλεπιδράσεις φαρμάκων αποτελούν σημαντικό παράγοντα στη θεραπεία της ΔΕΠΥ. «Τα διεγερτικά πρώτης γραμμής και οι αγωνιστές άλφα (κλονιδίνη, γουανφασίνη) μπορούν να ληφθούν με τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα», λέει ο Dodson.
Όπως πάντα, η συζήτηση με τον γιατρό σας είναι ο καλύτερος τρόπος για να διασφαλίσετε αποτελεσματική θεραπεία για όλες τις ασθένειες και τις διαταραχές.
Είναι πολύ αργά για μένα;
Οι ηλικιωμένοι που υποψιάζονται ότι έχουν ΔΕΠΥ είναι μερικές φορές επιφυλακτικοί ως προς την αξία μιας πλήρους διάγνωσης. «Αξίζει τον κόπο στην ηλικία των 73 ετών, όταν λειτουργώ καλά;» αναρωτιέται ο Arnold.
Η απάντηση εξαρτάται από τις συνθήκες ζωής. Η διάγνωση της ΔΕΠΥ είναι απολύτως απαραίτητη για την ιατρική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Οι εξετάσεις, η φαρμακευτική θεραπεία, η ψυχοθεραπεία και άλλες παρεμβάσεις συμπεριφοράς απαιτούν διάγνωση εάν πρόκειται να καλυφθούν από ιατρική ασφάλιση. Η ηλικία δεν πρέπει ποτέ να αποτελεί αποτρεπτικό παράγοντα για την αξιολόγηση ή τη θεραπεία της ΔΕΠΥ.
«Η γνωστική εξασθένηση είναι σοβαρή», λέει ο Rostain. «Όταν ένας ηλικιωμένος ενήλικας έρχεται στην κλινική, αξίζει τον ίδιο έλεγχο με οποιονδήποτε άλλον για να διαπιστωθεί τι συμβαίνει».
Το πιο σημαντικό είναι ότι η θεραπεία της ΔΕΠΥ στη μέση και την τρίτη ηλικία μπορεί να αλλάξει ζωές, όπως συνέβη και με τον John Washbush, ο οποίος είναι τώρα 75 ετών. «Είναι σαν να έχω ακολουθήσει ένα αυστηρό πρόγραμμα συναισθηματικής κατανάλωσης και μερικές από τις συνήθειες της ζωής μου δεν μου ταιριάζουν πλέον», λέει. «Ο γραφικός μου χαρακτήρας είναι αισθητά διαφορετικός (από τη διάγνωση και τη θεραπεία μου). Αγόρασα γαύρο για πρώτη φορά μετά από 40 χρόνια και θα τον δοκιμάσω σε πίτσα».
Το να μάθει κανείς ότι έχει ΔΕΠΥ στη μέση ή και σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί να είναι καταστροφικό ή μπορεί να ανοίξει πόρτες σε όνειρα που είχαν εγκαταλειφθεί εδώ και καιρό. «Το να έχω ΔΕΠΥ τόσο καιρό, να την κουβαλάω μαζί με τις φιλοδοξίες και τα όνειρά μου είναι πολύ επώδυνο», λέει η Zophia, η οποία είναι τώρα 72 ετών. «Αλλά αυτή η έντονη επιθυμία να κάνω τη διαφορά στον κόσμο έχει αναζωπυρωθεί. Δεν πρόκειται να τα παρατήσω. Μέχρι την τελευταία μου ανάσα, θα προχωράω προς τους στόχους μου!»
Απόδοση του άρθρου Inside the Aging ADHD Brain
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου