Αυτοί είναι ορισμένοι από τους τρόπους που εξακολουθούν τα παιδιά να είναι δημιουργικά, να εκφράζουν τη φαντασία τους και να αναζητούν λίγη διασκέδαση, ακόμα και όταν ζουν στις χειρότερες συνθήκες. Για αυτά, το παιχνίδι δεν είναι κάτι απλά για να περάσουν την ώρα τους, αλλά το “σωσίβιό” τους σε αυτή τη δύσκολη περίοδο. Οι ψυχολόγοι που ασχολούνται με τα παιδιά αναφέρουν ότι τα βοηθά να διαχειριστούν το άγχος, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να ανακτούν μία αίσθηση ελέγχου και κανονικότητας, όταν στη ζωή τους δεν υπάρχει ασφάλεια και σταθερότητα.
“Με βοήθησε να διώξω τη λύπη μας”, λέει η 12χρονη Asma Bibi, που ζει σε μία προσφυγική δομή για Ροχίνγκια στο Cox's Bazar στο Μπαγκλαντές. Η Bibi μίλησε στη γλώσσα των Ροχίνγκια και η συνέντευξή της μεταφράστηκε.
Η 12χρονη λέει ότι ο πατέρας της και ο αδερφός της σκοτώθηκαν στην πατρίδα τους στο Μιανμάρ, όπου ήταν στόχος εθνοκάθαρσης. “Δεν θα ένιωθα καλά” δηλώνει, εάν δεν υπήρχε στη δομή ο μικρός πολύχρωμος παιδότοπος που έστησε ο BRAC, διεθνής οργανισμός που εστιάζει σε ζητήματα φτώχειας.
Ανατρέχοντας στο παρελθόν, το παιχνίδι έχει προσφέρει την αναγκαία ανακούφιση και παρηγοριά στα παιδιά που ζουν σε περιόδους κρίσεις. Το διάσημο παιχνίδι Candy Land σχεδιάστηκε τη δεκαετία του 1940 στο Σαν Ντιέγκο, για να ψυχαγωγήσει παιδιά που ανάρρωναν σε θάλαμο πολιομυελίτιδας. Πριν μία δεκαετία, στον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, εθελοντές έχτισαν ένα μικρό, υπόγειο πάρκο ψυχαγωγίας, ώστε τα μικρά παιδιά να παίζουν προστατευμένα από τους βομβαρδισμούς και τις επιθέσεις. Προηγούμενο δημοσίευμα του NPR ανέφερε πώς, στη Νιγηρία, τα παιδιά που είχαν χάσει κάποιον γονιό του εξαιτίας των στρατιωτικών της Μπόκο Χαράμ είχαν βρει στο παιχνίδι κάποιες στιγμές χαράς
Σήμερα, τη στιγμή που στον κόσμο υπάρχουν περισσότερες από 60 συγκρούσεις- ο υψηλότερος αριθμός από το τέλος του β’ παγκοσμίου Πολέμου- το παιχνίδι είναι πιο σημαντικό από ποτέ.
“Τα παιδιά είναι ανθεκτικά και προσπαθούν πολύ σκληρά να είναι ανθεκτικά και το παιχνίδι θα πρέπει να θεωρείται ως μια μορφή ανθεκτικότητας” λέει η Lauren Potthoff, παιδοψυχολόγος στο Ann & Robert H. Lurie Children's Hospital of Chicago, που έχει εργαστεί με Ουκρανούς ψυχολόγους και παιδιά κατά τον πόλεμο με τη Ρωσία.
Θεραπεία και κοινότητα
Όταν τα παιδιά Ροχίνγκια άρχισαν να φτάνουν στους καταυλισμούς προσφύγων στο Cox's Bazar το 2017, τα σημάδια του τραύματος ήταν εμφανή στον τρόπο που έπαιζαν, σύμφωνα με την Erum Mariam, η οποία ηγείται του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Ανάπτυξης του BRAC στο Μπαγκλαντές.
Ένα παιδί — θυμήθηκε — έφτιαξε ένα πήλινο σπίτι περιτριγυρισμένο από πολλές πύλες. Όταν ρωτήθηκε γιατί, το παιδί απάντησε, «ώστε όσοι μας βασανίζουν, να μην μπορούν να μπουν», λέει η Mariam.
Περισσότεροι από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες Ροχίνγκια που διέφυγαν από τις διώξεις από τον στρατό της Μιανμάρ ζουν τώρα σε καταυλισμούς στο Cox's Bazar — και πάνω από τους μισούς από αυτούς είναι κάτω των 18 ετών, σύμφωνα με τη UNICEF.
Το BRAC έχει δημιουργήσει πάνω από 300 εργαστήρια παιχνιδιού σε όλους τους καταυλισμούς. Οι γονείς ήθελαν επίσης πολύ να συμβάλουν στην προσπάθεια να μπορέσουν τα παιδιά τους να παίξουν, λέει η Mariam, δημιουργώντας σχοινάκια δένοντας λαστιχάκια και κατασκευάζοντας τουβλάκια παιχνιδιών από κομμάτια μπαμπού — όλα για να βοηθήσουν τα παιδιά τους να βρουν στιγμές χαράς μετά από όλα όσα είχαν υπομείνει.
Υπάρχει μια αγαπημένη δραστηριότητα πάνω απ' όλα: η Kabbiya, ένα παραδοσιακό παιχνίδι κλήσης και απάντησης των Ροχίνγκια. Λειτουργεί ως εξής: Ένα παιδί φωνάζει μια ομοιοκαταληξία και εκτελεί μια απλή κίνηση, όπως το να λικνίζεται από τη μία πλευρά στην άλλη. Αμέσως μετά, η υπόλοιπη ομάδα συμμετέχει, επαναλαμβάνοντας το σύνθημα και μιμούμενη την ενέργεια του καλούντος.
Η Mariam πιστεύει ότι μέρος του ελκυστικού στοιχείου του παιχνιδιού είναι ότι οι γονείς, οι παππούδες και τα άλλα μέλη της κοινότητας μπορούν να συμμετέχουν. «Όταν το παιχνίδι έχει τις ρίζες του στην κουλτούρα, δίνει στα παιδιά μια αίσθηση ότι ανήκουν κάπου», λέει.
Όταν η Mariam συνάντησε για πρώτη φορά παιδιά στα εργαστήρια παιχνιδιού, λέει ότι πολλά ήταν σιωπηλά και αποσυρμένα. Όταν ζωγράφιζαν, απεικόνιζαν όπλα ή σκηνές βίας. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, μέσα από το παιχνίδι, είδε να αναδύεται μια διαφορετική πλευρά.
«Τώρα, αν πάτε σε ένα εργαστήριο παιχνιδιού, θα βρείτε παιδιά να χαμογελούν, να γελούν», λέει. «Οι ζωγραφιές που έκαναν και είχαν όπλα δεν υπάρχουν πια». Ο 12χρονος Ayub Khan λέει ότι τον στοίχειωνε η βία στη Μιανμάρ όταν έφτασε στους καταυλισμούς πριν από αρκετά χρόνια. Όταν ήταν λυπημένος, έτρεχε στην αίθουσα παιχνιδιών του BRAC, όπου έπαιζε βόλους ή διάβαζε ποιήματα. Αν δεν υπήρχε το εργαστήριο παιχνιδιού, είπε ότι θα περνούσε τις περισσότερες μέρες στο σπίτι. Η συνέντευξη του Καν μεταφράστηκε από τη γλώσσα των Ροχίνγκια.
«Δεν θα ένιωθα καλά», λέει. «Δεν θα ένιωθα ηρεμία στο μυαλό μου».
Πώς μπαίνει στο παιχνίδι ο πόλεμος
Στην Ουκρανία, όπου ο πόλεμος με τη Ρωσία μαίνεται περισσότερα από τρία χρόνια, ορισμένα παιδιά έχουν μετατρέψει τη σύγκρουση σε παιχνίδι — δημιουργώντας μια εκδοχή κρυφτού όπου προσποιούνται ότι είναι Ρώσοι και Ουκρανοί στρατιώτες.
Το παιχνίδι ξεπερνά το απλό κυνηγητό. Αντίθετα, ο στόχος είναι να προσποιηθούν ότι σκοτώνουν ή βασανίζουν μέλη της αντίπαλης πλευράς, σύμφωνα με τη Yaroslava Mozghova, επικεφαλής προγραμμάτων της War Child Alliance στην Ουκρανία. Ο διεθνής οργανισμός παρέχει υποστήριξη της ψυχικής υγείας, καθώς και ασφαλείς χώρους για παιδιά που ζουν σε συγκρούσεις, ώστε να μάθουν και να παίζουν.
«Πιστεύω ότι αυτή την πτυχή των Ουκρανών και των Ρώσων που κυνηγούν ο ένας τον άλλον, τη δημιουργήσαμε το 2022», λέει.
Η Mozghova προσθέτει ότι έχει δει επίσης μερικά παιδιά να προσποιούνται ότι είναι φύλακες σε ένα σημείο ελέγχου — προσποιούνται ότι απαιτούν έγγραφα και αποφασίζουν ποιος μπορεί να περάσει.
Ενώ δεν έλκονται όλα τα παιδιά από παιχνίδια με θέμα τον πόλεμο, η Mozghova λέει ότι δεν εκπλήσσεται από εκείνα που το κάνουν, προσθέτοντας ότι είναι φυσικό τα παιδιά να θέλουν να αντικατοπτρίζουν το περιβάλλον τους.
«Τα σημεία ελέγχου ή οι στρατιώτες, αυτό είναι ένα μέρος του κόσμου στον οποίο ζουν», λέει. «Έτσι μιμούνται αυτόν τον κόσμο».
Ο Ruot Gach, υπεύθυνος έργου της War Child Alliance, λέει ότι έχει επίσης δει τις συγκρούσεις να διαμορφώνουν τον τρόπο που παίζουν τα παιδιά σε ένα κέντρο διέλευσης προσφύγων στο βόρειο Νότιο Σουδάν. Εκτός από παιχνίδια όπως το βόλεϊ και τα ντόμινο, ο Gach λέει ότι μερικά παιδιά στήνουν ψεύτικες ενέδρες το ένα στο άλλο, προσποιούμενοι ότι είναι κυβερνητικές δυνάμεις ή αντάρτες μαχητές.
Σύμφωνα με τον Gach, αυτό το είδος παιχνιδιού υπάρχει εδώ και χρόνια και αποτελεί αντανάκλαση του πενταετούς εμφυλίου πολέμου που διήρκεσε στο Νότιο Σουδάν μέχρι το 2018 και του συνεχιζόμενου πολέμου στο Σουδάν.
«Αυτού του είδους η εμπειρία που βίωσαν από το Σουδάν εξακολουθεί να αντικατοπτρίζεται στο μυαλό τους», είπε.
Δεν είναι ασυνήθιστο να βλέπεις παιδιά να μιμούνται στρατιώτες ή τον πόλεμο εάν έχουν εκτεθεί σε βία, σύμφωνα με την παιδοψυχολόγο Potthoff. Προσθέτει ότι είναι ένας τρόπος με τον οποίο τα παιδιά προσπαθούν να «ανακτήσουν την αίσθηση της κυριαρχίας» ή του ελέγχου σε δύσκολες συνθήκες.
«Αυτό δεν σημαίνει ότι τους αρέσει η βία», λέει. «Σημαίνει ότι προσπαθούν να το καταλάβουν. Προσπαθούν να το επεξεργαστούν.»
Ώρα για παιχνίδι
Στη Γάζα, τα παιδιά πεινάνε, είναι εξαντλημένα και θρηνούν τους θανάτους συγγενών και φίλων, αλλά η επιθυμία τους για παιχνίδι είναι ακόμα ισχυρή, λέει η Georgia Tacey, εμπειρογνώμονας στην ομάδα ανταπόκρισης της Save the Children στη Γάζα, η οποία έχει ταξιδέψει στη Γάζα πολλές φορές τους τελευταίους 18 μήνες.
Στους δρόμους, λέει ότι έχει δει νεαρά αγόρια και κορίτσια να τα βγάζουν πέρα με ό,τι έχουν στη διάθεσή τους — να φτιάχνουν μπάλες ποδοσφαίρου από θρυμματισμένα πλαστικά φύλλα και χαρταετούς από αλεξίπτωτα των πακέτων ανθρωπιστικής βοήθειας και να χρησιμοποιούν καυσόξυλα για το κλασικό παιχνίδι Jenga.
Η ομάδα της Save the Children δημιουργεί παιχνίδια και κατασκευές για παιδιά. Η Tacey λέει ότι τα παιδιά συχνά έτρεχαν να φτάσουν στην ώρα τους για μια από τις προγραμματισμένες συνεδρίες παιχνιδιού.
«Είναι τόσο απεγνωσμένα για αυτή τη σύνδεση και για την απόσπαση της προσοχής», λέει.
Όσα δεν μπόρεσαν να συμμετάσχουν επειδή ο χώρος ήταν περιορισμένος, παρέμεναν έξω.
«Τα παιδιά απλώς σχηματίζουν ουρές στον δρόμο μόνο και μόνο για να ακούσουν άλλα παιδιά να τραγουδούν σε εκείνη τη σκηνή», λέει.
Οι ευκαιρίες για παιχνίδι, όσο σύντομες κι αν είναι, δίνουν στα παιδιά στη Γάζα ανακούφιση από τις ευθύνες που αναγκάζονται να αναλάβουν λόγω του πολέμου, λέει η Tacey — από τη φροντίδα των μικρότερων αδελφών μέχρι την ανάγκη να ενημερώνονται συνεχώς για τα νέα.
«Νομίζω ότι αυτό δείχνει απλώς ότι, ξέρετε, τα παιδιά είναι παιδιά όπου κι αν πάτε», λέει.
Απόδοση του άρθρου With makeshift jump ropes and hide and seek, kids play to cope with crisis
Ευλαμπία Αγγέλου
Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας
Ανεξάρτητη Ερευνήτρια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου