Καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά και οι έφηβοι βρίσκονται σε διαδικασία μεγάλων αλλαγών. Σε αυτές τις ηλικίες οι αλλαγές είναι μεγαλύτερες και θεαματικότερες. Έτσι λοιπόν η ανάπτυξη των παιδιών και οι αλλαγές που συνεπάγονται δεν αφορούν μόνο τα παιδιά αλλά και τους εμπνευσμένους γονείς τους.
Τα προβλήματα συμπεριφοράς και οι συναισθηματικές δυσκολίες στα παιδιά και τους εφήβους είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Το άγχος, η θλίψη, η συστολή καθώς και οι επιθετικές συμπεριφορές μπορούν να θεωρηθούν «κανονικότητες» στην τυπική ανάπτυξη ενός παιδιού, οι οποίες θα δυσκολέψουν κάποιες φάσεις της ζωής του.
Περίπου ένα στα πέντε παιδιά θα παρουσιάσει σημαντικό ψυχολογικό πρόβλημα το οποίο μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην προσαρμογή του. Επίσης, ένα στα πέντε παιδιά θα χρειαστεί κάποια βοήθεια ή περισσότερο χρόνο για να ανακάμψει από τις δυσκολίες αυτές.
Οι έρευνες δείχνουν πως η προσωπικότητα και η ιδιοσυγκρασία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ικανότητα προσαρμογής του παιδιού. Για παράδειγμα μια «εύκολη» προσωπικότητα θα διευκολύνει το παιδί σε όλες του τις επιδιώξεις (πνευματικές, κοινωνικές, συναισθηματικές) ενώ μια δύσκολη ιδιοσυγκρασία θα δυσκολέψει τόσο το παιδί όσο και τους γύρω του.
Με τον όρο συναισθηματικές δυσκολίες αναφερόμαστε στην ανάπτυξη αρνητικών συναισθημάτων από το άτομο, όπως ο φόβος, η λύπη, η απογοήτευση και ο θυμός. Βέβαια, πρέπει να τονιστεί πως τα αρνητικά συναισθήματα δεν οδηγούν πάντα σε συναισθηματικές δυσκολίες.
Για να οριστεί ένα αρνητικό συναίσθημα ως «δυσκολία» θα πρέπει να έχει τόση ένταση, διάρκεια και έκταση που να δυσκολεύει το παιδί να προσαρμοστεί και κυρίως να νιώθει ευτυχισμένο.
Πότε όμως μια συμπεριφορά είναι προβληματική; Τα παρακάτω ερωτήματα θα σας βοηθήσουν να την εντοπίσετε.
Μήπως το εμφανιζόμενο πρόβλημα συνδέεται με το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού;
Η προβληματική συμπεριφορά αλλάζει ή εμφανίζεται επίμονα;
Μήπως η συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα έλλειψης συγχρονισμού των διαφορετικών επιπέδων στα οποία το παιδί αναπτύσσεται και αλλάζει (διαφορετικοί ρυθμοί σε διαφορετικά επίπεδα);
Το παιδί αντιδρά με παρόμοιο τρόπο σε διαφορετικά περιβάλλοντα;
Θα μπορούσε η συμπεριφορά του να είναι αποτέλεσμα του ιδιαίτερου τρόπου έκφρασης;
Πέρα από τα προηγούμενα ερωτήματα υπάρχουν και κάποιες ιδιαίτερες πτυχές των δυσκολιών των παιδιών που ως γονείς είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη.
Οι συμπεριφορές που θεωρούνται πρόβλημα σε μια ηλικία μπορεί να μην αποτελούν πρόβλημα σε μια άλλη ηλικία. Έτσι λοιπόν είναι φυσιολογικό για ένα νήπιο πέντε ετών να φοβάται υπερβολικά το σκοτάδι, όχι όμως για έναν έφηβο 15 ετών.
Οι δυσκολίες των παιδιών έχουν συχνά προσωρινό και ρευστό χαρακτήρα.Τα περισσότερα παιδιά κάνουν πισωγυρίσματα στην ανάπτυξή τους, δεν παύουν όμως να προοδεύουν.
Υπάρχουν δυσκολίες σχετικές με τον «αναπτυξιακό στόχο» που θεωρείται βασικός τη δεδομένη χρονική φάση της ζωής του παιδιού.Για παράδειγμα, η διαμόρφωση μιας σταθερής συναισθηματικής σχέσης με τον έναν ή και τους δύο γονείς είναι απαραίτητος «αναπτυξιακός στόχος» για το βρέφος ο οποίος συνδέεται με τον άγχος του αποχωρισμού. Αν οι γονείς δεν χειριστούν σωστά το άγχος αυτό και το αφήσουν να εξελιχθεί πολύ, μπορεί να δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα στην μετέπειτα ανεξαρτητοποίηση του παιδιού.
Υπάρχουν δυσκολίες που αποτελούν αντιδράσεις σε παροδικές αγχογόνες ή καθημερινές καταστάσεις. Είναι σύνηθες λοιπόν για ένα παιδί να παλινδρομήσει σε παλαιότερες συμπεριφορές εξαιτίας ενός διαζυγίου, ενός θανάτου ή μιας μετακόμισης.
Τα παιδιά δυσκολεύονται να περιγράψουν πώς ακριβώς νιώθουν.Για παράδειγμα ένα μικρό παιδί που κατακλύζεται εσφαλμένα από ενοχές για το διαζύγιο των γονιών δυσκολεύεται να εκφραστεί και να ζητήσει βοήθεια.
Τα παιδιά και οι έφηβοι εκφράζονται μέσω της συμπεριφοράς.Πολλές φορές όμως δεν υπάρχει αντιστοιχία ανάμεσα στο συναίσθημα και στη συμπεριφορά. Παρατηρείται λοιπόν παιδιά με έντονη θλίψη να εκδηλώνουν επιθετική συμπεριφορά.
Η συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων είναι ανάλογη με τη στάση των γονέων και των εκπαιδευτικών.Η συμπεριφορά τους λοιπόν πολλές φορές καθορίζεται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος, τις προσδοκίες και τις απαιτήσεις των ανθρώπων που είναι σημαντικοί για αυτούς.
Να θυμάστε πως οι γονείς που διακρίνονται από ανεκτικότητα, ψυχραιμία και υπομονή είναι πολύ πιθανό να έχουν παιδιά με λιγότερες δυσκολίες προσαρμογής.
Από τη άλλη τα περισσότερα παιδιά κατορθώνουν να αντιστέκονται στους κινδύνους που απειλούν την ομαλή προσαρμογή τους, και αυτό χάρη σε μια σειρά από προστατευτικούς παράγοντες όπως οι παρακάτω:
Θετικά χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας και της προσωπικότητας («εύκολη» ιδιοσυγκρασία, κοινωνικότητα, υψηλή νοημοσύνη).
Οι υποστηρικτικές σχέσεις με ενήλικες και συνομηλίκους (γονείς, αδέρφια, φίλοι, δάσκαλοι).
Ένα ευρύ κοινωνικό δίκτυο υποστήριξης (οικογένεια, σχολείο, συμμετοχή σε ομάδες, στενοί φίλοι, εκκλησία, υπηρεσίες πρόνοιας).
Διάβασα και σας προτείνω:
Παρασκευόπουλος, Ι.Ν., &Herbert, M. (2013). Ψυχολογικά προβλήματα παιδιών και εφήβων: Πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, θεραπευτική παρέμβαση. Αθήνα: Πεδίο.
Ρούση – Βέργου, Χ., & Ζαφειροπούλου, Μ. (2015). Αποτελεσματικοί γονείς; Υπάρχει τρόπος. Διαχείριση των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς.Αθήνα: Πεδίο.
Ευάγγελος Αλεξόπουλος
Δάσκαλος, Med - Πολιτισμική Ετερότητα στην Εκπαίδευση/Δ.Π.Θ.
Διευθυντής Περιοδικού «Όλοι για το Παιδί» / http://www.oloigiatopaidi.gr
Πρόεδρος «Φιλεκπαιδευτικού Παιδαγωγικού Συλλόγου Θράκης & Αν. Μακεδονίας»
Πηγή: χρόνος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου