Ανάγνωση και δυσλεξία σε κωφά παιδιά

Jumbled up in silence. Lyn Lomasi

Δύο μελέτες που χρηματοδοτήθηκαν από το Ίδρυμα Nuffield εξέτασαν την ανάγνωση και τη δυσλεξία σε κωφά παιδιά στο τέλος του δημοτικού σχολείου.

Πολλά κωφά παιδιά έχουν δυσκολίες στην ανάγνωση, αλλά δεν υπάρχουν τεστ αξιολόγησης του αναγνωστικού επιπέδου σχεδιασμένα για αυτά.

Δεδομένης της γενετικής της βάσης, η δυσλεξία είναι πιθανό να εμφανίζεται και σε ένα ποσοστό κωφών παιδιών. Ωστόσο, η δυσλεξία μεταξύ των κωφών παιδιών δεν έχει ερευνηθεί επαρκώς και είναι ελάχιστα κατανοητή. Κατά συνέπεια η διάγνωσή της είναι σπάνια. Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην λαμβάνουν τα κωφά παιδιά με αναγνωστικές δυσκολίες την ίδια υποστήριξη με τους ακούοντες συνομηλίκους τους.

Η έρευνα έχει συγκεντρώσει δεδομένα από επιλεγμένες δοκιμασίες ανάγνωσης και δεξιοτήτων που σχετίζονται με την ανάγνωση από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα κωφών παιδιών με διαφορετικές προτιμήσεις επικοινωνίας (ομιλούμενη ή νοηματική γλώσσα). Αυτά τα δεδομένα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους εκπαιδευτικούς που επιθυμούν να αξιολογήσουν τις αναγνωστικές ικανότητες των κωφών μαθητών τους. Η ερευνητική ομάδα κατάφερε να εντοπίσει ένα κοινά χαρακτηριστικά που σκιαγραφούν ένα δυσλεξικό προφίλ μεταξύ ορισμένων κωφών αναγνωστών με χαμηλό αναγνωστικό επίπεδο, καθώς και στρατηγικές που μπορούν να βοηθήσουν τα κωφά παιδιά να μάθουν να διαβάζουν.

Οι δυσκολίες στον γραμματισμό είναι πιο διαδεδομένες μεταξύ των κωφών παιδιών από ό,τι στα ακούοντα, αλλά οι αιτίες διαφέρουν. Τα ακούοντα παιδιά είναι πιθανό να περιγραφούν ως δυσλεξικά και να λάβουν εξειδικευμένη υποστήριξη μετά τη διάγνωσή τους. Ωστόσο, στα κωφά παιδιά, θεωρείται οι δυσκολίες ανάγνωσης αποδίδονται σχεδόν αποκλειστικά στην κώφωσή τους.

Στο σχετικό ενημερωτικό σημείωμα της έρευνας, παρουσιάζονται τα ευρήματα μιας διφασικής ερευνητικής μελέτης σχετικά με την ανάγνωση από κωφά παιδιά, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα Nuffield. Η Φάση 1 επικεντρώθηκε σε ένα μεγάλο δείγμα 82 κωφών παιδιών ηλικίας 10-11 ετών που επικοινωνούσαν χρησιμοποιώντας την προφορική γλώσσα και η Φάση 2, σε ένα δείγμα 59 κωφών παιδιών ίδιας ηλικίας που χρησιμοποιούσαν την νοηματική γλώσσα για να επικοινωνήσουν.

Η ανάλυση έδειξε ότι τα επίπεδα γραμματισμού και στις δύο ομάδες κωφών ήταν χαμηλότερα από τις αναμενόμενα για την ηλικία τους. Στην ομάδα παιδιών που επικοινωνούσαν με τη νοηματική γλώσσα οι βαθμολογίες ήταν χαμηλότερες σε σύγκριση με τις βαθμολογίες της ομάδας που χρησιμοποιούσαν την προφορική γλώσσα. Εξαίρεση αποτέλεσε η μικρή ομάδα παιδιών που επικοινωνούσαν στη νοηματική γλώσσα και είχαν δύο κωφούς γονείς, η οποία πέτυχε επίπεδα ανάγνωσης συγκρίσιμα με τα κωφά παιδιά που επικοινωνούσαν με την προφορική γλώσσα.

Συνολικά, το 48% της ομάδας προφορικής επικοινωνίας και το 82% των παιδιών που χρησιμοποιούσαν τη νοηματική είχαν χαμηλότερες επιδόσεις από τις αναμενόμενες για την ηλικία τους. Οι βαθμολογίες στην ορθογραφία ήταν καλύτερες από αυτές της ανάγνωσης, αλλά και στις δύο ομάδες, πολλά παιδιά είχαν βαθμολογίες κάτω του μέσου όρου. Και στις δύο ομάδες, τα αποτελέσματα γραμματισμού συσχετίστηκαν με τις φωνολογικές δεξιότητες και τη γλώσσα. Το προφίλ των ατόμων με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση σε κάθε ομάδα ήταν παρόμοια και εμφάνιζαν χαμηλές βαθμολογίες στο λεξιλόγιο της αγγλικής γλώσσας και στον φωνολογικό τομέα.

Χρησιμοποιώντας τους ακούοντες δυσλεξικούς συμμετέχοντες ως ομάδα αναφοράς, η ερευνητική ομάδα εντόπισε ορισμένες παραμέτρους “ευαίσθητες” στη δυσλεξία που μπορούσαν να αξιοποιηθούν για να εντοπιστούν οι κακοί αναγνώστες και στο δείγμα των κωφών παιδιών. Η αναγνώριση ενός δυσλεξικού προφίλ μεταξύ των συμμετεχόντων που επικοινωνούσαν στη νοηματική γλώσσα ήταν πιο περίπλοκη καθώς χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά φωνολογικά στοιχεία που δεν βασίζονταν στην αντίληψη ή την παραγωγή ομιλίας. Επίσης, σημειώθηκαν πολύ χαμηλές βαθμολογίες σε πολλές από τις μετρήσεις: το ποσοστό των κακών αναγνωστών με βαθμολογίες κάτω από 2 τυπικές αποκλίσεις ήταν σχεδόν τέσσερις φορές υψηλότερο στην ομάδα χρηστών της νοηματικής γλώσσας σε σύγκριση με την ομάδα παιδιών που επικοινωνούσε προφορικά, αντιπροσωπεύοντας σχεδόν το ένα τέταρτο του δείγματος χρηστών της νοηματικής γλώσσας.

Τα ευρήματα της έρευνας υπογραμμίζουν την ένταση των δυσκολιών ανάγνωσης στα κωφά παιδιά. Ανεξάρτητα από την προσέγγιση επικοινωνίας, όλοι οι κωφοί αναγνώστες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες, χρειάζονται άμεσα εξειδικευμένη παρέμβαση για να αντιμετωπίσουν τα ελλείμματα που υποκρύπτονται στον χαμηλό γραμματισμό. Οι παρεμβάσεις, που είναι γνωστό ότι είναι αποτελεσματικές σε παιδιά με προβλήματα ακοής και δυσκολίες ανάγνωσης, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται και σε κωφούς αναγνώστες με αδυναμίες. Επιπλέον, τα κωφά παιδιά χρειάζονται υποστήριξη για να αναπτύξουν τις γλωσσικές τους δεξιότητες. Τα ευρήματα της παρούσας μελέτης υποδηλώνουν, τέλος, ότι η ορθογραφία μπορεί να αξιοποιηθεί για τη βελτίωση του γραμματισμού σε αυτήν την ομάδα.

Με στοιχεία από το Nuffield Foundation

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)

Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)

MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση