Τα κορίτσια ενδιαφέρονται για STEM επαγγέλματα αλλά δεν είναι σίγουρα αν είναι αρκετά έξυπνα για μια τέτοια καριέρα». Αυτή είναι μία από τις πολλές -και θλιβερές- διαπιστώσεις του «Ruling Our eXperiences», ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού που ενδυναμώνει τα κορίτσια.
Σύγχρονες μελέτες δείχνουν πως τα ποσοστά των γυναικών/κοριτσιών που επιλέγουν επαγγελματική σταδιοδρομία σε τομείς επιστήμης και τεχνολογίας, παραμένουν πολύ χαμηλότερα από αυτά των αντρών/αγοριών.
Την ίδια στιγμή τα αγόρια ενθαρρύνονται ως και τρεις φορές περισσότερο από ό,τι τα κορίτσια, για να ακολουθήσουν προγράμματα και δραστηριότητες STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) εκπαίδευσης.
Τα κορίτσια εσωτερικεύουν τα στερεοτυπικά μηνύματα της κοινωνίας, τα οποία τα κάνουν να χάνουν την πίστη τους. Η αλλαγή των αντιλήψεων ήταν (και κάτι μας λέει) ότι θα παραμείνει για καιρό επιτακτική.
Μία από τις πρωτοβουλίες που κινούνται προς την κατεύθυνση της πολυπόθητης αλλαγής σε μια κοινωνία απαλλαγμένη από έμφυλα στερεότυπα, είναι το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «STEM4Equality».
Η Γωγώ Λουκαΐδου, Φυσικός με διδακτορικό στην Αστροφυσική, εκπαιδεύτρια STEM για τη SciCo και διαχειρίστρια του έργου και η νηπιαγωγός Βικτωρία Τσώτσου εξηγούν στο ΒΗΜΑ ποιος ήταν ο στόχος του «STEM4Equality», τι περιλάμβανε και πώς το υποδέχθηκαν τα παιδιά σε 118 νηπιαγωγεία ανά την Ελλάδα στα οποία και εφαρμόστηκε.
Πηγαίνοντας κόντρα στο «δεν γίνεται τίποτα», τέτοια προγράμματα δημιουργούν εκείνα τα εύφορα περιβάλλοντα μέσα στα οποία αγόρια και κορίτσια νιώθουν ότι έχουν τη δύναμη και την επιλογή να εξερευνήσουν και να πειραματιστούν.
Κυρία Λουκαΐδου πώς προέκυψε το πρόγραμμα STEM4Equality;
Η ιδέα ήταν της SciCo (Science Communication-Επιστήμη Επικοινωνία), η οποία ήταν και ο φορέας υλοποίησης του προγράμματος. Ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός SciCo έχει ως πυλώνα του τον επιστημονικό και τεχνολογικό εγγραμματισμό, την επικοινωνία επιστημονικών θεμάτων στο ευρύ κοινό μέσω καινοτόμων, διαδραστικών και ψυχαγωγικών δράσεων.
Στο πλαίσιο αυτό θέλαμε να κάνουμε άλλο ένα πρόγραμμα ώστε να μπορέσουμε να επιμορφώσουμε τα παιδιά στο STEM και μέσω της διάδρασης να τους εξηγήσουμε διάφορα επιστημονικά και τεχνολογικά φαινόμενα.
Το 2021, όταν και καταθέσαμε την πρότασή μας, βλέπαμε στις στατιστικές μελέτες (Ευρωβαρόμετρο) ότι υπάρχουν ακόμα έμφυλες ανισότητες σε διάφορα επαγγέλματα STEM.
Ένα ευρωπαϊκό φαινόμενο κι όχι μόνο ελληνικό. Σωστά;
Πολύ σωστά. Απλά τα νούμερα της Ελλάδας, πέρα από το γεγονός ότι ακολουθούσαν αυτή την ευρωπαϊκή τάση που ακόμα υφίσταται, ήταν και ακόμα μικρότερα αναφορικά με το πόσες γυναίκες ακολουθούσαν STEM καριέρες.
Ήταν μεγαλύτερη η ψαλίδα στην Ελλάδα ανάμεσα στα δύο φύλα, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Με αυτά τα δεδομένα ως βάση (κι έμπνευση) σκεφτήκαμε ότι είναι αργά να «πολεμήσεις» τα έμφυλα στερεότυπα όταν τα παιδιά είναι στο Λύκειο και αποφασίζουν ποια επαγγελματική καριέρα θα ακολουθήσουν.
Είναι δυσκολότερο να τους αλλάξεις την άποψη όσο μεγαλώνουν και τα έμφυλα στερεότυπα στα επαγγέλματα είναι πιο παγιωμένα. Για παράδειγμα θα πας σε ένα Επαγγελματικό Λύκειο και στο μάθημα της Μηχανολογίας θα δεις μόνο αγόρια.
Στις πιο μικρές ηλικίες είναι πιο «προσοδοφόρα» η παρέμβαση στη διαμόρφωση των έμφυλων ταυτοτήτων;
Ακριβώς. Σκεφτήκαμε πότε ξεκινούν να δημιουργούνται τα έμφυλα στερεότυπα και καταλήξαμε ότι στις μικρότερες ηλικίες δεν έχουν ακόμα αυτά φωλιάσει. Η μικρότερη ηλικία στην οποία μπορούσαμε να απευθυνθούμε είναι το νηπιαγωγείο.
Ενδεχομένως το «τέλος» να μην μπορούμε να το καθορίσουμε, όμως μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά ένα κοινό ξεκίνημα, μια κοινή αρχή. Αυτή ήταν η σκέψη πίσω από το STEM4Equality.
Να ξέρουν ότι υπάρχουν κι άλλα επαγγελματικά μονοπάτια.
Είναι πολύ σύνηθες να μην τα ακολουθούν αυτά τα μονοπάτια (τα επιστημονικά, τα ερευνητικά). Μπορεί να τα σκέφτεται ένας μαθητής ή μια μαθήτρια ως πιο δύσκολα, ενδεχομένως γιατί δεν έχει καλλιεργηθεί ότι μπορεί να παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον.
Θέλαμε να καταρρίψουμε τα έμφυλα στερεότυπα, να δείξουμε στα παιδιά ότι είναι και ενδιαφέρον να εξηγείς τον κόσμο γύρω σου μέσω του STEM, να δημιουργήσουμε μια θετική στάση για τις θετικές επιστήμες.
Μπαίνοντας στις τάξεις είδατε ότι όντως τα παιδιά ήταν επηρεασμένα από τα έμφυλα στερεότυπα;
Δυστυχώς, ναι. Στο νηπιαγωγείο, για παράδειγμα, υπάρχει το κουκλοθέατρο. Συνήθως με τις κούκλες θα έπαιζαν τα κοριτσάκια και τα αγοράκια θα έπαιζαν με κάτι άλλο την ίδια στιγμή. Ακόμα και οι νηπιαγωγοί, τους οποίους επιμορφώσαμε, μπορεί να ήταν λίγο επιφυλακτικοί για το τι καλούμαστε να κάνουμε.
Όταν άκουγαν τον τίτλο του προγράμματος φοβόντουσαν για το τι μπορεί να χρειαζόταν να αντιμετωπίσουν. Φοβόντουσαν και για το αν θα υπήρχε λογοκρισία και από τους ίδιους τους γονείς για το τι πάμε να κάνουμε.
Έρευνα για λογαριασμό της LEGO, σε παγκόσμιο επίπεδο, έδειξε ότι οι γονείς ενθαρρύνουν τα αγόρια έως και τρεις φορές περισσότερο να κάνουν ρομποτική μετά το σχολείο, σε σχέση με τα κορίτσια.
Οι νηπιαγωγοί που συμμετείχαν στο πρόγραμμα τελικά το αγκάλιασαν.
Το αγάπησαν γιατί και οι ίδιοι δεν είχαν κάτι αντίστοιχο ως πρόγραμμα προκειμένου να το παρακολουθήσουν. Για τους εκπαιδευτικούς μας είναι πολύ σημαντική η ανάγκη της επιμόρφωσης.
Τους παρείχαμε κι έναν οδηγό με δραστηριότητες για ηλικίες 4-6 ετών και υλικοτεχνικό εξοπλισμό για να μπορέσουν να εφαρμόσουν το πρόγραμμα στις τάξεις. Έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον.
Έβλεπαν κι εκείνες (στους 172 νηπιαγωγούς που επιμορφώσαμε, μόνο ένας ήταν άνδρας) πώς μπορούσαν να διδάξουν ρομποτική, προγραμματισμό, STEM στα παιδιά μέσω παιχνιδιών και διάδρασης.
Για να καταλάβουν και τα παιδιά ότι τελικά όλα αυτά δεν είναι βαρετά, όπως λανθασμένα έχει περάσει;
Ενδυναμώναμε και τα αγόρια και τα κορίτσια ώστε να βλέπουν ότι τα μαθηματικά, η φυσική, η τεχνολογία, ο προγραμματισμός, δεν είναι εν τέλει βαρετά. Τα ενδυναμώναμε ώστε να ξεκινούν με μια θετική προδιάθεση. Θέλαμε τα παιδιά, ανεξαρτήτως φύλου, να μοιράζονται αυτή την κοινή αφετηρία.
Σε πόσα νηπιαγωγεία «ταξίδεψε το πρόγραμμα;
Επιμορφώσαμε 172 νηπιαγωγούς σε 118 σχολεία σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Γιάννενα, Λάρισα και Ηράκλειο Κρήτης. Περίπου 2.500 παιδιά συμμετείχαν στο πρόγραμμα κατά τη διάρκεια των δύο σχολικών ετών που «έτρεξε» το STEM4Equality.
Εντοπίσατε διαφορές σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη σε σχέση με τις πιο μικρές πόλεις;
Στα μεγάλα αστικά κέντρα αντιμετωπίσαμε το εξής παράδοξο: οι εκπαιδευτικοί ήταν πιο ανήσυχοι αναφορικά με τον τρόπο που θα παρουσίαζαν το πρόγραμμα, πώς θα μιλούσαν για τα έμφυλα στερεότυπα στους Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων.
Επί λέξει ακούσαμε από τις νηπιαγωγούς «πώς θα πούμε ότι το αγοράκι μπορεί να παίζει με κούκλες και το κοριτσάκι με τουβλάκια».
Στις μικρότερες πόλεις οι νηπιαγωγοί μάς επιβεβαίωσαν τον κανόνα ότι υφίστανται τα έμφυλα στερεότυπα και θεώρησαν ότι θα είναι πάρα πολύ χρήσιμο το πρόγραμμα για να μπορέσουν με κάποιον τρόπο να ευαισθητοποιηθούν τα παιδιά και να εκτεθούν σε κάποιο διαφορετικό ερέθισμα.
Τελικά υπήρξαν γονείς που αντέδρασαν;
Οι νηπιαγωγοί είχαν ανησυχία για το τι θα πουν οι γονείς. Ανησυχούσαν ότι θα βρεθούν αντιμέτωποι με το «θα βάλεις το αγόρι μου να θέλει να γίνει κομμωτής». Κι όλο αυτό είχε βάση διότι υπήρξαν αντιδράσεις, υπήρξαν προβληματισμοί.
Τα παιδιά ευαισθητοποιήθηκαν μέσω του προγράμματος και είδαν ότι οι δουλειές και τα πράγματα στο νηπιαγωγείο είναι για όλες κι όλους. Ενώ αρχικά βλέπαμε τα κορίτσια να παίζουν με το κουκλοθέατρο στην πορεία είδαμε και τα αγόρια να παίζουν με αυτό.
Και αντίστοιχα τα κορίτσια ασχολήθηκαν με τα «αγορίστικα» έως τότε παιχνίδια. Μιλάω και για τα δύο φύλα, δεν ξεχωρίζω μόνο τα κορίτσια. Αυτό που ήταν ξεκάθαρο είναι πως το κάθε πρόγραμμα πρέπει να προσαρμόζεται πάντα στα ελληνικά δεδομένα.
Τι ακολουθεί; Φαντάζομαι και η δική σας επιθυμία είναι όλο αυτό να έχει μια συνέχεια.
Υπήρχε πάρα πολύ μεγάλη ζήτηση από την εκπαιδευτική κοινότητα, οπότε θα θέλαμε σίγουρα να το δούμε να συνεχίζεται. Ένας επόμενος στόχος θα ήταν να πάμε και σε πιο απομακρυσμένες περιοχές, σε μικρότερες πόλεις και χωριά, που μπορεί να μην είναι τόσα πολλά τα ερεθίσματα που δίνονται στα παιδιά.
Κυρία Τσώτσου, μια ερώτηση ήταν αρκετή για να πείτε κατευθείαν ότι πρέπει να παρακολουθήσετε το STEM4Equality.
Ο αδερφός μου, ο Γιώργος Τσώτσου, κι εγώ είμαστε νηπιαγωγοί· εργαζόμαστε μάλιστα στο ίδιο σχολείο σε δύο διαφορετικά τμήματα. Ενώ είχαμε ξεκινήσει τα μαθήματα, κάποια στιγμή τα παιδιά στην τάξη του Γιώργου, τον ρώτησαν «τι δουλειά κάνετε κύριε;»
Όπως καταλαβαίνετε, μόλις ενημερωθήκαμε για το STEM4Equality είπαμε ότι οπωσδήποτε πρέπει να το παρακολουθήσουμε. Ήταν για εμάς -και για εμένα προσωπικά- μια ευκαιρία για να μπορέσουμε να παρέμβουμε σωστά και με την καθοδήγηση των ειδικών ώστε να δούμε τις αντιλήψεις των παιδιών να διαφοροποιούνται.
Αρχικά επιμορφωθήκαμε από την κυρία Λουκαΐδου και στη συνέχεια μας δόθηκε υλικό και οδηγίες για το πώς αυτά που μάθαμε θα τα μεταφέρουμε στην τάξη.
Θέλετε να μας δώσετε κάποια παραδείγματα από την εφαρμογή στην τάξη;
Ξεκινήσαμε με διάφορες πλατφόρμες προγραμματισμού, μία από αυτές είναι το “Run Marco!” με πρωταγωνιστές τη Σοφία και τον Μάρκο. Τα παιδιά μαθαίνοντας και εφαρμόζοντας μια γλώσσα προγραμματισμού τούς μετακινούσαν προς τις κατευθύνσεις που εκείνα είχαν ορίσει.
Αντίστοιχα κάναμε και με το ρομποτάκι “BeeBot”, το οποίο ευτυχώς διέθετε το σχολείο μας, διότι το κόστος του είναι υψηλό. Τα παιδιά έμαθαν να το προγραμματίζουν και να κινείται.
Χρησιμοποιήσαμε επίσης την εφαρμογή “Stop Motion” για να δημιουργήσουμε βίντεο του ηλιακού μας συστήματος. Και εννοείται παρατήρηση με το μικροσκόπιο, το οποίο λάτρεψαν.
Οι γονείς;
Τους εξηγήσαμε από την αρχή τι πρόκειται να κάνουμε και καταστήσαμε σαφές ότι δεν είναι υποχρεωτικό να συμμετέχουν τα παιδιά τους, εφόσον δεν το θέλουν. Δεν είχαμε αντιδράσεις. Θυμάμαι μάλιστα έναν μπαμπά στη συνάντηση γονέων και κηδεμόνων που μας ευχαρίστησε για το πρόγραμμα και για όσα μαθαίναμε στο παιδί του.
Προς αποφυγή παρεξηγήσεων, είχαμε ζητήσει και είχαμε πάρει έγκριση από την αρμόδια Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού.
Γενικά όμως υπήρξαν και γονείς που αντέδρασαν. Ξέρετε, θεωρείται καινοτομία ή φεμινιστικό να ασχοληθείς με το φύλο.
Γονέας έχει πει σε συνάδελφο ότι δεν θέλει το αγόρι του να παίζει με κουζινικά. Το παιδί όμως έβλεπε στο σπίτι τη μητέρα του να μαγειρεύει και του είχε εντυπωθεί πως είναι φυσιολογικό κι εκείνο να ασχολείται με τα κουζινικά.
Η παρέμβαση ως προς τα έμφυλα στερεότυπα πώς επιτυγχάνεται;
Μετά από κάθε δραστηριότητα, μιλούσαμε στα παιδιά για τις ιστορίες γυναικών που σχετίζονταν με το εκάστοτε αντικείμενο. Τους μάθαμε ποια ήταν και τι έκανε η Υπατία, η Μαρί Κιουρί, η Μάργκαρετ Χάμιλτον (η επιστημόνισσα που έγραψε τον κώδικα προσγείωσης του Apollo 11).
Το τεστ “Draw A Scientist” το οποίο και χρησιμοποίησατε, είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα;
Το τεστ έχει σχεδιαστεί για να διερευνήσει τις αντιλήψεις των παιδιών για τους επιστήμονες. Όπως σας είπα είχαμε ήδη φυτέψει τον σπόρο, μιλώντας στα παιδιά για τις γυναίκες που διέπρεψαν στις επιστήμες.
Αφού τους είχαμε δημιουργήσει μια προδιάθεση τούς ζητούσαμε να ζωγραφίσουν ένα άτομο που γιατρεύει. Ακόμα και η γλώσσα που χρησιμοποιούσαμε είχε σημασία. Δεν λέγαμε «ζωγραφίστε έναν επιστήμονα» για να μην κατευθύνουμε τα παιδιά προς το αρσενικό.
Το ζητούσαμε με τρόπο περιγραφικό: το άτομο που πιλοτάρει ένα αεροπλάνο ή το άτομο που κάνει καλά τα παιδιά όταν είναι άρρωστα. Είδαμε την αλλαγή στο πριν και στο μετά. Στις ζωγραφιές εμφανίζονταν όλο και περισσότερες γυναίκες, στα φύλλα εργασίας και των κοριτσιών αλλά και των αγοριών.
Θα ήθελα να ρωτήσω αν είναι συμπεριληπτική η διδασκαλία της τεχνολογίας, όμως εδώ βλέπουμε ότι δεν υπάρχει επιμόρφωση ώστε να διδάσκεται το STEM αλλά και οι έμφυλες ταυτότητες, έτσι όπως θα έπρεπε.
Δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο ως προς τη διδασκαλία. Ακόμα και στο Πανεπιστήμιο δεν διδασκόμαστε κάτι ανάλογο. Επαφίεται στην προσωπική επιθυμία κάθε εκπαιδευτικού να ασχοληθεί με το φύλο και να κάνει το παρακάτω βήμα στην τάξη.
Υπάρχουν για παράδειγμα μαθήματα ανάλογα στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων αλλά οι εκπαιδευτικοί δεν τα επιλέγουν. Οι εκπαιδευτικοί χρειάζονται επιμορφώσεις ως προς τα συγκεκριμένα αντικείμενα. Ακόμα κι αν το θέλεις, πώς να διδάξεις ένα αντικείμενο που δεν το ξέρεις;
Τα παιδιά αφού ολοκληρώθηκε ο κύκλος μαθημάτων τι σας έλεγαν;
Έλεγαν «εγώ θέλω να γίνω φυσικός, θέλω να γίνω ερευνητής». Είδαμε και πολλά κορίτσια να θέλουν να γίνουν πιλότοι, αστυνομικοί, πυροσβέστριες, επαγγέλματα που δεν υπήρχαν στις αρχικές ζωγραφιές τους.
Ήταν θεωρώ πολύ επιτυχημένη αυτή η προσέγγιση και μακάρι να γίνεται κάθε χρόνο και σε όλα τα σχολεία. Για να μπορέσουν τα παιδιά από νωρίς να ξέρουν ότι οι δρόμοι είναι πολλοί κι όχι ένας συγκεκριμένος: ένας για τα αγόρια κι ένας άλλος για τα κορίτσια.
* Το έργο STEM4Equality υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό SciCo (Science Communication – Επιστήμη Επικοινωνία).
Το πρόγραμμα Active citizens fund, ύψους €15 εκ., χρηματοδοτείται από την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν και τη Νορβηγία και είναι μέρος του χρηματοδοτικού μηχανισμού του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) περιόδου 2014 – 2021, γνωστού ως EEA Grants.
Το πρόγραμμα στοχεύει στην ενδυνάμωση και την ενίσχυση της βιωσιμότητας της κοινωνίας των πολιτών και στην ανάδειξη του ρόλου της στην προαγωγή των δημοκρατικών διαδικασιών, στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά και στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Τη διαχείριση της επιχορήγησης του προγράμματος Active citizens fund για την Ελλάδα έχουν αναλάβει από κοινού το Ίδρυμα Μποδοσάκη και το SolidarityNow. Διαβάστε περισσότερα εδώ: www.activecitizensfund.gr
Πηγή: Το Βήμα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου