Στη διάρκεια της καραντίνας έτυχε να επισκεφθώ αρκετά δημόσια σχολεία. Οι εντυπώσεις μου ήταν αρνητικές, κάτι που υποψιαζόμουν και επιβεβαίωσα εκ των υστέρων.
Με λίγες εξαιρέσεις, τα περισσότερα σχολεία προκαλούν θλίψη: κακός σχεδιασμός, πρόχειρη κατασκευή, απωθητική εμφάνιση, ελλιπής συντήρηση, συνολικά μια αίσθηση εγκατάλειψης και κακομοιριάς. Αισθάνθηκα ντροπή. Ο πρόσφατος θανάσιμος τραυματισμός ενός εντεκάχρονου μαθητή σε σχολείο των Σερρών εξαιτίας κακής συντήρησης είναι η ακραία εκδοχή ενός ευρύτερου προβλήματος.
Από το 1990 την ευθύνη για τις σχολικές κτιριακές υποδομές έχουν οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Oπως και σε πολλά άλλα, αποδείχθηκαν πολύ κατώτεροι των περιστάσεων. Επανερχόμενη δικαιολογία είναι η υποχρηματοδότηση, όπως και των συνδικαλιστών άλλωστε. Θα ήταν ευτύχημα εάν το πρόβλημα ήταν μόνο οικονομικό. Oμως, ακόμη και τα καινούργια σχολεία είναι απογοητευτικά. Οι «Κτιριακές Υποδομές», ο δημόσιος φορέας που τα κατασκευάζει, πρεσβεύει το όραμα της «παροχής πρωτοπόρων και καινοτόμων δημόσιων κτιρίων». Στον ιστότοπό τους κυριαρχούν ανέμπνευστα έργα απόλυτης ρουτίνας: βαριά, ομοιόμορφα, ιδρυματικής αισθητικής.
Δεν ήταν πάντα έτσι. Τα ορεινά μας χωριά είναι γεμάτα μοναδικά, πανέμορφα πέτρινα σχολεία, που συχνά χρηματοδοτήθηκαν από τοπικούς ευεργέτες, ενώ ιδίως το διάστημα της περίφημης τετραετίας 1928-1932 κατασκευάστηκαν δεκάδες σχολεία που σχεδιάστηκαν από πρωτοπόρους αρχιτέκτονες. Υπήρξαν καινοτόμα όταν κατασκευάστηκαν και παραμένουν υποδειγματικά ως προς το αισθητικό αλλά και το λειτουργικό τους στίγμα. Αν ανατρέξει κανείς στο βιβλίο ενός τέτοιου αρχιτέκτονα, του Πάτροκλου Καραντινού («Τα Νέα Σχολικά Κτήρια», έκδοση 1938) θα διαπιστώσει με έκπληξη την τεράστια απόσταση που χωρίζει το τότε από το σήμερα. Η Ελλάδα μπορεί να ήταν ασύγκριτα φτωχότερη, ήταν όμως εντυπωσιακά πιο φιλόδοξη και τολμηρή.
Η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι προφανώς συνάρτηση και του χώρου όπου καλλιεργείται. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι οι παραστάσεις και εμπειρίες που αποκτούν τα παιδιά σε μικρή ηλικία έχουν πολλαπλασιαστική επίδραση στη ζωή τους. Αντίστοιχη είναι και η επίδραση του σχολικού περιβάλλοντος στην αποτελεσματικότητα της εκπαίδευσης και στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και του ψυχισμού των παιδιών. Η συνολική εμφάνιση ενός σχολείου αλλά και τα επιμέρους στοιχεία του, από τα εξωτερικά του χαρακτηριστικά και τον φωτισμό των αιθουσών διδασκαλίας έως τον εξοπλισμό και την καθαριότητα, επηρεάζουν τόσο την απόδοση μαθητών και δασκάλων όσο και την εξέλιξη των μαθητών, όχι μόνο γνωσιακά αλλά και ως προς την αυτοπεποίθηση, τον αυτοσεβασμό, την αυτονομία και τη διάδραση με τον περίγυρό τους. Ας σκεφτούμε απλά μία από τις πολλές πτυχές του θέματος, την προβληματική σχέση που έχουμε ως κοινωνία με τον δημόσιο χώρο. Δεν είναι αυτονόητο πως ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα άσχημο και βρώμικο σχολείο δύσκολα θα αγαπήσει τον δημόσιο χώρο; Εννοείται πως η θλιβερή κατάσταση των δημόσιων σχολείων συμβάλλει αποφασιστικά στην αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς τα ιδιωτικά σχολεία προσφέρουν άλλου είδους εμπειρία.
Οι κοινωνίες διψούν για αναγκαίες αλλά και εφικτές αλλαγές, με άμεση και απτή επίδραση στην καθημερινότητά τους. Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν έναν εύστοχο όρο για να περιγράψουν πολιτικές τέτοιου βεληνεκούς: τις αποκαλούν transformational, δηλαδή «μεταμορφωτικές». Η ψηφιοποίηση του Δημοσίου είναι τέτοια περίπτωση. Δεν θέλω να υποτιμήσω τις έμμεσες και αργόσυρτες αλλαγές, που είναι ο κανόνας. Ομως τα σχολεία είναι τελικά ο καθρέφτης μιας κοινωνίας και η ανοχή που επιδεικνύουμε στη σημερινή κατάσταση είναι πραγματικά ντροπή για όλους μας. Κάθε χρόνο κατασκευάζουμε μεγάλους και πανάκριβους αυτοκινητοδρόμους. Πόσο δύσκολο είναι να οραματιστούμε και να υλοποιήσουμε ένα σχέδιο κατασκευής πρωτοποριακών, λειτουργικών, όμορφα σχεδιασμένων σχολείων σε στενή συνεργασία με τους πολυάριθμους και ταλαντούχους νέους αρχιτέκτονες που διαθέτουμε; Ακριβώς όσο δύσκολο είναι να υπερβούμε το έλλειμμα φιλοδοξίας και τις χαμηλές προσδοκίες που μας χαρακτηρίζουν.
Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης, κάτοχος της έδρας Gladstone στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου