Χθες (σημ. 13/10/2022) ήταν η Παγκόσμια Ημέρα Όρασης (Κατά της Τύφλωσης), ενώ η αυριανή ημέρα, 15 Οκτώβρη, έχει καθιερωθεί ως η Ημέρα Εορτασμού του Λευκού Μπαστουνιού. Αν σε ρωτούσαν “πώς φαντάζεσαι μια πιο δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία;”, τι θέση θα είχε η συμπερίληψη στην απάντησή σου και τι στ’ αλήθεια περιλαμβάνει η έννοια αυτή; Έχεις σκεφτεί ποτέ πώς είναι να βλέπεις μέσα από τις λέξεις ή με ένα άγγιγμα; Ο πολιτισμός είναι αυτός που “φωτίζει” τον δρόμο μας για ένα καλύτερο μέλλον. Πώς, όμως, μπορεί κάτι τέτοιο να συμβεί, όταν δεν έχουν όλοι πρόσβαση σ’ αυτόν; Ο οργανισμός Off Stream ιδρύθηκε από τις Στέλα Αναστασάκη και Χριστίνα Βλάχου, με σκοπό να θέσει σε νέες βάσεις την έννοια της ουσιαστικής συμπερίληψης, αναδεικνύοντας έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης, τόσο του πολιτισμού, όσο και της κοινωνίας. Το αξιοσημείωτο έργο τους έχει ήδη λάβει βραβεύσεις και μας εμπνέει, μέσα στις “σκοτεινές” μέρες που βιώνουμε. Γιατί το φως μπορεί να ιδωθεί με πολλούς τρόπους…
Ποιο ήταν το έναυσμα για τη δημιουργία της Off Stream, ποιοι οι άξονές της και οι στόχοι της για τη σύνθεση μιας ισότιμης και συμπεριληπτικής κοινωνίας;
Η Off Stream προέκυψε ως φυσική συνέχεια δύο πραγμάτων. Το πρώτο είναι η πρότερη γνωριμία και συνεργασία μας τα προηγούμενα χρόνια σε διάφορα καλλιτεχνικά project και πολιτιστικά ιδρύματα της Θεσσαλονίκης. Το δεύτερο είναι το project “Mind’s Eye | Ψηλαφώντας την Τέχνη”, ένα πρωτοποριακό πρόγραμμα, που υλοποιήσαμε το 2020 σε έργα της μόνιμης συλλογής του MOMus–Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, και είχε ως στόχο την άρση των αποκλεισμών και τη συμπερίληψη ατόμων με οπτική αναπηρία στις διάφορες εκφάνσεις της σύγχρονης τέχνης.
Η Off Stream για εμάς αποτελεί -όπως πολύ συχνά αναφέρουμε- ένα πεδίο για πειραματισμό, νέες ιδέες, δημιουργικότητα και συμπερίληψη. Είναι, δηλαδή, μία πρωτοβουλία αρκετά υβριδική, καθώς συνδυάζει δημιουργικά τους τρεις άξονες πάνω στους οποίους δραστηριοποιούμαστε, τον πολιτισμό, τη συμπερίληψη και την εκπαίδευση.
Ένας από τους βασικούς στόχους της ομάδας μας, πέρα από το να σχεδιάζουμε καλλιτεχνικά project, που φέρνουν σε επαφή με την Tέχνη όσο το δυνατόν περισσότερες ομάδες κοινού, είναι και η ευαισθητοποίηση του γενικού κοινού σε ζητήματα συμπερίληψης στην εμπειρία του πολιτισμού. Μέσα από τη δράση και το έργο μας επιθυμούμε να αναδείξουμε έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης, τόσο του πολιτισμού, όσο και της κοινωνίας γενικότερα.
Αν και ζούμε σε μία δημοκρατική χώρα, φαίνεται πως έχουμε να διανύσουμε αρκετά χιλιόμετρα μέχρι ο χώρος του πολιτισμού να “εκδημοκρατιστεί” πλήρως, υπό την έννοια της πλήρους πρόσβασης από όλες τις ομάδες κοινού. Ποια η ουσιαστική και πρακτική συμβολή της Off Stream προς αυτήν την κατεύθυνση;
Το ζήτημα της προσβασιμότητας και της συμπερίληψης σε χώρους πολιτισμού είναι ένα θέμα που “άργησε” να αναπτυχθεί, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και περισσότερο στον δημόσιο διάλογο τις έννοιες αυτές. Στη χώρα μας σίγουρα πρέπει να αλλάξουν πολλά, για να μπορούμε να πούμε ότι ο χώρος του πολιτισμού είναι πλήρως προσβάσιμος σε όλες τις ομάδες κοινού. Μπορούμε, όμως, να ξεκινήσουμε από τα πιο βασικά και στην πορεία να τα εξελίσσουμε, έτσι ώστε η πρόσβαση των ομάδων αυτών να γίνει όσο το δυνατόν περισσότερο ανεμπόδιστη.
Η συμβολή της Off Stream ως προς αυτήν την κατεύθυνση θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι ουσιαστική, καθώς πέρα από τις πρακτικές εφαρμογές συμπερίληψης που υλοποιούμε σε διάφορα μουσεία και χώρους πολιτισμού, μέσα από τη δουλειά μας και μέσα από ειδικές δράσεις κοινού που σχεδιάζουμε, προσπαθούμε να ενημερώνουμε τόσο το γενικό κοινό όσο και τους επαγγελματίες του πολιτισμού, για ζητήματα που σχετίζονται με την ισότιμη πρόσβαση όλων και τι σημαίνει αυτό στην πράξη.
Πολύ συχνά συμμετέχουμε σε ημερίδες και συνέδρια, ενώ, παράλληλα, πραγματοποιούμε τις δικές μας ημερίδες και project, όπου προσκαλούμε ειδικούς από την Ελλάδα και το εξωτερικό, να μας ενημερώσουν για τις τελευταίες εξελίξεις στο πεδίο και να ανταλλάξουμε καλές πρακτικές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σειρά ψηφιακών ομιλιών για τον πολιτισμό, την τέχνη και τις συμπεριληπτικές πρακτικές The Inclusion Discourse Series. Η σειρά ομιλιών είναι αναρτημένη στη σελίδα μας και στο κανάλι μας στο Youtube, ώστε να υπάρχει ανοιχτή πρόσβαση σε καίρια και χρήσιμα θέματα, όπως η ακουστική περιγραφή, τα νομικά ζητήματα γύρω από την πνευματική ιδιοκτησία και την αναπαραγωγή έργων τέχνης, τον καθολικό σχεδιασμό και την εκπαίδευση καλλιτεχνών σε ζητήματα συμπερίληψης.
Μιλήστε μας για τις αρχές της βιωματικής μάθησης που πρεσβεύετε και για τη συμβολή τους στη δημιουργία μιας ισότιμης πολιτιστικής εμπειρίας. Ποια η απήχηση αυτών των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και το feedback, που λαμβάνετε από τους συμμετέχοντες;
Όλες οι εφαρμογές και οι λύσεις που σχεδιάζουμε βασίζονται στις αρχές της βιωματικής μάθησης, σε συνδυασμό με τις αρχές του καθολικού σχεδιασμού. Φροντίζουμε, ώστε να μπορούν οι χρήστες να επιλέξουν το επίπεδο της αλληλεπίδρασης που επιθυμούν και να αναπτύξουν τις δικές τους σκέψεις και απόψεις, με τα ερεθίσματα που παρέχουμε. Παράλληλα, η πολυαισθητηριακή προσέγγιση, δηλαδή η πρόσληψη της τέχνης ή η συμμετοχή σε μια εκπαιδευτική δράση, επιδιώκουμε να μην περιορίζεται μόνο στην αίσθηση της όρασης, αλλά να εμπλέκει και τις άλλες αισθήσεις, όπως την ακοή, την αφή και την όσφρηση. Με αυτόν τον τρόπο, οι επισκέπτες από παθητικοί δέκτες γίνονται ενεργοί συνοδοιπόροι, που βιώνουν μια συνολική εμπειρία, καταθέτοντας τις δικές τους σκέψεις και συναισθήματα.
Μέχρι στιγμής, η απήχηση των εκπαιδευτικών δράσεων που έχουμε υλοποιήσει και των λύσεων που έχουμε αναπτύξει είναι πολύ ενθαρρυντική. Η ανατροφοδότηση που παίρνουμε από τα άτομα που συμμετέχουν στις δράσεις μας ή επισκέπτονται τα μουσεία στα οποία έχουμε υλοποιήσει συμπεριληπτικές εφαρμογές είναι φοβερά σημαντική. Αποτελεί βασικό στοιχείο της μεθοδολογίας, με την οποία τις αναπτύσσουμε, βοηθώντας μας να βελτιώνουμε διαρκώς τη δουλειά μας. Οι αντιδράσεις των συμμετεχόντων ποικίλουν, από το συναίσθημα της χαράς και της αυτονομίας, μέχρι την έμπνευση να δημιουργήσουν μόνοι τους τα δικά τους έργα. Χαρακτηριστική είναι η αντίδραση μιας επισκέπτριας με οπτική αναπηρία, η οποία μετά την επαφή της με τα διαδραστικά μουσειοπαιδαγωγικά αντικείμενα, που σχεδίασε η Κατερίνα Μπακαλιού για την ερμηνεία των έργων του καλλιτέχνη Τάκις της συλλογής του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, άρχισε να πλάθει τα δικά της Σινιάλα με πηλό. Σε άλλη περίπτωση, συμμετέχοντες του Sonic Memorabilia είχαν τη δυνατότητα να καταγράψουν τους ήχους που τους περιβάλλουν, συνθέτοντας τα δικά τους ηχητικά κολάζ.
Πόσο έχει βελτιωθεί η προσβασιμότητα των μουσείων για άτομα με προβλήματα όρασης και ακοής τα τελευταία χρόνια;
Θεωρούμε ότι έχουμε να διανύσουμε αρκετό δρόμο ακόμα ως χώρα, για να φτάσουμε σε ένα επίπεδο, που οι συγκεκριμένες ομάδες κοινού θα θεωρούν αυτονόητη την επιλογή του να επισκεφτούν για παράδειγμα, αν θέλουν, ένα μουσείο μια Κυριακή πρωί. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολλά τα μουσεία στην Ελλάδα που αντιλαμβάνονται ότι πρέπει τα ίδια να μεριμνήσουν, ώστε να γίνουν περισσότερο συμπεριληπτικά, όχι μόνο ως προς τις κτιριακές υποδομές τους αλλά, κυρίως, ως προς το περιεχόμενό τους. Κι αυτή η συνειδητοποίηση είναι αρκετά σημαντική, καθώς ήδη παρατηρούμε μια τάση από μουσεία και άλλα πολιτιστικά ιδρύματα, τα οποία δουλεύουν ενεργά, ώστε να καταστήσουν τα εκθέματα, τις παραστάσεις ή τις δράσεις τους, και γενικότερα το περιεχόμενό τους προσβάσιμο στις συγκεκριμένες ομάδες κοινού.
Το γεγονός αυτό αποφέρει πολλαπλά οφέλη ως προς την πρόσληψη του περιεχομένου, καθώς έχουμε παρατηρήσει ότι ένα σύστημα συμπερίληψης δεν εξυπηρετεί μόνο άτομα με οπτική αναπηρία για παράδειγμα, αλλά και άτομα ηλικιωμένα, των οποίων η όραση έχει εξασθενίσει, ή μικρά παιδιά που θέλουν να αγγίξουν τα εκθέματα ή ακόμα και άτομα με μαθησιακές δυσκολίες ή άτομα που δε γνωρίζουν καλά την ελληνική γλώσσα. Συνεπώς, σταδιακά το μουσείο μετατρέπεται σε έναν χώρο, ο οποίος μας περιλαμβάνει και μας αφορά όλους.
Μιλήστε μας για το “Sonic Memorabilia Project”, που μεταδόθηκε ως podcast στο ψηφιακό ραδιόφωνο Movement Radio της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση. Πώς προέκυψε αυτό το μοναδικό ηχητικό αποτέλεσμα;
Το Sonic Memorabilia είναι ένα project που αγαπήσαμε πολύ, τόσο για την πρωτοτυπία του και τη δημιουργικότητά του, όσο και για το υπέροχο αποτέλεσμα που είχε σε καλλιτεχνικό επίπεδο, αλλά, πάνω απ΄ όλα, για το επίπεδο συνεργασίας όλης της ομάδας που ενεπλάκη σε αυτό. Όταν σχεδιάζαμε το συγκεκριμένο project θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε τον ήχο -και κατ’ επέκταση την ηχητική τέχνη- ως το εκφραστικό μέσο που θα φέρει κοντά άτομα με ή χωρίς οπτική αναπηρία, ώστε να δημιουργήσουν μαζί ένα εικαστικό ηχητικό αποτέλεσμα. Έτσι, προσκαλέσαμε τις “I broke the vase”, καλλιτεχνικό και ερευνητικό duo, που αποτελείται από την Εύα Ματσίγκου και τη Νεφέλη Σάνη, να επιμεληθούν και να συντονίσουν μία σειρά εργαστηρίων, βασισμένων στην πρακτική της βαθιάς ακρόασης, στις ηχογραφήσεις πεδίου και στην πειραματική μουσική.
Το πολύ όμορφο που συνέβη με το συγκεκριμένο project ήταν ότι όλα τα άτομα που συμμετείχαν έμαθαν κάτι καινούργιο και ήρθαν κοντά, παρόλο που οι συναντήσεις έγιναν αποκλειστικά μέσω διαδικτύου, λόγω Covid. Αυτή η ουσιαστική σύνδεση και ανταλλαγή, λοιπόν, είχε αντίκτυπο και στο τελικό αποτέλεσμα, το οποίο είχε φοβερό ενδιαφέρον ηχητικά και καλλιτεχνικά. Έτσι, μετατράπηκε σε ένα μισάωρο podcast, το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Movement Radio, το διαδικτυακό ραδιόφωνο της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση, και συμμετείχε στο τμήμα podcast του 24ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, όπου απέσπασε και βραβείο.
Λίγα λόγια για τη συνεργασία σας με τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα και την πολυαισθητηριακή προσέγγιση σε επιλεγμένα έργα της μόνιμης συλλογής της. Με ποιον τρόπο “επανασυστήνονται” σπουδαία έργα τέχνης στο κοινό;
Το συγκεκριμένο έργο ήταν μια πρόκληση για εμάς, καθώς κληθήκαμε από τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας να αποδώσουμε δισδιάστατα έργα ζωγραφικής με τέτοιον τρόπο, ώστε τα βασικά τους στοιχεία να γίνονται αντιληπτά και με άλλες αισθήσεις πέρα από την όραση, όπως η αφή και η ακοή. Επειδή μας αρέσουν οι προκλήσεις, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε ένα συνεκτικό σύστημα συμπεριληπτικών εφαρμογών, όπου έργα σημαντικών εκπροσώπων της νεότερης ελληνικής τέχνης, όπως του Αγήνωρα Αστεριάδη, του Κωνσταντίνου Μαλέα, του Νικηφόρου Λύτρα, του Θεόφραστου Τριανταφυλλίδη και του Τάσσου “επανασυστήνονται” στο κοινό, μέσα από μια πολυαισθητηριακή προσέγγιση, η οποία εμπλουτίζει τη μουσειακή εμπειρία όλων των ομάδων κοινού ανεξαιρέτως.
Τα έργα και οι απτικές απεικονίσεις τους πλαισιώνονται από ανάγλυφο οδηγό όδευσης, που καθοδηγεί τα άτομα με λευκό μπαστούνι στους σταθμούς της εφαρμογής, ηχητική ξενάγηση με ακουστικές περιγραφές των έργων και λεζάντες με γραφή Braille. Όλα τα στάδια του έργου πραγματοποιήθηκαν με την πολύτιμη συμβουλευτική των εκπαιδευτριών κινητικότητας/προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης του Κέντρου Εκπαίδευσης και Αποκατάστασης Τυφλών του Παραρτήματος Θεσσαλονίκης και της ομάδας προσβασιμότητας, που αποτελείται από άτομα με οπτική αναπηρία, εξειδικευμένα σε θέματα συμπερίληψης. Το έργο υλοποιήθηκε από τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα σε συνεργασία με την Off Stream, υπό την αιγίδα και με την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
“Βραβείο Υποτροφίας ENS Louis Lumière Award – French Institute για τον/την Νεοανερχόμενο/η Δημιουργό Ηχητικού Ντοκιμαντέρ” στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, βραβείο “Sign for Hope Artivist Award”… Οι πρόσφατες βραβεύσεις σας είναι μια σημαντική απόδειξη για το σημαντικό έργο της Off Stream σε ό,τι αφορά στη συμπερίληψη. Λίγα λόγια για αυτές τις διακρίσεις και τη σημασία τους για την εξέλιξη του οργανισμού;
Για εμάς αυτές οι διακρίσεις είναι τεράστιας σημασίας, καθώς η συμπερίληψη στον πολιτισμό και την τέχνη αποτελεί έναν τομέα, ο οποίος αναπτύσσεται και εξελίσσεται αυτήν τη στιγμή σε παγκόσμιο επίπεδο και, άρα, βασίζεται κατά έναν πολύ μεγάλο βαθμό στην καινοτομία και την πρωτότυπη έρευνα. Το γεγονός, λοιπόν, ότι η δουλειά μας αναγνωρίζεται και επιβραβεύεται από σημαντικούς φορείς, όπως είναι το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και τα ακαδημαϊκά ιδρύματα ENS Louis Lumiere στο Παρίσι και Adelphi University στη Νέα Υόρκη, μας γεμίζει αισιοδοξία και μας δίνει ώθηση να συνεχίσουμε.
Ο μήνας Οκτώβριος είναι αφιερωμένος στην όραση. Τελικά, αν είναι ένα το μήνυμα που πρέπει να ακουστεί αναφορικά με τη συμπερίληψη και τον σεβασμό, ποιο είναι αυτό;
Θεωρούμε ότι χρειάζεται να αντιληφθούμε ότι η τέχνη δεν αφορά πια μονάχα την αίσθηση της όρασης, αλλά σε μεγάλο βαθμό αποτελεί μια συνολική εμπειρία. Μια εμπειρία που σχετίζεται με τον χώρο στον οποίο βρισκόμαστε και την απολαμβάνουμε, με τη χρονική στιγμή κατά την οποία την προσλαμβάνουμε, με τη δυνατότητα που έχουμε να τη βιώσουμε κι, έπειτα, με το ίδιο το περιεχόμενό της. Συνεπώς, αν μετατοπιστούμε ελάχιστα από την αίσθηση της όρασης ως βασικό όργανο πρόσληψης και απόλαυσης της τέχνης, τότε πολλά μπορεί να αλλάξουν στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας.
Πώς οραματίζεστε το μέλλον της Off Stream και της κοινωνίας μας κατ’ επέκταση;
Το μέλλον της Off Stream το οραματιζόμαστε άκρως δημιουργικό με πολλές και όμορφες συνεργασίες, που θα διδάξουν σίγουρα πολλά! Το όραμά μας για το μέλλον της κοινωνίας μας είναι πολύ απλό: Θέλουμε το μήνυμα που προσπαθούμε να περάσουμε μέσα από τη δουλειά μας, ότι η ουσιαστική συμπερίληψη είναι αναγκαία συνθήκη, αν θέλουμε η κοινωνία μας να γίνει περισσότερο δίκαιη, ισότιμη και δημοκρατική, να είναι τόσο αυτονόητο, ώστε να μη χρειάζεται να εξηγήσουμε τίποτα περισσότερο.
*** Η Off Stream σε συνεργασία με τη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας – Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα, στο πλαίσιο του εορτασμού της Διεθνούς Ημέρας Λευκού Μπαστουνιού, σας προσκαλεί σε δύο οργανωμένες ξεναγήσεις. Σήμερα, Παρασκευή 14 Οκτωβρίου στις 18.00 και αύριο, Σάββατο 15 Οκτωβρίου στις 12.00, η Off Stream μαζί με τη Φανή Τσικούρα, εκπαιδευτικό με οπτική αναπηρία, θα πραγματοποιήσουν δύο περιηγήσεις στα έργα της μόνιμης συλλογής της Δημοτικής Πινακοθήκης Λάρισας, τα οποία εντάσσονται στο έργο “Εξερευνώντας τις Αθέατες Πλευρές της Συλλογής Γ. Ι. Κατσίγρα”. Οι ξεναγήσεις απευθύνονται ισότιμα σε άτομα με και χωρίς οπτική αναπηρία και διαρκούν 1 ώρα.
Πηγή: cozyvibe
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου