Πριν από 80 χρόνια, στις 14 Ιουλίου 1946, εκδόθηκε ένα από τα βιβλία με τις μεγαλύτερες πωλήσεις τον 20ό αιώνα. Το «Common sense book of baby and child care» (Το βιβλίο της κοινής λογικής για τη φροντίδα του μωρού και του παιδιού), περίπου 500 σελίδων, του αμερικανού παιδιάτρου δρ Μπέντζαμιν Σποκ, κυκλοφόρησε αρχικά από τις εκδόσεις Duell, Sloan and Pearce, πουλιόταν στην τιμή των 25 σεντς και δεν αναμενόταν να γίνει επιτυχία.
Και όμως, έγινε ένα μπεστ σέλερ που δεν έμοιαζε με κανένα άλλο. Μέσα στους πρώτους έξι μήνες πούλησε 500.000 αντίτυπα, ενώ μέχρι τον θάνατο του συγγραφέα, το 1998, έκανε απανωτές εκδόσεις (η 10η βελτιωμένη έκδοση κυκλοφόρησε το 2018), μεταφράστηκε σε 49 γλώσσες (στα ελληνικά κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κάκτος) και πούλησε περισσότερα από 50 εκατ. αντίτυπα.
Το εγχειρίδιο του δρ Σποκ είχε πιθανότατα τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στη ζωή των Αμερικανών στους μεταπολεμικούς χρόνους, διαμορφώνοντας τη γενιά του baby boom όσο κανένα άλλο μπεστ σέλερ, παρατηρεί στον Guardian ο Ρόμπερτ ΜακΚρουμ, ο οποίος το 2016 το κατέταξε στην 33η θέση της λίστας του με τα 100 non-fiction βιβλία.
Οι τίτλοι των κεφαλαίων του Σποκ –όπως «Χαρείτε το μωρό σας», «Μπορεί να αλλάξουν και οι συνήθειές τους στο φαγητό», «Οι γονείς είναι άνθρωποι», «Ο πατέρας υποστηρικτής στη γέννηση και στην ανατροφή», «Προβλήματα με τα μαθήματα»– μεταφέρουν τόσο την προσέγγιση όσο και την προ-φεμινιστική οπτική του συγγραφέα. Τίποτα δεν ήταν πολύ ασήμαντο για να ξεφύγει από τα ραντάρ του Σποκ. Στις σελίδες του ο ανήσυχος γονέας μπορούσε να βρει βοήθεια για σχεδόν κάθε πρόβλημα.
Το μυστικό του Σποκ, το οποίο προκαλεί σοκ με την πρώτη ανάγνωση –ακόμη και σχεδόν οκτώ δεκαετίες μετά την πρώτη δημοσίευση του βιβλίου– ήταν να προσφέρει θεμελιωδώς συμβατικές, ακόμη και κοινότοπες συμβουλές, αλλά με επαναστατικό τρόπο. Για παράδειγμα, έλεγε με τον πιο καθησυχαστικό τόνο στις μεταπολεμικές μητέρες ότι γνώριζαν περισσότερα από όσα συνειδητοποιούσαν και ότι έπρεπε απλώς να εμπιστεύονται το μητρικό τους ένστικτο.
Ως Αμερικανός, έκανε επίσης στο project της παιδικής ηλικίας μια ανακεφαλαίωση της εξέλιξης του ανθρώπου από τους αρχέγονους χρόνους: «Δεν υπάρχει τίποτα πιο συναρπαστικό στον κόσμο από το να βλέπεις ένα παιδί να μεγαλώνει… Κάθε παιδί, καθώς αναπτύσσεται, ανατρέχει σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, σωματικά και πνευματικά, βήμα προς βήμα», έγραψε.
Το κατάλληλο βιβλίο την κατάλληλη στιγμή
Οπως σημειώνει ο Πολ Μπάρφουτ στην ιστοσελίδα Syracuse University Libraries, το 1946, που κυκλοφόρησε το βιβλίο, ήταν μια καθοριστική χρονιά για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε τελειώσει και τα χρόνια οικονομικής αναταραχής έφταναν στο τέλος τους. Παρά τις δυσκολίες που εξακολουθούσαν να υπάρχουν, υπήρχε επίσης ένα γενικό αίσθημα αισιοδοξίας και ένα ανοιχτό πνεύμα στην καινοτομία.
Οι στρατιώτες επέστρεφαν από τον πόλεμο έτοιμοι να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν τη ζωή τους με τις οικογένειές τους. Η μεταπολεμική περίοδος, με το «μπουμ» των γεννήσεων, είχε ξεκινήσει. Ηταν, δε, μια περίοδος μεγάλης ανησυχίας για όσους γίνονταν γονείς για πρώτη φορά.
Η επικρατούσα φιλοσοφία της ανατροφής των παιδιών ήταν μια αυστηρά αυταρχική προσέγγιση, που θεωρούσε τα παιδιά ως άτομα που χρήζουν εκπαίδευσης και πειθαρχίας στη σωστή συμπεριφορά. Οι γονείς, δε, αποθαρρύνονταν από το να δείχνουν υπερβολική στοργή στα παιδιά τους, από φόβο μήπως τα κάνουν αδύναμα.
Από αυτή την άποψη, το σύγγραμμα του δρ Σποκ ήταν επαναστατικό. Υιοθέτησε μια διαφορετική προσέγγιση, που ταίριαζε στην εποχή των νέων δυνατοτήτων, και μια απομάκρυνση από την αδιαμφισβήτητη αυθεντία των ειδικών.
Αποτελώντας ριζική απόκλιση από τις επικρατούσες οδηγίες γονικής μέριμνας, το εγχειρίδιό του πρότεινε μια «πιο πρακτική, στοργική προσέγγιση» και, πάνω απ’ όλα, ενθάρρυνε τους γονείς να ακολουθούν το ένστικτό τους. Ενώ οι προηγούμενοι αμερικανικοί οδηγοί γονικής μέριμνας ήταν αυστηροί και καταπιεστικοί, ο δρ Σποκ ήταν ανθρώπινος, καλοπροαίρετος και στα όρια της ανεκτικότητας, βασισμένος στην ευσεβή ανάγνωση του Φρόιντ, κάτι πραγματικά ριζοσπαστικό, σημειώνει ο ΜακΚρουμ στον Guardian.
Εχοντας εμπειρία αρκετών ετών –ξεκίνησε ως νεαρός παιδίατρος στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του 1930–, η ατάκα-κλειδί του Σποκ προς τους γονείς ήταν «να εμπιστεύεστε τον εαυτό σας». Και καθιέρωσε αυτό το θριαμβευτικό πιστεύω του με την πρώτη κιόλας πρόταση του βιβλίου του. «Ξέρετε περισσότερα από όσα νομίζετε» έγραψε, μια φράση που θα έδινε τον τόνο για τη φροντίδα των παιδιών της μεταπολεμικής εποχής και θα υποστήριζε την ανάπτυξη μιας γενιάς που θα μεγάλωνε σε ατμόσφαιρα ζεστασιάς και ευελιξίας – έστω και επιφανειακής.
Ο δρ Σποκ προβάλλει επίσης σε κάθε σελίδα του βιβλίου του έναν σαγηνευτικό πραγματισμό. Επιμένει ότι δεν είναι η τελευταία λέξη, ότι οι μητέρες και οι πατέρες ξέρουν πάντα καλύτερα και ότι η «φυσική στοργική φροντίδα» είναι ο μόνος τρόπος. Εχει επίσης μια βαθιά αμερικανική άποψη, επισημαίνει ο ΜακΚρουμ στον Guardian. «Το μωρό σας γεννιέται για να είναι ένα λογικό, φιλικό ανθρώπινο ον», γράφει, λόγια που θα μπορούσαν να είχαν γραφτεί από τον Τόμας Τζέφερσον ή τον Βενιαμίν Φραγκλίνο.
Από τον Διαφωτισμό στον Φρόιντ
Αργότερα, δε, αντανακλώντας τη σκέψη του Διαφωτισμού, θα υποστήριζε με μεγάλο πάθος ότι το παιδί που μεγαλώνει είναι θεμελιωδώς και φυσικά καλό, λογικό, χαρούμενο και υγιές. «Κατά βάθος ο Σποκ ανυπομονεί να τυλίξει την αμφιλεγόμενη και προβληματική υπόθεση της γονεϊκότητας με μια αύρα ανοχής, αυτοσυγκράτησης, κοινής λογικής και ηρεμίας», γράφει ο Ρόμπερτ ΜακΚρουμ στον Guardian.
«Ηταν αντίθετος σε προς κάθε μορφή εξαναγκασμού και είχε την πεποίθηση ότι τα παιδιά θα ήταν πιθανό να ανταποκριθούν πιο θετικά στην αγάπη και στη στοργή». Και πίστευε ακράδαντα ότι οι έφηβοι πρέπει να διδάσκονται ότι το σεξ είναι «υγιές, φυσικό και όμορφο». Οι επικριτές του τον κατηγόρησαν ότι καλλιέργησε μια γενιά παραχαϊδεμένων παιδιών, ωστόσο εκείνος επέμεινε ότι «δεν ήθελε να ενθαρρύνει την ανεκτικότητα, αλλά να χαλαρώσει την ακαμψία».
Ο Μπέντζαμιν Σποκ είχε αποφοιτήσει πρώτος στην τάξη του από το Columbia College of Physicians and Surgeons. Είχε επίσης εκπαιδευτεί στην Ψυχαναλυτική Εταιρεία της Νέας Υόρκης και ολοκλήρωσε την ειδικότητά του στην ψυχανάλυση στην Κλινική Payne Whitney. Αυτός ο συνδυασμός φροϋδικής ψυχανάλυσης και παιδιατρικής ήταν που τον οδήγησε στην αναζήτηση «ενός είδους προληπτικής παιδοψυχολογίας».
Η παρατήρησή του για την ψυχοθεραπεία ενηλίκων πάνω σε ζητήματα που είχαν τις ρίζες τους σε παιδικό τραύμα τον οδήγησε να εξετάσει τους τρόπους που αυτό το τραύμα θα μπορούσε να ελαχιστοποιηθεί στην πρώιμη παιδική ηλικία. Επιπλέον, η παιδιατρική εμπειρία του έγινε μια πλούσια πηγή πρακτικών πληροφοριών. Κρατούσε εκτενείς σημειώσεις για τα προβλήματα που βίωναν οι γονείς και τον τρόπο που τα αντιμετώπιζαν. Και του χρειάστηκαν επτά χρόνια για να γράψει το βιβλίο, σε συνεργασία με τη σύζυγό του Τζέιν.
Να σημειωθεί, δε, ότι αργότερα στη ζωή του ο Σποκ υπήρξε διακεκριμένος πολιτικός ακτιβιστής, διαμαρτυρόμενος για τον πόλεμο του Βιετνάμ, την επιστράτευση και τα πυρηνικά όπλα. Το 1972 έκανε μια ανεπιτυχή εκστρατεία ως υποψήφιος του Λαϊκού Κόμματος για την προεδρία των ΗΠΑ. Και η πλατφόρμα του «καλούσε για τον τερματισμό της αμερικανικής στρατιωτικής επέμβασης στο εξωτερικό, τη νομιμοποίηση της μαριχουάνας και τη δωρεάν υγειονομική περίθαλψη». Οπως υποστήριξε κάποτε, «δεν αρκεί να μεγαλώνεις παιδιά ευτυχισμένα και ασφαλή. Πρέπει να τους παρέχεις και έναν αξιοπρεπή κόσμο».
Πηγή: Protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου