Οταν ήταν 13 ετών δύο φίλες της συνελήφθησαν για κλοπή, γράφει στον Guardian η Λούσι Φουλκς, ερευνήτρια στο τμήμα Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μαζί με δύο συμμαθητές τους, οι έφηβες αποφάσισαν να κάνουν κοπάνα από το σχολείο–το γυμνάσιο τους φημίζεται για τις επιτυχίες του στις εισαγωγικές– και να πάρουν το τρένο για ένα κοντινό εμπορικό κέντρο. Η μέρα κυλούσε καλά μέχρι που έφτασαν στο δισκάδικο HMV, όπου ένας φύλακας τους ρώτησε για τα CD που είχαν κρύψει στα παλτά τους. Ο φύλακας τηλεφώνησε στην αστυνομία και σε λίγη ώρα τα παιδιά βρέθηκαν σε ένα κελί στο τοπικό αστυνομικό τμήμα. Μέχρι να νυχτώσει, οι ειδήσεις είχαν φτάσει στους υπόλοιπους συμμαθητές τους μέσω SMS –τότε τα κινητά τους ήταν Nokia 3310- που μαζεύτηκαν σε ένα σπίτι για να συζητήσουν την κατάσταση. Και οι περισσότεροι έκλαιγαν, θυμάται η αγγλίδα ψυχολόγος.
Δεν ήταν παρά μια δραματική στιγμή μιας χρονιάς, που τα παιδιά αψηφούσαν τους νόμους. Ηταν μια παρέα αρκετά ριψοκίνδυνη αλλά την άνοιξη της επόμενης χρονιάς, στη Β’ Γυμνασίου, η άφιξη μιας νέας συμμαθήτριας έβαλε φωτιά στα πράγματα. Εκτός από τις κλοπές σε μαγαζιά έρεε το αλκοόλ, που είτε το έκλεβαν από τα ντουλάπια των γονιών τους είτε τους το αγόραζαν άγνωστοι στον δρόμο ή τα μεγαλύτερα αδέρφια τους. «Πίναμε εκεί που έπιναν πάντα οι έφηβοι: σε πάρκα τη νύχτα ή σε πάρτι στο σπίτι χωρίς επίβλεψη», θυμάται η Φουλκς. Οι λιποθυμίες δεν ήταν ασυνήθιστες ενώ κάθε τόσο κάποιος κατέληγε στα επείγοντα. Κάπνιζαν επίσης πολύ, τσιγάρα και χόρτο, και γινόντουσαν καυγάδες για τα αγόρια και μεταξύ τους (με ακόμη περισσότερο κλάμα σε αυτή την περίπτωση).
«Θυμάμαι ότι τα πέρασα όλα αυτά με ένα είδος σοκαριστικής φρίκης: μπερδεμένη για το γιατί συνέβαιναν όλα αυτά, τρομοκρατημένη ότι κάτι θα πήγαινε στραβά ή ότι θα είχα μπελάδες, αλλά και θέλοντας απελπισμένα να ταιριάξω με τους φίλους μου», θυμάται η αγγλίδα ψυχολόγος. Εκ των υστέρων, βέβαια, συνειδητοποίησε ότι η συμπεριφορά τους εκείνη τη χρονιά ήταν στερεοτυπικά εφηβική, σχεδόν μπανάλ, αλλά αυτό δεν διευκόλυνε τη ζωή τους. Η Β’ Γυμνασίου ήταν ένα από τα πιο άγρια χρόνια της ζωής της, γράφει η Φόουλκς.
23 χρόνια αργότερα, υπάρχει ένα νέο αφήγημα για τους εφήβους. Στο νέο βιβλίο του «Anxious Generation» («Αγχωμένη γενιά»), ο ψυχολόγος Τζόναθαν Χάιντ εστιάζει σε ένα σημαντικό πρόβλημα: τα ποσοστά άγχους και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας αυξάνονται σε αυτή τη γενιά εφήβων, λέει. Τα συνδέει, δε, με την εμφάνιση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και την πτώση των εξερευνητικών παιχνιδιών, και υποστηρίζει ότι το πρόβλημα μπορεί να λυθεί απαγορεύοντας τα smartphone σε παιδιά κάτω των 14 ετών και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε άτομα κάτω των 16 ετών.
Αυτό το αφήγημα προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, πολιτικοί και ομάδες γονέων ζητούν την απαγόρευση. Μάλιστα, το βιβλίο του Χάιντ σκαρφάλωσε κατευθείαν στην κορυφή των μπεστ σέλερ, επειδή το επιχείρημά του φαίνεται σωστό. Γιατί; Αρκεί να δείτε όλους εκείνους τους εφήβους που είναι κολλημένοι στα τηλέφωνά τους και να ακούσετε αναφορές για εικόνες αυτοτραυματισμού, διαδικτυακού εκφοβισμού και σέξτινγκ (αποστολή αισθησιακών μηνυμάτων, φωτογραφιών ή βίντεο μέσω κινητού τηλεφώνου) που πήγαν στραβά και θα καταλάβετε. Υποφέρουν, και φυσικά αυτό οφείλεται στα κινητά τους.
Social media, απλά ένα κομμάτι σε ένα πολύπλκο παζλ
Μόνο που η επιστήμη της Ψυχολογίας (και η ζωή) σπάνια είναι τόσο τακτοποιημένη. Πολλές άλλες αλλαγές συνέπεσαν με την αύξηση των εφήβων που αναφέρουν αυξανόμενα προβλήματα ψυχικής υγείας: για παράδειγμα, η αύξηση της παχυσαρκίας, η αύξηση των πιέσεων στο σχολείο και οι επιπτώσεις της πανδημίας Covid, σχετίζονται με επιδείνωση της ψυχικής υγείας των εφήβων. Και η θεωρία του Χάιντ για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει μεν σχέση, αλλά μάλλον πρόκειται μόνο για ένα κομμάτι ενός μεγάλου και περίπλοκου παζλ, σημειώνει η Φουλκς στον Guardian.
Υπάρχει επίσης το κρίσιμο γεγονός, το οποίο συχνά παραβλέπεται, λέει, ότι ο δημόσιος λόγος για την ψυχική υγεία έχει μεταμορφωθεί. Οι έφηβοι σήμερα διδάσκονται για την ψυχική υγεία σε σχολεία και πανεπιστήμια και κατακλύζονται από εκστρατείες ευαισθητοποίησης του κοινού. Αυτή η μετατόπιση έχει συμβάλει στην αύξηση των αναφερόμενων ποσοστών προβλημάτων ψυχικής υγείας, επειδή τώρα πια περισσότεροι έφηβοι αναζητούν βοήθεια, αλλά και επειδή κάποιοι χαρακτηρίζουν εσφαλμένα χαμηλότερα επίπεδα άγχους σαν πρόβλημα ψυχικής υγείας: και τα δύο αυτά αυξάνουν το συνολικό ποσοστό, λέει η Λούσι Φουλκς και υπογραμμίζει με βεβαιότητα πως αν είχαν δοθεί στους φίλους της και σε εκείνη να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια άγχους στη Β’ Γυμνασίου, οι βαθμολογίες τους θα ήταν εκτός κλίμακας. Αλλά τότε δεν μετρούσαν πολύ την ψυχική υγεία των εφήβων, επομένως δεν γινόταν πρωτοσέλιδο.
Σε μια προσπάθεια να κατανοηθούν οι αιτίες των προβλημάτων ψυχικής υγείας των εφήβων που αυξάνονται, οι τρέχουσες συζητήσεις παρακολουθούν ό,τι είναι νέο και διαφορετικό σε αυτή τη γενιά. Αυτό έχει σημασία σε έναν βαθμό, γράφει η αγγλίδα ψυχολόγος στον Guardian, αλλά εστιάζοντας πάρα πολύ στο νέο κινδυνεύουμε να χάσουμε ένα ζωτικό σημείο: το να είσαι έφηβος είναι, και ήταν πάντα, πραγματικά πολύ δύσκολο, επισημαίνει.
Στο «Coming of Age: How Adolescence Shapes Us», το πρόσφατο βιβλίο της για αυτή την περίοδο της ζωής, μαζί με τις περιγραφές της τελευταίας έρευνας, η Λούσι Φουλκς συμπεριέλαβε πολλές συνεντεύξεις με ενήλικες που κοιτάζουν πίσω στα δικά τους εφηβικά χρόνια. Και λέει ότι εντυπωσιάστηκε από το πόσο ισχυρές και διαμορφωτικές ήταν οι εφηβικές τους αναμνήσεις ακόμη και δεκαετίες αργότερα. Αλλά γοητεύτηκε επίσης από το πόσο παρόμοιοι ήταν οι αγώνες των διαφόρων γενεών, ανεξάρτητα από την σημερινή ηλικία των ανθρώπων που της μίλησαν. Ενας 48χρονος συνεντευξιαζόμενος, ο οποίος πήγε σε σχολείο αρρένων, το συνόψισε ως εξής: «Η εφηβεία μου ήταν γεμάτη άγχος, όπως και όλων των άλλων», της είπε.
Οποιο κι αν είναι το ιστορικό πλαίσιο ή η τεχνολογική εποχή, η εφηβεία είναι δύσκολη όταν την ζει κανείς λόγω του μνημειακού μετασχηματισμού, που πρέπει να λάβει χώρα. Στην αρχή της εφηβείας, υπάρχει ένα παιδί, μικρό και ευάλωτο, που εξαρτάται από τους γονείς ή τους φροντιστές του. Στο τέλος, αυτό το παιδί έχει μετατραπεί σε ανεξάρτητο ενήλικα, ικανό να κάνει σεξ, και να περιηγείται σε περίπλοκες κοινωνικές σχέσεις και στον κόσμο γενικότερα. Πρόκειται για μια τεράστια αλλαγή και οι αλλαγές, που συμβαίνουν στον εγκέφαλο και το σώμα μας την περίοδο αυτή για να μας βοηθήσουν να φτάσουμε εκεί είναι τα ίδια πράγματα που μπορούν να κάνουν την εφηβεία πολύ δύσκολη.
Εφηβεία, ένα κόκκινο φως που αναβοσβήνει στον εγκέφαλο
Οταν ξεκινά η εφηβεία, είναι σαν να ανάβει στον εγκέφαλο ένα κόκκινο φως, που αναβοσβήνει και λέει στους εφήβους να νοιάζονται για ένα πράγμα πάνω από όλα: τους συνομηλίκους τους. Είναι ένα επαναλαμβανόμενο ανέκδοτο ότι οι έφηβοι υποκύπτουν στην πίεση των συνομηλίκων τους και έχουν εμμονή να αντιγράφουν τους φίλους τους, έχει, όμως έναν σαφή εξελικτικό σκοπό: Για να επιβιώσει πέρα από την οικογενειακή μονάδα, να ενσωματωθεί σε μια νέα κοινωνική ομάδα και να βρει έναν σεξουαλικό σύντροφο, ένας έφηβος είναι επιτακτική ανάγκη να αφιερώσει πολύ χρόνο σκεπτόμενος όπως σκέφτονται οι συνομήλικοί του για όλα αυτά και αν ταιριάζει ή όχι με τους φίλους του. Για θυμηθείτε. Στη δική μας εφηβεία, όπως και σε όλων των άλλων, κανείς δεν κάπνιζε ή δεν μεθούσε μόνος του. Ολα αυτά τα κάναμε με τους φίλους μας και εξαιτίας αυτών.
Αλλά για να ρίξουμε λάδι στη φωτιά, επισημαίνει η Φουλκς στον Guardian, στην ανάλυσή της για την εφηβεία, ακριβώς τη στιγμή που ανάβει αυτό το κόκκινο φως, κάτι τεράστιο συμβαίνει στον έξω κόσμο. Οι νέοι μετακομίζουν στο γυμνάσιο και το κοινωνικό τους πλαίσιο μεταμορφώνεται. Το 1961, ο κοινωνιολόγος Τζέιμς Κόλμαν έγραψε ότι, με τη μετάβασή τους στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, οι έφηβοι «πετάγονται σε μια κοινωνία συνομηλίκων», πράγμα που ισχύει και σήμερα. Οι έφηβοι περνούν τον περισσότερο χρόνο τους με τους συνομηλίκους τους, εντός και εκτός των σχολικών πυλών, με πολύ λιγότερη επίβλεψη από ό,τι στο δημοτικό σχολείο. Και ακριβώς τη στιγμή που ξεκινούν οι ορμόνες της εφηβείας –ωθώντας τους να δημιουργήσουν βαθιές φιλίες, να ερωτευτούν, να δοκιμάσουν το σεξ, να κάνουν κοπάνα από το σχολείο για να πάνε να κλέψουν CD– οι έφηβοι βρίσκονται ακριβώς στην σκηνή όπου μπορούν να εκτελεστούν όλες αυτές οι παρορμήσεις.
Μερικές φορές, αυτή η βιολογική και κοινωνική χύτρα ταχύτητας μπορεί να δημιουργήσει υπέροχες εμπειρίες και αναμνήσεις. Οι άνθρωποι με τους οποίους μίλησε η Λούσι Φουλκς για το βιβλίο της, αναφέρθηκαν σε εφηβικές φιλίες που τους έσωσαν, σε έρωτες που τους έκαναν καλύτερους ανθρώπους, σε συναρπαστικές περιπέτειες που τους έκαναν να νιώθουν ζωντανοί. Αλλά οι ίδιες ορμές που κάνουν την εφηβεία υπέροχη μπορούν επίσης να την κάνουν τρομερή. Οι άνθρωποι της είπαν και τέτοιες ιστορίες: για συνεχή εκφοβισμό (bullying), για μια πρώτη σεξουαλική εμπειρία για την οποία μετάνιωσαν ή για απόρριψη από κάποιον που αγαπούσαν.
Οταν συμβαίνουν τέτοια πράγματα στην εφηβεία, πάντα προκαλούν τεράστιο ψυχολογικό πόνο. Η απόρριψη, η ταπείνωση ή η αδιαφορία των άλλων εφήβων οδηγούσε πάντα σε στενοχώρια και δυστυχία, επειδή το μόνο πράγμα που λαχταράει ο νέος –να γίνει αποδεκτός από τους άλλους– έχει τσακιστεί. Σε μια εποχή που εξελίσσεται η ανάπτυξη του εαυτού, οι έφηβοι εσωτερικεύουν τα μηνύματα που λαμβάνουν από τους συνομηλίκους τους και μια κακή αξιολόγηση μπορεί να είναι καταστροφική. Εδώ και δεκαετίες γνωρίζουμε ότι, όταν τα πράγματα πάνε άσχημα, μια μειοψηφία εφήβων κινδυνεύει από προβλήματα ψυχικής υγείας ή ψυχικές ασθένειες. Τίποτα από αυτά δεν είναι καινούργιο.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το θέμα των κινητών είναι άσχετο σήμερα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις για όλους: έχεις περισσότερους ανθρώπους με τους οποίους μπορείς να συγκρίνεις τον εαυτό σου, μπορείς να επεξεργαστείς και να επιμεληθείς τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεσαι στον κόσμο και μπορείς να ποσοτικοποιήσεις (με τον αριθμό των likes) το πόσο αρέσεις –ή όχι– στους συνομηλίκους σου. Τα ντροπιαστικά πράγματα συμβαίνουν μπροστά σε μεγαλύτερο κοινό και μπορούν να αναπαραχθούν και να κοινοποιηθούν βίντεο ή εικόνες του περιστατικού. Οπότε είναι λογικό να ερευνήσουμε κατά πόσο αυτές οι αλλαγές κάνουν χειρότερη τη ζωή των εφήβων που νοιάζονται πολύ βαθιά για τις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και πώς θα μπορούσαμε να τους βοηθήσουμε να τα βγάλουν πέρα.
Το Διαδίκτυο είναι ενσωματωμένο στην εφηβεία
Ωστόσο, είναι υπεραπλούστευση να κατηγορούμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αύξηση των προβλημάτων ψυχικής υγείας των εφήβων, υπογραμμίζει η Λούσι Φουλκς στον Guardian. Πρώτον, παίζουν ρόλο πολλοί άλλοι παράγοντες. Δεύτερον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζουν διαφορετικά τον κάθε έφηβο. Οι περισσότεροι έφηβοι δεν έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας και έχουν social media, επομένως είναι ξεκάθαρο ότι είναι δυνατό να χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς να υποστούν αξιοσημείωτη βλάβη.
Μερικοί νέοι απλώς δεν ενοχλούνται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενώ κάποιοι ωφελούνται από αυτά. Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να απολαύσουν όλες τις πτυχές της φιλίας που υπάρχουν εκτός σύνδεσης: παροχή και λήψη κοινωνικής υποστήριξης, επικύρωση, διασκέδαση. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για περιθωριοποιημένες ή μειονοτικές ομάδες εφήβων –όπως οι αυτιστικοί, οι LGBTQ+ ή όσοι έχουν χρόνια προβλήματα υγείας. Για ορισμένους εφήβους, το Διαδίκτυο έχει ανοίξει έναν νέο κοινωνικό κόσμο, επιτρέποντάς τους να κατανοήσουν τον εαυτό τους και να καλλιεργήσουν σχέσεις με τρόπο που δεν ήταν δυνατό πριν. Υπάρχουν τουλάχιστον κάποιοι νέοι που είναι πιο ευτυχισμένοι με τα social media παρά χωρίς αυτά.
Αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη για την κατανόηση της συνολικής επίδρασης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία, τονίζει η Φουλκς στον Guardian. Αντί να υποθέτουμε ότι τα social media είναι κακά για όλους, υποστηρίζει, πρέπει να κάνουμε πιο λεπτομερείς και ουσιαστικές ερωτήσεις σχετικά με το ποιος ακριβώς είναι ευάλωτος σε προβλήματα από αυτήν την τεχνολογία και ποια αρχαία εφηβική ορμή ενεργοποιείται σε οποιοδήποτε συγκεκριμένο σενάριο. Ωστόσο, όπως δείχνει η έρευνα, αυτού του είδους η δουλειά έχει ήδη αρχίσει να γίνεται. Οταν το κάνουμε αυτό, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την εκτεταμένη υπάρχουσα ερευνητική γνώση σχετικά με το βάσανο των εφήβων και τον τρόπο διαχείρισής του, αντί να σηκώσουμε τα χέρια μας μπροστά σε κάτι που φαίνεται εντελώς νέο.
Είναι επίσης ανάγκη να είμαστε ρεαλιστές, τονίζει η Λούσι Φόουλκς, γιατί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν πρόκειται να εξαφανιστούν. Κατά την άποψή της, η απαγόρευσή τους θα ήταν αδύνατο να επιβληθεί, ενώ ακόμη και αν γινόταν δεν θα βελτίωνε καν αξιόπιστα την ψυχική υγεία των εφήβων. Μερικοί έφηβοι θα εξακολουθούν να πιάνουν στα χέρια τους κινητό: θα το αγοράσουν μεταχειρισμένο, θα τους το δώσει ένας αδερφός ή ένας γονέας που ανησυχεί λιγότερο για όλα αυτά. Στην πραγματικότητα, αν τα smartphone ή τα social media απορριφθούν επίσημα από τους ενήλικες, θα γίνουν πιο επιθυμητά.
Η πρόβλεψη της Φόουλκς είναι ότι μια απόπειρα απαγόρευσής τους θα οδηγούσε σε μια κοινωνία δύο επιπέδων εντός των σχολείων και των ομάδων φιλίας: εκείνων με και εκείνων χωρίς smartphone και socal media. Και ο πιθανός κοινωνικός αποκλεισμός των μη εχόντων θα μπορούσε να προκαλέσει τα δικά του προβλήματα. Οι έφηβοι, εξάλλου, θα συνεχίσουν να έχουν πρόσβαση σε tablet και υπολογιστές, γιατί έτσι λειτουργεί ο κόσμος τώρα πια, οπότε θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από εκεί. Το Διαδίκτυο είναι ενσωματωμένο στην εφηβεία εδώ και πολλά χρόνια.
Τι θα πρέπει να κάνουμε λοιπόν;
Γεγονός είναι ότι τα ποσοστά προβλημάτων ψυχικής υγείας στους νέους είναι απαράδεκτα υψηλά και φαίνεται να αυξάνονται, και τουλάχιστον ορισμένα άτομα επηρεάζονται πράγματι αρνητικά από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, υπάρχουν απλά βήματα που θα μπορούσαν να κάνουν οι εταιρείες τεχνολογίας για να περιορίσουν τους πιο προφανείς κινδύνους στις πλατφόρμες τους, όπως η αφαίρεση εικόνων αυτοτραυματισμού και άλλου γραφικού περιεχομένου. Παράλληλα, οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τους εφήβους να πλοηγηθούν σε ό,τι δυσκολεύονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: να ενδιαφέρονται για το τι κάνουν τα παιδιά τους, να τους διδάσκουν τις βασικές αρχές της διαδικτυακής ασφάλειας και να τα υποστηρίζουν να είναι ανοιχτά για το τι τους συμβαίνει ή τι βλέπουν.
Θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει αν οι ενήλικες επαναδιατυπώσουν τη γνώμη τους για τα τηλέφωνα. Το θέαμα ενός εφήβου κολλημένου στην οθόνη του δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι παγιδεύεται από έναν νέο ψηφιακό «εθισμό», αλλά μάλλον ως ορατή έκφανσή του ότι νοιάζεται για αυτό που πάντα νοιάζονταν οι νέοι: για τους συνομηλίκους τους. Οι ενήλικες θα πρέπει να βλέπουν τα τηλέφωνα όχι σαν απειλή για τη σχέση τους με ένα νεαρό άτομο ή σαν ένα μυστηριώδες μαύρο κουτί που δεν θα το καταλάβουν ποτέ, αλλά σαν κάτι πιο οικείο: με ποιον τρόπο αυτή η κατάσταση επηρεάζει ένα πανάρχαιο εφηβικό φαινόμενο, που ήδη καταλαβαίνω και πιθανώς βίωσα εγώ ο ίδιος/η ίδια;
Θα πρέπει επίσης να νοιαζόμαστε πολύ για τα μηνύματα που μοιραζόμαστε σχετικά με την ψυχική υγεία των νέων και για το αν αυτά επιβαρύνουν το πρόβλημα. Δεν είναι της μόδας να το λες, αλλά πολλοί έφηβοι είναι εντάξει. Κάποιοι, δε, είναι ακόμη και χαρούμενοι. Με τη σωστή βοήθεια –η οποία μπορεί να περιλαμβάνει υποστήριξη ψυχικής υγείας– ακόμη και εκείνοι που παλεύουν πάρα πολύ, μπορούν να βρουν έναν τρόπο να τα βγάλουν πέρα στα δύσκολα χρόνια τους.
Πάρα πολλά βιβλία και άρθρα λένε ότι οι σημερινοί έφηβοι είναι μια χαμένη γενιά, μοναδικά καταδικασμένη. Οι έφηβοι τα διαβάζουν επίσης αυτά και απορροφούν το μήνυμα. «Δεν νομίζω ότι οι σημερινοί έφηβοι είναι η αγχωμένη γενιά», σημειώνει η αγγλίδα ψυχολόγος στον Guardian και προσθέτει, «Νομίζω ότι είναι έφηβοι, που περιηγούνται στις τεράστιες προκλήσεις της εφηβείας και το εκφράζουν με τη γλώσσα που τους έχουν δώσει οι ενήλικες».
Κάνοντας συνεντεύξεις με ενήλικες για το βιβλίο της, η Φόουλκς έμεινε με ένα δυνατό αίσθημα ελπίδας και αυτό το μήνυμα πρέπει να προωθηθεί, υποστηρίζει. Πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν εξαιρετικές δυσκολίες στην εφηβεία τους, είτε μεγάλωσαν είτε όχι με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ακόμη και τα δικά της σχετικά προνομιούχα εφηβικά χρόνια ήταν γεμάτα με δύσκολα συναισθήματα και καταστάσεις, θυμάται. Αλλά με υπομονή, συμπόνια και υποστήριξη, οι νέοι μπορούν να αναδειχθούν σε υγιείς, καλά προσαρμοσμένους ενήλικες.
Οι έφηβοι είναι πιο πολυμήχανοι και ανθεκτικοί από ό,τι πιστεύουμε. Θα πρέπει να σεβαστούμε και να αναγνωρίσουμε την πολυπλοκότητα της ζωής τους, συμπεριλαμβανομένων των στοιχείων που διαμεσολαβούνται τώρα μέσω μιας οθόνης. Το να τους απορρίπτουμε σαν μια αγχωμένη γενιά που χάνεται στα κινητά της σημαίνει ότι ισοπεδώνουμε το ποιοι είναι και τι σημαίνει να είσαι έφηβος. Γιατί, όπως συμβαίνει με κάθε ενήλικα που έχει περάσει εφηβεία πριν από αυτούς, είναι πολύ περισσότερα από αυτό.
Πηγή: Protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου