«Τα Προπύλαια είναι ένα επιβλητικό κτίριο τεράστιου μεγέθους από μάρμαρο. Ορθώνεται μπροστά σου. Εχει το σχήμα του ελληνικού γράμματος Π, με δύο βραχίονες στα αριστερά και τα δεξιά να πλαισιώνουν τη σκάλα –στις 9 η ώρα και στις 3 η ώρα αντίστοιχα–, δίνοντάς σου την αίσθηση ότι με τα δυο χέρια το κτίριο σε καλωσορίζει στην κεντρική πύλη. (…) Η εντύπωση που έχεις διασχίζοντας τα Προπύλαια είναι ότι περπατάς σε ένα μονοπάτι, σε ένα δάσος από κολοσσιαίους, ακέφαλους κίονες, εντός ενός κτιρίου τεραστίου μεγέθους και ασκεπούς, κατεστραμμένου αλλά παρ’ όλα αυτά δραματικού και επιβλητικού». Με αυτά τα λόγια η ξεναγός Δανάη Κουσουρή περιγράφει σε γκρουπ επισκεπτών της Ακρόπολης το κτίσμα που δεσπόζει μπροστά τους, τα Προπύλαια. Η ίδια έχει κάνει εκατοντάδες ξεναγήσεις στον Ιερό Βράχο, ξέρει κάθε του σπιθαμή, κάθε ρωγμή στο μάρμαρο, όμως για πρώτη φορά καλείται να περιγράψει ένα μνημείο σε ανθρώπους που δεν μπορούν να το δουν.
Η ιδέα ανήκει στην Τίνα Σκλαβόλια – Κυριάκη, ιδρύτρια της εταιρείας εναλλακτικών ξεναγήσεων Alternative Athens. «Κάποια στιγμή σκεφτόμουν ότι αν ήταν μια αίσθηση που δεν θα ήθελα ποτέ να χάσω αυτή θα ήταν η όραση – ακριβώς γιατί δεν μπορώ να φανταστώ τη ζωή χωρίς να ταξιδεύω», λέει στην «Κ». «Κάπως έτσι άρχισα να σκέφτομαι ότι είναι άδικο κάποιοι άνθρωποι να στερούνται την απίστευτη χαρά που προσφέρει το ταξίδι. Εφόσον η δουλειά μου λοιπόν είναι να σχεδιάζω εμπειρίες για τους ανθρώπους, γιατί να μη σχεδιάσω ένα τουρ για ανθρώπους με προβλήματα όρασης;». Μέχρι σήμερα, ωστόσο, η Τίνα και οι συνεργάτες της λάμβαναν σαν δεδομένο ότι οι συμμετέχοντες βλέπουν. «Τι γίνεται όταν ο ξεναγός μιλάει, αλλά ο άλλος δεν μπορεί να κοιτάξει γύρω του;».
Η ομάδα απευθύνθηκε στις Καλλιόπη Γκίκα, υπεύθυνη του Μουσείου Αφής και Μαριέτα Λάππα, ξεναγό με πρόβλημα όρασης, ζητώντας καθοδήγηση. «Είχα κάνει στο παρελθόν ξενάγηση σε γκρουπ κωφών, αλλά η ξενάγηση σε τυφλούς θέλει εντελώς διαφορετική προσέγγιση – έπρεπε να δούμε την ξενάγηση με άλλη οπτική, την Ακρόπολη με άλλα μάτια», λέει η Δανάη Κουσουρή. «Δεν είχα κληθεί ποτέ να περιγράψω σε κάποιον κάτι που πρέπει να το χτίσει εξ ολοκλήρου με τη φαντασία του».
Προκειμένου να προσφέρουν τη συγκεκριμένη ξενάγηση της Ακρόπολης, η Δανάη και οι άλλοι ξεναγοί της Alternative Athens πέρασαν ειδική εκπαίδευση. (Σημειώνεται ότι μέχρι σήμερα στη Σχολή Ξεναγών δεν πραγματοποιούνται μαθήματα για ειδικές κατηγορίες επισκεπτών, όσοι ξεναγοί ενδιαφέρονται παρακολουθούν σχετικά σεμινάρια.) «Επρεπε να μάθουμε τα πάντα, τις ανάγκες των ανθρώπων με προβλήματα όρασης όταν βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο, πώς κινούνται, πού τοποθετούνται, τι περιμένουν από εμάς, τις προσδοκίες τους, πώς να συνδέσουμε τον τόπο με την Ιστορία».
Νέες προκλήσεις ξεπηδούσαν συνεχώς. «Γράφοντας για παράδειγμα το κείμενο της ξενάγησής μου, ανακάλυψα ότι δεν έχει νόημα να κάνω τους συνηθισμένους παραλληλισμούς σε σχέση με τα μεγέθη. Αντί να μιλήσω με μέτρα, ίσως καλύτερο θα ήταν να μιλήσω για “μισό γήπεδο ποδοσφαίρου”. Ή, περιγράφοντας τις διαφορές μεταξύ των τριών ναών, να πω ότι ο ένας είναι small, ο άλλος medium και ο άλλος XL, καθώς έτσι μπορεί να αντιληφθούν καλύτερα τον όγκο τους. Το λεξιλόγιο έπρεπε να αναπροσαρμοστεί ώστε οι συνδέσεις να γίνονται με πράγματα βιωματικά – όχι με πράγματα που έχουν δει, αλλά με πράγματα που έχουν ζήσει και αισθανθεί».
Και κάτι ακόμα: για πρώτη φορά στήνοντας μια ξενάγηση, η Δανάη κλήθηκε να εντοπίσει πώς την έκανε να νιώθει την ίδια αυτό που έβλεπε και κατόπιν να το βάλει σε λέξεις. «Ηταν μια ενδιαφέρουσα εσωτερική αναζήτηση».
Ειδικοί χάρτες
Χρειάζονταν, ωστόσο, και ειδικοί χάρτες, ούτως ώστε οι τυφλοί επισκέπτες να μπορούν να πλοηγηθούν, αλλά και να «διαβάσουν» καλύτερα την Ακρόπολη. Το υπουργείο Πολιτισμού διαθέτει απτικούς χάρτες της Ακρόπολης, ωστόσο αποτυπώνουν και μνημεία που δεν υπάρχουν σήμερα. «Μολονότι αυτό είναι σωστό αρχαιολογικά, ίσως δημιουργεί σύγχυση στον επισκέπτη με πρόβλημα όρασης. Χρειαζόμασταν έναν απτικό χάρτη μόνο με τα μνημεία που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στον Ιερό Βράχο και δη για τα στοιχεία για τα οποία θα τους μιλήσουμε – τα Προπύλαια, τον Ναό της Αθηνάς, τον Παρθενώνα, το Ερέχθειο». Οπερ και εγένετο. Σε συνεργασία με το Μουσείο Αφής, που έχει ειδικό τυπογραφείο, δημιούργησαν νέο χάρτη αλλά και μακέτα του Παρθενώνα όπως είναι σήμερα, από ειδικό υλικό που παραπέμπει σε αυτό του μνημείου, ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να το αγγίζουν και να καταλαβαίνουν αυτό που περιγράφουν οι ξεναγοί. «Με αυτή τη μακέτα διαπιστώσαμε πώς λειτουργεί η μνήμη», θυμάται η Δανάη. «Οταν τη δοκιμάσαμε σε γκρουπ ανθρώπων με προβλήματα όρασης, διαπιστώσαμε ότι όσοι είχαν χάσει την όρασή τους κάποια στιγμή στη ζωή τους, αναγνώριζαν την Καρυάτιδα με το που την άγγιζαν».
Καθώς η αφή παίζει σημαντικό ρόλο στη συνολική εμπειρία για τα τυφλά άτομα, το ΥΠΠΟ επιτρέπει οι επισκέπτες με προβλήματα όρασης να αγγίζουν κίονες στα Προπύλαια. Πάντως η προσέγγιση της ξενάγησης είναι πολυαισθητηριακή. Ο χώρος, οι φωνές, οι μυρωδιές, η φασαρία, ο αέρας, το φως του ήλιου που σε ζεσταίνει, όλα συντελούν στην εμπειρία. «Εχει σημασία ότι οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται στον χώρο. Το ζητούμενο άλλωστε πάνω απ’ όλα είναι η ένταξη. Τόσα χρόνια που ανεβαίνω στο μνημείο έχω δει ελάχιστους τυφλούς επισκέπτες, οι οποίοι έρχονται πάντα με συνοδό και ποτέ αυτόνομα με τον σκύλο οδηγό. Η ειδική διαδρομή που πρόσφατα δημιουργήθηκε στην Ακρόπολη, καθώς και το αναβατόριο, σαφώς κάνει πιο εύκολη την επίσκεψή τους, αν και εμείς προτιμάμε να ανεβαίνουμε όλοι μαζί από την κεντρική είσοδο και τις σκάλες, ώστε να καταλαβαίνει ο επισκέπτης ότι πρόκειται για λόφο, να νιώθει τριγύρω τα δέντρα».
Οταν ήρθε η ώρα για την πρώτη ξενάγηση, την πρώτη στην Ελλάδα και μια από τις ελάχιστες παγκοσμίως για ταξιδιώτες με προβλήματα όρασης σε υπαίθριο μνημείο, το άγχος ήταν μεγάλο. «Ηταν πολύ σημαντικό ότι το προσωπικό της Ακρόπολης και ιδίως ο αρχαιοφύλακας, υπήρξαν υποδειγματικοί». Στο τέλος, το feedback που έλαβαν ήταν πολύ θετικό. Η Ακρόπολη με όλες τις αισθήσεις μένει αξέχαστη.
Εμπειρία και για τους ξεναγούς
Η ξενάγηση απευθύνεται τόσο σε Ελληνες όσο και σε ξένους επισκέπτες της Αθήνας, είτε έχουν μερική είτε ολική απώλεια όρασης. «Υπάρχουν άνθρωποι που κάποτε έβλεπαν, έχουν ανάμνηση της Ακρόπολης, αλλά έχουν χρόνια να ανέβουν. Και υπάρχουν και πάρα πολλοί οι οποίοι δεν έχουν κάνει ποτέ αυτό το μοναδικό ταξίδι», λέει στην «Κ» η ξεναγός Δανάη Κουσουρή. Ωστόσο, δεν είναι μόνο για τους τυφλούς επισκέπτες μοναδικό το ταξίδι της ανάβασης στην Ακρόπολη, είναι ακόμα και για τους ξεναγούς τους. «Είναι απίστευτο πόσο διαφορετικά βλέπουμε, ακόμα και εμείς οι ξεναγοί, τον κόσμο μέσα από μια τέτοια εμπειρία». «Στο τέλος του τουρ συνειδητοποίησα ότι είτε είμαστε βλέποντες είτε τυφλοί, όταν βρισκόμαστε στην Ακρόπολη ή σε άλλους αρχαιολογικούς χώρους χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε τη φαντασία μας, να “δούμε” πράγματα που δεν υπάρχουν, από κτίσματα και αντικείμενα μέχρι ιδέες και γεγονότα. Ολοι καλούμαστε να τα ανακατασκευάσουμε στο μυαλό μας».
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου