Την καθολικά προσβάσιμη θεατρική παράσταση «Τρωάδες» σε διασκευή του Ζαν Πολ Σαρτρ, σκηνοθετεί ο Βασίλης Οικονόμου, η οποία ξεκινάει την περιοδεία της, στις 21 Ιουλίου στις 21.30, στη σκηνή «Μίνως Βολανάκης» του Θεάτρου Πέτρας στην Πετρούπολη, στο πλαίσιο του «Διεθνούς Φεστιβάλ Πέτρας 2022».
Ο σκηνοθέτης μιλάει στο theatermag για το έργο του Ευριπίδη, το λόγο της Κασσάνδρας, τη θέση της γυναίκας στο τότε και στο σήμερα, τα στερεότυπα και τη θεατρική ομάδα ΘΕΑΜΑ η οποία αποτελείται από ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς.
«Η ενασχόλησή μου με το αρχαίο ελληνικό θέατρο, είναι η ειδίκευσή μου, βάσει των σπουδών μου και της αγάπης μου προς την αρχαία θεματολογία» λέει ο σκηνοθέτης Βασίλης Οικονόμου. «Έχω ασχοληθεί με πολλά θεατρικά έργα, έχω ανεβάσει τους “Πέρσες”, την “Αντιγόνη”, τον “Φιλοκτήτη”. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι πρέπει να βρεις ένα ερέθισμα, γιατί είναι προσωπικό το σημείο αναφοράς με το οποίο πρέπει να ξεκινήσεις. Πρέπει να μιλήσεις με το σήμερα, με το περιβάλλον, με το τι γίνεται μέσα σου, με τη σχέση που έχεις εσύ και αναπτύσσεται, έτσι, ένας κοινωνικός διάλογος και με εσένα, αλλά και με την ομάδα στην οποία ανήκω, δηλαδή την ομάδα ΘΕΑΜΑ.
Ο λόγος της Κασσάνδρας, ήταν για εμένα, η αιτία που με οδήγησε να επιλέξω τις “Τρωάδες” του Ζαν Πολ Σαρτρ. Πρόκειται για ένα κείμενο, το οποίο έχω σκεφθεί πολλές φορές στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού μου και έχω κάνει τη δική μου απόπειρα μετάφρασης, από τα γαλλικά στα ελληνικά.
Ξαναδιαβάζοντας το λόγο της Κασσάνδρας, είδα ότι είναι η πρώτη γυναίκα που τολμά να μιλήσει για την ουσία των πραγμάτων, μιλάει για τα στερεότυπα και για την προσπάθεια της απάλειψή τους.
Αυτό ήταν το βασικό κομμάτι, το σημείο εκκίνησης που πρέπει να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Είναι κάτι που αφορά την ομάδα ΘΕΑΜΑ και τον τρόπο που η ομάδα μας παρουσιάζει και διεκδικεί πράγματα απέναντι στην κοινωνία, διότι ως μία ομάδα συμπεριληπτική, ανάπηρων και μη ανάπηρων καλλιτεχνών, κουβαλάμε πολύ συχνά το κοινωνικό στίγμα, το οποίο θέλουμε να απαλείψουμε. Αυτό λοιπόν, συσχετίζεται με την ομάδα και με την επιλογή μου, χωρίς βέβαια να αποτελεί τον πρωταρχικό σκοπό, γιατί ο πρωταρχικός στόχος είναι ο καλλιτεχνικός».
Μια γυναίκα που δεν φοβάται το θάνατο, δεν φοβάται και την αλήθεια
«Η ουσία των πραγμάτων, ήταν να μιλήσουμε με αλήθεια, κυρίως για μία γυναίκα. Όσο και να φαίνονται κάποια πράγματα αυτονόητα, συνεχίζουμε και σήμερα να λέμε για τα ίδια θέματα. Για την αναπηρία, για τους μετανάστες, για τη θέση της γυναίκας. Μιλάμε σαν όλα τα πράγματα να είναι αυτονόητα, αλλά ποτέ στην πράξη τους δεν είναι» συνεχίζει ο Βασίλης Οικονόμου. «Η Κασσάνδρα, δεν φοβάται να μιλήσει και για μένα ένας άνθρωπος που δεν φοβάται να μιλήσει συνδιαλέγεται πολύ καλά με το θάνατο.
Μια γυναίκα που δεν φοβάται το θάνατο, δεν φοβάται και την αλήθεια και είναι η Κασσάνδρα που ξεκινάει με την απάλειψη του στερεότυπου του γάμου. Ο γάμος, ως λέξη- κλειδί, αναφέρεται πολύ συχνά στο κείμενο του Ευριπίδη και του Σαρτρ αντίστοιχα. Ξεκινάει από τον αγγελιαφόρο των Ελλήνων, ο οποίος αναφέρει στην Εκάβη ότι “μπορεί να γίνει και μυστικός γάμος”. Μία γυναίκα, δηλαδή, μπορεί να βιαστεί από έναν Αχαιό και να γίνει παλλακίδα του. Αυτή ήταν η αντίληψη της εποχής, ότι μπορεί μια γυναίκα να είναι τυχερή και να ακολουθήσει γάμος.
Αυτό το κομμάτι το απαντάει, η Κασσάνδρα ότι λέει ότι “ναι, εγώ παντρεύομαι, είμαι μια νύφη που πάω κατευθείαν στο θάνατο”. Καταλαβαίνουμε, ότι τα στερεότυπα μπορούν να μας οδηγήσουν κατευθείαν στο θάνατο και δεν εννοώ τον πραγματικό, αλλά και τον κοινωνικό. Αν δεν μπορούμε να τα πάμε ένα βήμα, να δούμε πέρα από τα δικά τους τα όρια, τότε δεν μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε. Είναι αυτό που λέει και η ψυχανάλυση, ότι αν δεν δούμε τι αποτελεί πρόβλημα, τότε δεν μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα προς την επίλυσή του».
«Ο Ζαν Πολ Σαρτρ, διαφοροποιείται από το κείμενο του Ευριπίδη. Μιλάει και αυτός με το δικό του “παρόν”, μην ξεχνάμε άλλωστε ότι είναι ένα υπερκείμενο, ένα νέο κείμενο βασισμένο στο κείμενο του Ευριπίδη» εξηγεί ο Βασίλης Οικονόμου. «Ο Σαρτρ, δεν έχει κάνει μεγάλες αλλαγές στο κείμενο του Ευριπίδη, παρά μόνο μικρές παρεκβάσεις όσον αφορά τον ιμπεριαλισμό, τις επικρατικές τάσεις, γιατί ο Σαρτρ μιλάει στην εποχή του, η οποία είναι λίγο μετά τον πόλεμο της Αλγερίας. Θίγει το αντιπολεμικό μήνυμα, τις καταστροφές και τις αλλοιώσεις που μπορεί να φέρει ένας πόλεμος σε όλα τα επίπεδα.
Φυσικά, όμως, ποιον χτυπάνε περισσότερο σε έναν πόλεμο; Χτυπάνε τις αδύναμες ομάδες, αυτές που κουβαλάνε το κοινωνικό στίγμα. Έτσι, οι γυναίκες είναι αυτές που βρίσκονται μπροστά, τα γυναικόπαιδα κιόλας, όπως ήταν και στον Ευριπίδη, το παιδί Αστυάνακτας, του οποίου αφαιρείται η ζωή, για να μην υπάρχει συνέχεια της γενιάς του. Ο Σαρτρ, πιστεύει στη δυναμική της γυναίκας, μην ξεχνάμε ότι είναι ο σύντροφος της Σιμόν Ντε Μποβουάρ, και βάζει τη δυναμική αυτή.
Εμείς, ως ομάδα ΘΕΑΜΑ, επικεντρωνόμαστε στο σήμερα και εγώ ως σκηνοθέτης στη δυναμική της γυναίκας και στην “άκρα ταπείνωση” της γυναίκας, όπως είναι ο υπότιτλος της παράστασης. Παίρνοντας ένα στερεότυπο, όπως για παράδειγμα αυτό του γάμου, κλείνουμε το μάτι στον κόσμο ότι όλα τα στερεότυπα μπορούν να εξαλειφθούν, αρκεί να τα δούμε κατάματα. Ένα σημαντικό στερεότυπο, ακόμα και στις μέρες μας, είναι ο γάμος. Κάθε μητέρα θέλει να παντρέψει την κόρη της, σαν να είναι αυτός ο προορισμός της ζωής και αυτό δεν αφήνει κανένα δικαίωμα επιλογής στη γυναίκα.
Ο Σαρτρ, προσεγγίζει αυτή την αντίληψη με έναν τρόπο απαξιωτικό και πόσω μάλλον όταν μιλάει για την Ανδρομάχη, η οποία είναι το σύμβολο της γυναίκας, της μάνας, της πιστής συζύγου, που ξαφνικά βρίσκεται στο δίλημμα εφόσον έχει πεθάνει ο Έκτορας για τη στάση της απέναντι στο νέο κατακτητή της, στο νέο άντρα της το Νεοπτόλεμο.
Από την άλλη πλευρά, ο Σαρτρ παρουσιάζει την Εκάβη πολύ πιο δυναμική από τη γερόντισσα του Ευριπίδη, η οποία είναι λίγο αφημένη στο χρόνο και περιμένει απλά τον θάνατό της. Ο Σαρτρ την παρουσιάζει πιο δυναμική και ότι πιστεύει πως οφείλει να εκμεταλλευτεί όσο χρόνο της απομένει. Αυτό που λέει η Εκάβη ως γυναίκα προς γυναίκα είναι κάτι πολύ σημαντικό: ” ζήσε και απόλαυσε τον έρωτα με καμία ενοχή, μην απαρνηθείς τον έρωτα και το δικαίωμά σου να είσαι γυναίκα πάνω από όλα. Δεν είσαι γυναίκα που θα κάνεις έρωτα, μόνο για να κάνεις ένα παιδί”.
Στο τέλος, στη σχεδόν δίκη όπως την ονομάζουμε εμείς, μεταξύ Μενελάου, Ελένης και Εκάβης, βλέπουμε τη δοκιμασία που δείχνει το πως μπορεί να αντιμετωπίζεις τη γυναίκα, ακόμα και από έναν Μενέλαο που ξέρουμε πως δεν ήταν και το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα του ισχυρού άντρα. Ωστόσο, επικαλείται τα στερεότυπα της εποχής του, για να πείσει την Ελένη να τον ακολουθήσει. Εκείνη, προκειμένου να επιβιώσει αναγκάζεται να τον ακολουθήσει, χωρίς όμως να είναι αυτή η επιλογή της».
Η συνεργασία με τους συντελεστές της παράστασης
«Τη μετάφραση των “Τρωάδων” του Σαρτρ από τα γαλλικά στα ελληνικά, έχει κάνει η Ελίνα Νταρακλίτσα, η οποία έχει κρατήσει τη γλωσσολαλιά του συγγραφέα» λέει ο Βασίλης Οικονόμου. «Το δύσκολο στη μετάφραση είναι ότι ο Σαρτρ ακολουθώντας το δραματικό λόγο του Ευριπίδη, τον στρογγυλό και καθαρό λόγο του Ευριπίδη, βάζει και τη σύγχρονη γλωσσολαλιά. Πολλές φορές ακούμε στο κείμενό του στα γαλλικά, ότι εκεί που υπάρχει ο σωστός, καλά αρθρωμένος στρογγυλός λόγος του αρχαίου κειμένου, τη λέξη “ρουφιάνα” και τη λέξη “υπέροχε κερατά”. Είναι σημεία που δεν μπορούν να φύγουν, γιατί αυτό ακριβώς δείχνει τη σφραγίδα του Σαρτρ.
Ας μη φοβόμαστε τις λέξεις. Το μεγάλο στοίχημα και για εμάς υποκριτικά, είναι να μην μας προσδιορίζουν οι λέξεις, αλλά να παρατηρούμε εμείς ότι είμαστε παραπάνω από τις λέξεις. Οι συνθήκες και η στάση της ζωής είναι πολύ παραπάνω από τις λέξεις. Είναι η πρώτη πανελλήνια μετάδοση του κειμένου του Σαρτρ στο ελληνικό κοινό, έχει γίνει μόνο μεταφορά του στην κινηματογράφο από τον Μιχάλη Κακογιάννη, ποτέ όμως σε θεατρική σκηνή. Ξέρετε, η μετάφραση και η προσέγγιση ενός κειμένου δεν είναι κάτι το οποίο έχεις προαποφασίσει, ούτε και η σκηνοθεσία. Είναι ένα ταξίδι, που έχεις μία βασική γραμμή φυσικά, και από εκεί και πέρα πρέπει να συνεργάζεσαι όμορφα, να χτίζεις μια προσωπική πορεία. Αυτός είναι ο τρόπος που δουλεύουμε στην ομάδα ΘΕΑΜΑ.
Με την ανάδειξη της προσωπικής μοναδικότητας του κάθε ατόμου, γι’ αυτό δουλεύουμε με ανάπηρους και μη ανάπηρους ηθοποιούς. Σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, εμπιστεύτηκα στην κινησιολογία τη Σοφία Σταυρακάκη, με την οποία συνεργάζομαι πολλά χρόνια, όπου ξεκινήσαμε και κάναμε μαζί την έρευνα και τη δραματουργική επεξεργασία του κειμένου. Επίσης, η Σοφία πρωταγωνιστεί στο ρόλο της Κασσάνδρας και είναι πολύ σημαντικό κομμάτι αυτό. Τη μουσική έχει γράψει ο Ηλίας Κουρτπαρασίδης, ένας συνθέτης και μουσικός, απόφοιτος του Ιονίου Πανεπιστημίου. Σκηνογράφος και ενδυματολόγος είναι η Θένια Καρλάφτη και τους φωτισμούς έχει κάνει ο Αλέξανδρος Πολιτάκης.
Είναι τιμή μας, η συμμετοχή της ερμηνεύτριας της λαϊκής παράδοσης Γιώτας Βέη, η οποία ερμηνεύει “α καπέλα” μικρασιατικούς θρήνους, που σχετίζονται με την προσφυγιά και την καταστροφή. Όσον αφορά τη διανομή Εκάβη είναι η Αναστασία Μακρή, Ταλθύβιος είναι ο Πάνος Ζουρνατζίδης, Κασσάνδρα η Σοφία Σταυρακάκη, Ανδρομάχη η Χριστίνα Τούμπα, Μενέλαος είναι ο Μάνος Τριανταφυλλάκης, την Ελένη ερμηνεύει η Έλη Δρίβα, την Αθηνά η Μαρία Μουρελάτου και Ποσειδώνας είναι ο Μιχάλης Ταμπούκας.
Χορός, εκτός από τη Γιώτα Βέη, είναι οι Αιμιλιανή Αβραάμ, Γιώτα Ευσταθίου, Hannah el haj Omar, Όλγα Νικολαϊδου, Μαρία Δερεμπέ, Βερονίκη Κυριακοπούλου, Έφη Τούμπα, Φιλοθέη Κολιοπούλου και στρατιώτης είναι ο Σταμάτης Τούντας.
Ο στόχος της ομάδας ΘΕΑΜΑ είναι η ενσωμάτωση και η ισοδύναμη συμμετοχή των ανάπηρων ηθοποιών στον επαγγελματικό χώρο. Με αυτό ασχολούμαστε συστηματικά τα τελευταία δώδεκα χρόνια, με τη συμμετοχή μας σε ευρωπαϊκά προγράμματα και προωθώντας την ιδέα της συνεκπαίδευσης και της συναντίληψης».
Πληροφορίες για την παράσταση «Τρωάδες»
Συγγραφέας: Ευριπίδης
Διασκευή/Μεταγραφή: Ζαν Πολ Σαρτρ
Δραματολόγος/Μεταφράστρια Έργου (από τη Γαλλική γλώσσα στην Ελληνική): Ελίνα Νταρακλίτσα
Σκηνοθεσία: Βασίλης Οικονόμου
Έρευνα/Δραματουργική επεξεργασία: Βασίλης Οικονόμου – Σοφία Σταυρακάκη
Κινησιολογία: Σοφία Σταυρακάκη
Διανομή: Εκάβη: Αναστασία Μακρή, Ταλθύβιος: Πάνος Ζουρνατζίδης, Κασσάνδρα: Σοφία Σταυρακάκη, Ανδρομάχη: Χριστίνα Τούμπα, Μενέλαος: Μάνος Τριανταφυλλάκης, Ελένη: Έλη Δρίβα, Αθηνά: Μαρία Μουρελάτου, Ποσειδώνας: Μιχάλης Ταμπούκας
Χορός: Γιώτα Βέη, Αιμιλιανή Αβραάμ, Γιώτα Ευσταθίου, Hannah el haj Omar, Όλγα Νικολαϊδου, Μαρία Δερεμπέ, Βερονίκη Κυριακοπούλου, Έφη Τούμπα, Φιλοθέη Κολιοπούλου. Στρατιώτης: Σταμάτης Τούντας
Πρωτότυπη Μουσική έργου: Ηλίας Κουρτπαρασίδης
Σκηνογράφος – Κοστούμια: Θένια Καρλάφτη
Φωτισμοί: Αλέξανδρος Πολιτάκης
Μετάφραση στην Αγγλική Γλώσσα (για υπέρτιτλους): Μαρίνα Ανδριανού
Δημιουργία τρέιλερ: Μαρία Σιδηροπούλου
Επικοινωνιολόγος: Ζέτα Θεοδωρέλου
Υπεύθυνες Παραγωγής: Μαρίνα Ανδριανού – Μαρία Δραγατάκη
Υπηρεσίες Προσβασιμότητας στο Περιεχόμενο της Πληροφορίας:
Διερμηνεία στην Ελληνική Νοηματική Γλώσσα (ΕΝΓ) για Κ(κ)ωφά και βαρήκοα άτομα: Θεοδώρα Τσαποΐτη, Ανδρονίκη Ξανθοπούλου
Ακουστική Περιγραφή για Τυφλά άτομα και άτομα με μειωμένη όραση: Εμμανουέλα Πατηνιωτάκη
Υπέρτιτλοι στην Ελληνική και Αγγλική Γλώσσα για Κ(κ)ωφά και βαρήκοα άτομα: Εμμανουέλα Πατηνιωτάκη
Χειρισμός Υπερτίτλων: Χριστιάνα Βάσο
Πού: Θέατρο Πέτρας, σκηνή «Μίνως Βολανάκης», Πετρούπολη
Πότε: 21 Ιουλίου 2022, στις 21.30
Διάρκεια παράστασης: 80 λεπτά
Εισιτήρια: Viva.gr
Η παράσταση εντάσσεται στο πλαίσιο της πανευρωπαϊκής εκστρατείας «W.A.N.T.»
Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου
Πηγή: theatermag
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου