Εκπαίδευση στα σχολεία του δάσους

«Παιδιά, τι διαφορετικό παρατηρείτε σ’ αυτό το δέντρο;», ρωτάει η Αλκηστη, μόλις σταθούν μπροστά σ’ εκείνο με τις κόκκινες κλωστές. Κάποιο παιδί προσέχει τη διαφορά και τη φωνάζει. «Κι όμως! Στην πραγματικότητα είναι... ανάσα δράκου, γιατί πέρασαν πριν και κατέστρεψαν το χωριό των φιλανθρώπων. Οι φιλάνθρωποι είναι μικρά ανθρωπάκια, που έχουν τη μορφή φύλλου και αυτή τη στιγμή κρύβονται. Μας ζήτησαν όμως να τους βοηθήσουμε να φτιάξουν πάλι το χωριό τους. Εμπρός λοιπόν!», παρακινεί η υπεύθυνη την ομάδα της. Φτάνουν στο πεδίο δράσης, μαζεύουν υλικά που βρίσκουν –φύλλα, κλαδιά, πέτρες φτιάχνουν το μέρος που πιστεύουν ότι ανήκει στους φιλανθρώπους– μiα παιδική χαρά, ένα σπίτι... οτιδήποτε.

«Μέσα από μία ιστορία σαν αυτή, ορίζεται το πλαίσιο, στο οποίο αρχίζουμε να δουλεύουμε στο δάσος με τα παιδιά», θα πει η Αλκηστη Κυριακού, γεωπόνος, η οποία ασχολείται με την περιβαλλοντική εκπαίδευση τα τελευταία χρόνια και πρόσφατα, βρέθηκε στην Αγγλία, προκειμένου να επιμορφωθεί στο αντικείμενό της.

«Ξεκινώντας το 2013 στην Οργάνωση Γη, κατάλαβα ότι με ενδιαφέρει πολύ να φέρνω τα παιδιά σε επαφή με τη φύση. Αναζητώντας κάποια «σπουδή» ώστε να εμβαθύνω, ανακάλυψα τη φιλοσοφία του forest school, το οποίο ξεκίνησε από τη Δανία το 1950 – αν και αρχικά ονομαζόταν «scog (που σημαίνει ξύλο ή δάσος) kindergarden». Σήμερα υπάρχει ένα δίκτυο forest schools σε πολλές χώρες– στη Σκανδιναβία, στον Καναδά. Επέλεξα να πάω σε ένα κέντρο προσχολικής αγωγής κοντά στο Manchester».

Τα στάδια επιμόρφωσης

Τι περιλαμβάνει η επιμόρφωση των υπευθύνων στα σχολεία του δάσους; «Υπάρχουν τρία επίπεδα: εισαγωγικά, μαθαίνεις τη φιλοσοφία του forest school, στη συνέχεια γίνεσαι βοηθός leader, ενώ στο τρίτο στάδιο παίρνεις την πιστοποίηση για να ανακηρυχθείς σε αρχηγό – Level 3 Practitioner. Αν και η παραμονή μου στην Αγγλία ήταν σχεδόν μία εβδομάδα, η διαδικασία ολοκληρώνεται σε ένα χρόνο περίπου. Η πρακτική άσκηση ακολουθεί, διάρκειας 6 εβδομάδων. Το forest school θα τρέξει σε χώρο της επιλογής μου, όπου θα γίνονται τακτικές συναντήσεις με μικρή ομάδα παιδιών ενώ έχει προηγηθεί έλεγχος για εκτίμηση κινδύνου» στην τοποθεσία – μήπως εξέχουν αγκάθια από αυτό το βάτο; Χρειάζεται προσοχή κάτω από το σπασμένο κλαδί; Στη συνέχεια, συμπληρώνεται λεπτομερώς πορτφόλιο, με τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν, αντιδράσεις των παιδιών, προσωπικές εκτιμήσεις. Επιπλέον, ερωτήσεις γύρω από την ελληνική νομοθεσία, όπως τι ισχύει όταν ανάβεις μία φωτιά στο δάσος κ.λπ., αλλά και υποχρέωση του ενδιαφερόμενου να πάρει μαθήματα πρώτων βοηθειών στο δάσος. Ακολουθούν οι εξετάσεις το Δεκέμβριο και –κατόπιν επιτυχημένης συμμετοχής– η πιστοποίηση».

Σε ό,τι αφορά τα βασικά χαρακτηριστικά ενός μαθήματος στο σχολείο του δάσους, η νεαρή εκπαιδεύτρια έχει να πει: «Ο υπεύθυνος δεν χρειάζεται να μιλά, να διδάσκει. Η μάθηση βγαίνει μέσα από το παιδί, καθώς αναμετράται με τον εαυτό του. Σκαρφαλώνοντας σε ένα δέντρο, μαθαίνει να εμπιστεύεται τις δυνάμεις του, να καταπολεμά τους φόβους του. Μαθαίνει να αξιολογεί τον κίνδυνο, φτάνει στην αυτογνωσία. Ειδικά στα μικρότερα παιδιά, η πληροφορία περνάει μέσα από βιωματικές διαδικασίες – στην προσχολική ηλικία, τα παιδιά δεν μαθαίνουν ακούγοντας αλλά συμμετέχοντας. Ιδιαίτερα σημαντικό ότι βελτιώνονται ως learners, μαθαίνουν δηλαδή καλύτερα, αφού ενισχύεται η συναισθηματική τους νοημοσύνη αντί για την παθητική γνώση. Παράλληλα, αποκτούν ενσυναίσθηση τόσο για τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, με τα οποία αλληλεπιδρούν, όσο και για το ίδιο το περιβάλλον. Αποκτούν σεβασμό. Θα αποφύγουν να καταστρέψουν μία μυρμηγκοφωλιά, να κόψουν ένα φρέσκο κλαδί που πάσχισε να φυτρώσει».

Πόσο κοντά ή πόσο μακριά είναι οι ζωές των Ελληνόπουλων από τη φύση; Σύμφωνα με την ίδια, «αδυνατούν να αντιληφθούν την απεραντοσύνη της. Μόλις βρεθούν στο δάσος, αισθάνονται ότι βρέθηκαν στο χάος! Στα μάτια τους, η φύση εξαντλείται σε ένα πουλί στο κλουβί ή σε μία γλάστρα στο μπαλκόνι. Στο σχολείο, μαθαίνουν πολλά πράγματα σχετικά με τα φυσικά φαινόμενα, αλλά θεωρητικά. Μπορεί να γνωρίζουν ότι οι εκπομπές ρύπων βλάπτουν την τρύπα του όζοντος, αλλά δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι ο λόγος που δεν φυτρώνει τίποτε πλέον σε μία περιοχή, είναι αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Καθώς αδυνατούν να συσχετίσουν όσα συμβαίνουν μπροστά τους, δεν φοβούνται, ούτε επηρεάζονται συναισθηματικά. Η εκπαίδευση στο σχολείο, τους επηρεάζει μόνο λογικά».

«Θετική επίδραση στην πνευματική υγεία»

Στα οφέλη των παιδιών από το μάθημα που πραγματοποιείται στο δάσος, αναφέρεται άρθρο της εφημερίδας Guardian, απ’ όπου ενδεικτικά αναφέρονται τα ακόλουθα: «Η επαφή των παιδιών με τη φύση ευνοεί τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις, ενώ ταυτόχρονα βελτιώνει τη συγκέντρωση και αυτοπεποίθηση των μαθητών. Η εκπαιδευτική διαδικασία σε εξωτερικό χώρο γίνεται τρόπος ζωής», δηλώνει η Sue Stamp, διευθύντρια στο βρετανικό σχολείο Long Grendon. «Ολες οι δραστηριότητες που πραγματοποιούνται σε εξωτερικό χώρο –πάντα κάτω από επίβλεψη– συμπληρώνουν τα μαθήματα του σχολείου αντί να αποτελούν δαπάνη χρόνου». Κάτι που η διευθύντρια πιστεύει πως έχει συμβάλει στη διαρκώς επιτυχημένη παρουσία των παιδιών στις εξετάσεις. Επίσης, ως αδιαμφισβήτητη καταγράφεται η θετική επίδραση που έχει το μάθημα στο δάσος στην πνευματική υγεία των παιδιών και στην ευεξία τους. Σύμφωνα με τη διευθύντρια, «σε κάποια παιδιά έχουμε δει τεράστιες αλλαγές. Παιδιά που δεν συμμετείχαν στην τάξη, μόλις βρεθούν έξω, λάμπουν. Αλλα, με χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις, έξω αναλαμβάνουν ηγετικό ρόλο στην ομάδα». Σύμφωνα δε με όσα ισχυρίζεται η Juliet Robertson, σύμβουλος εκπαίδευσης και ειδικός στην εκμάθηση σε εξωτερικό χώρο, «το να δίνεις στα παιδιά την ελευθερία να λαμβάνουν αποφάσεις για το πώς θα μάθουν, αποτελεί εξαιρετική πηγή ενδυνάμωσης για τα ίδια. Ακόμη και αν δεν ξετρελαθούν όλα τα παιδιά στην ιδέα να λερώσουν τα χέρια τους με λάσπες, είναι σημαντικό να τους δοθεί αυτή η επιλογή, να βγουν μπροστά, να αναλάβουν πρωτοβουλίες».

Πηγή : Η Καθημερινή