Ελεύθερος να διαλέξει

Σε ένα ταξίδι μας στην Αριζόνα πριν από 3 χρόνια, ο γιος μου Mickey ζήτησε να επισκεφτεί το μαγαζί δώρων του αεροδρομίου. Πήγε και σταμάτησε μπροστά σε μια βιτρίνα με χνουδωτά ζωάκια (κουκλάκια). «Γεια σου φίλε» είπε και έσφιξε ένα μικρό αρκουδάκι στην αγκαλιά του. Για τις επόμενες ώρες, μέχρι να επιβιβαστούμε στο αεροπλάνο, πηγαινοερχόταν στο αεροδρόμιο κρατώντας το νέο του παιχνίδι. 

Για πολλά χρόνια οι θεραπευτές μας πίεζαν να ενθαρρύνουμε μόνο ενδιαφέροντα που είναι κατάλληλα για την ηλικία του παιδιού. Αυτό κάναμε. Όμως, ο Mickey, στα 21 του χρόνια ακόμα τρελαίνεται για τους χαρακτήρες του Sesame Street. Το κρεβάτι του έχει τόσα κουκλάκια που ο ίδιος δεν χωράει να γυρίσει. Κοιμάται με ένα μεγάλο μαξιλάρι του Μπομπ του Σφουγγαράκη. Άρχισα να αναρωτιέμαι αν η επιθυμία μας να συμπεριφέρεται με κατάλληλο για την ηλικία του τρόπο λέει περισσότερα για το πότε αισθανόμαστε άνετα εμείς παρά για την ανάπτυξη και το καλό του Mickey. 

Οι ειδικοί μας λένε ότι έχει ένα “ενδιαφέρον” προφίλ: οι βαθμολογίες του στα τεστ δείχνουν άνισες επιδόσεις στους διάφορους τομείς, ένα περίεργο σύνολο δυνατοτήτων και αδυναμιών. Και τα ενδιαφέροντά του είναι πολύ ιδιαίτερα. Έχει ενδιαφέροντα που θεωρούνται κατάλληλα για νεαρούς άντρες της ηλικίας του. Πχ βλέπει αθλητικά, του αρέσει να επισκέπτεται το εμπορικό κέντρο, να τρώει έξω και να φοράει μοδάρα μπλουζάκια. Φοράει τα ακουστικά του και ανοίγει την αγαπημένη του μουσική, κυρίως ροκ. Ενθαρρύνουμε το ενδιαφέρον του για το πρωτάθλημα, τους παίκτες, την κατάταξη των ομάδων, τους κανόνες των αθλημάτων, στοιχεία που του επιτρέπουν να συμμετέχει στις συζητήσεις των συνομηλίκων του. 

Αν όμως το να κουβαλάει ένα κουκλάκι του Sesame Street στην τσέπη του τον κάνει να αισθάνεται ασφαλής, γιατί να μην τον αφήνουμε; Όλοι μας δεν έχουμε τέτοια αντικείμενα που μας δίνουν δύναμη; Όλοι μας δεν έχουμε συνήθειες και τελετουργίες που μας κάνουν να αισθανόμαστε ασφαλείς και σίγουροι; Πόσοι ενήλικες δεν πανικοβάλλονται στην ιδέα ότι έχουν ξεχάσει το smartphone τους στο σπίτι; Ελάχιστοι! Γιατί, επομένως, περιμένουμε από τα παιδιά με διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού να πρωταγωνιστούν στην ωριμότητα που αντιστοιχεί στην ηλικία τους, την ίδια στιγμή που εμείς συχνά επιλέγουμε δραστηριότητες και ενδιαφέροντα που δεν είναι κατάλληλα για την ηλικία μας; Μια από τις αγαπημένες ταινίες του συζύγου μου (συγγνώμη, αγάπη μου, που αποκαλύπτω το μυστικό σου) είναι η ταινία της Pixar «Οι απίθανοι». 

Αντί να εστιάζουμε επομένως στο να έχει το παιδί ενδιαφέροντα κατάλληλα για την ηλικία του, δεν είναι προτιμότερο να διδάσκουμε στα παιδιά μας ποια είναι τα κατάλληλα μέρη και ποιες οι κατάλληλες στιγμές για να επιδίδονται σε αυτά τα κοινωνικά μη αποδεκτά ενδιαφέροντα; Το να ακούει την μουσική του Muppet Show στο iPod του με ακουστικά είναι αποδεκτό. Το να κουβαλάει τσαντούλα όμως του Muppet Show δεν είναι. Δεν θέλω να τον κοροϊδεύουν ή να τον εκφοβίζουν. 

Όταν ο Mickey ήταν βρέφος, αξιολογήθηκε από τον Dr. Stanley Greenspan, τον αρχιτέκτονα του θεραπευτικού προγράμματος Floortime Therapy, μια προσέγγιση που βασίζεται στο αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού και πρεσβεύει ότι πρέπει κανείς να ακολουθεί το παιδί. Ο Dr. Greenspan μας δίδαξε να συμμετέχουμε, να μπαίνουμε στα ενδιαφέροντα του Mickey. «Αυτά τα ενδιαφέροντα, αυτά τα πράγματα για τα οποία παθιάζεται είναι ένα παράθυρο στην συναισθηματική ζωή του γιού σας» μας είπε. 

Το προηγούμενο βράδυ, όταν έβαλα το κεφάλι μου στο δωμάτιό του, είδα ότι ήταν απορροφημένος στο iPad του. «Βλέπω Σνούπυ», μου είπε. «Ο Σνούπυ είναι για όλους. Έλα να δεις». Κάθισα στο κρεβάτι, δίπλα του. «Μου φαίνεται ότι ο Σνούπυ κάνει τον χορό της χαράς του». «Ναι!» μου είπε. «Προετοιμάζομαι για την συνάντησή μου για παιχνίδι με τον Jake αυτό το Σαββατοκύριακο. Ο Jake λατρεύει τον Σνούπυ». Μοιράστηκα αυτό τον διάλογο με την μητέρα του Jake. «Χρόνια ολόκληρα προσπαθούσα να αποδεκτώ το γεγονός ότι τριγυρνούσε στους διαδρόμους τραγουδώντας Barney ” μου είπε. 

Το συμπέρασμα όλων αυτών είναι το εξής: ο Mickey δουλεύει σκληρά όλη την μέρα για να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των υπόλοιπων ανθρώπων όσο αφορά την κατάλληλη συμπεριφορά. Αν θέλει να δει την ταινία Muppet Show όταν φτάνει στο σπίτι, δεν υπάρχει πρόβλημα. Γιατί να μην ασχολείται στο σπίτι με πράγματα που τον παρηγορούν, τον κάνουν να αισθάνεται όμορφα, τον διασκεδάζουν; Όλοι αυτό δεν κάνουμε; Ο Marc και εγώ έχουμε δει άπειρες φορές την ίδια ταινία, έτσι ώστε μπορούμε να παίζουμε απέξω τους διαλόγους της. Είναι ο δικός του ελεύθερος χρόνος, όχι ο δικός μας. Ο Mickey πρέπει να επιλέγει τι θα κάνει. Σέβομαι τις επιλογές του, γιατί σέβομαι τον ίδιο. Σταμάτησα να ασχολούμαι με το αν τα ενδιαφέροντά του θεωρούνται από κάποιους περίεργα και ακατάλληλα για την ηλικία του. 

Μου αρκεί το ότι είναι κατάλληλα για αυτόν.

Απόδοση του άρθρου "Free to Choose" της Liane Kupferberg Carter

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός