Μέσα από τον αυτιστικό τοίχο

Μία όμορφη γυναίκα τρέχει αποφασισμένα σε ευθεία γραμμή μπροστά της. Το τοπίο γύρω της είναι απροσδιόριστο. Κενό. Επιταχύνει. Περνά μια άσπρη γραμμή στο έδαφος. Επιταχύνει και άλλο και αποφασιστικά πηγαίνει με όλη τη δύναμή της και «σκάει» πάνω σε έναν τοίχο. Η γυναίκα καταρρέει ενώ ένα μικρό κομμάτι του σοβά πέφτει. Στο τελικό πλάνο από ψηλά βλέπουμε τη γυναίκα σωριασμένη στα πόδια του τοίχου και μια φωνή λέει «Κάπως έτσι νιώθει μια μητέρα κάθε φορά που προσπαθεί να επικοινωνήσει με το αυτιστικό παιδί της…». Είναι το σποτ του «Περιβολάκι», Κέντρου για τη θεραπεία αυτιστικών και ψυχωτικών παιδιών, που εδώ και μερικές μέρες παίζεται στην ελληνική τηλεόραση.

Το σποτ είναι εξαιρετικής αισθητικής και το έφτιαξαν αφιλοκερδώς η διαφημιστική εταιρεία McCann Erickson, η εταιρεία παραγωγής Top Cut και ο σκηνοθέτης Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, γνωστός από τις ταινίες Bang Bang και WastedYouth. Η εταιρεία έχει υποβάλει το σποτ σε πανευρωπαϊκό διαγωνισμό διαφήμισης. Εύχομαι η επιτροπή να εκτιμήσει τον άρτιο συνδυασμό περιεχομένου και φόρμας και να τους βραβεύσει.

Το περιεχόμενο, που προέκυψε από συνεργασία επιστημόνων του «Περιβολάκι» με τους δημιουργούς, εστιάζει σωστά σε ένα κεντρικό σημείο της παθολογίας του αυτισμού: στην περιτείχισή του. Δεν είναι τυχαίο που μιλάμε για «αυτιστική κάψουλα», για «το άδειο κάστρο» (Βruno Bettelheim), για «οστρακοειδή αυτισμό» (Francis Tustin).Η πρόσκρουση πάνω του, για τον γονέα ή τον επαγγελματία που θα το επιχειρήσει, είναι βιαιότατη. Τα εσωτερικά ψυχικά κατάγματα που θα υποστεί εφόσον παραμείνει και επιμείνει είναι τεράστια. Σωστά επιλέχθηκε το αρχέτυπο «μητέρα» για να δειχθεί η σφοδρότητα της επιθυμίας (που έχουμε όλοι οι γονείς και κάποιοι επαγγελματίες που επιλέγουμε αυτόν τον ειδικό «μη-χώρο») της επαφής με τα αυτιστικά παιδιά, για να εικονοποιηθεί το τραύμα που βιώνουμε στην κάθε ματαίωση. Γιατί με τη μητρική μας πλευρά, άνδρες ή γυναίκες, τα πλησιάζουμε, με τη μητρική μας φροντίδα ελπίζουμε πως θα μαλακώσουμε τον τοίχο, πως θα ανοίξουμε κάποιους διαύλους, που θα επιτρέψουν να «ξεκινήσει» το παιχνίδι της ζωής και της δημιουργίας ταυτότητας. Πρώτα ίσως με τη σωματική επαφή: δεν μπορείτε να φαντασθείτε πόσες ώρες κάθισα δίπλα σ’ ένα αυτιστικό παιδί, σαν την αλεπού δίπλα στον Μικρό Πρίγκιπα, μέχρι να δεχθεί την παρουσία μου, μέχρι να αντέχει να με κοιτάζει. Πόσες φορές με ματιές, τραγούδια, παιχνίδια δεν χτύπησα τον νοητό τοίχο φυλακής που μας χώριζε ρωτώντας «είναι κανείς από εκεί πίσω;» χωρίς απάντηση. Και κάποια στιγμή, συχνά απρόσμενη, ο τοίχος λειώνει και το τοπίο γίνεται ένα «έλος» όπου το παιδί σε καλεί να βυθιστείς μαζί του. Μιλώ εδώ για το έλος με όλη τη δυναμικότητα που έχει για την ανάπτυξη των βασικών και πρωταρχικών μορφών της ζωής. Έτσι και το αυτιστικό παιδί μάς καλεί να κλεισθούμε μαζί του σε μια συναισθηματική και νοητική πορεία που ξαναζεί σε slow motion και σε εφιαλτική επανάληψη όλες τις αρχέγονες αγωνίες της ανακάλυψης του κόσμου, που οι εμείς οι τυχεροί έχουμε καταχωνιάσει μέσα στο ασυνείδητο της ψυχής μας: τότε που η κάθε αίσθηση ακόμη πονά, η κάθε σκέψη είναι σαν πράγμα μες στο μυαλό, η κάθε απουσία του αγαπημένου είναι ισοδύναμη θανάτου, η ελάχιστη αλλαγή στο περιβάλλον βιώνεται σαν απειλή θανάτου. Περιβάλλον όπου είναι αδύνατο να παραμείνει κανείς για πολύ, γι’ αυτό και κάποιοι, εξουθενωμένοι, γονείς εγκαταλείπουν τις προσπάθειες επαφής, γι’ αυτό και οι περισσότεροι των επαγγελματιών ή εγκαταλείπουν τον χώρο ή καταφεύγουν στη χρήση παιδαγωγικών μεθόδων που δεν εμπεριέχουν την έννοια, ή την ελπίδα, ότι το αυτιστικό παιδί είναι ικανό να αποκτήσει ταυτότητα.

Κάποιοι, λίγοι, στην Ευρώπη και στην Ελλάδα, επιμένουν ότι το αυτιστικό παιδί είναι «άτομο», «πρόσωπο», persona. Aνάμεσά τους το αγαπημένο μου «Περιβολάκι» όπου είχα την τιμή να δουλέψω πολλά χρόνια και που παραμένω σε συνεχή επιστημονικό διάλογο με τους ψυχοθεραπευτές του. Ένα κάστρο, αν το θέλετε, όχι όμως κενό, αλλά θωρακισμένο με την ανθρωποκεντρική ψυχαναλυτική προσέγγιση για την κατανόηση των ψυχοδυναμικών φαινομένων του αυτισμού και των παιδικών ψυχώσεων, των επιπτώσεών τους στους γονείς αλλά και στους επαγγελματίες που δουλεύουν με αυτές τις παθολογίες. Ένα κάστρο που καταφέρνει εδώ και τριάντα χρόνια να συγκρατεί και ίσως και να συγκροτεί τις διασπασμένες προσωπικότητες αυτών των παιδιών και τις σπαραγμένες από τη θλίψη ταυτότητες των γονέων τους.

Το «Περιβολάκι» επέζησε όλα αυτά τα χρόνια χάρη σε χορηγίες ιδιωτικές, κρατικές, ευρωπαϊκές και επιχορηγήσεις από τα ασφαλιστικά ταμεία. Κυρίως όμως επέζησε χάρη στη δύναμη και στην πίστη του προσωπικού του στο ανθρωποκεντρικό του μοντέλο. Αυτή η πίστη κράτησε το επίπεδο λειτουργίας ψηλά ακόμη και όταν, για πολλές περιόδους, για πολλούς μήνες, όπως και τώρα, το προσωπικό έμεινε απλήρωτο. Με την κρίση τα πράγματα έχουν φθάσει στο απροχώρητο. Διαβάζω το σποτ και σε ένα άλλο επίπεδο: το «Περιβολάκι» είναι η μητέρα που τρέχει και «σκάει» πάνω στον κουφό, άκαμπτο και ίσως και αυτιστικό τοίχο του κράτους και της ελληνικής κοινωνίας. Πόσες φορές ακόμη θα μπορέσει να ξανασηκωθεί;

Οσοι πιστεύετε ότι αξίζουμε ως κοινωνία να διασώσουμε μια ανθρωποκεντρική προσέγγιση του αυτισμού και των παιδικών ψυχώσεων, διαδώστε το σποτ και βοηθείστε, όπως μπορείτε, έμπρακτα.

Δώστε την ευκαιρία σε αυτούς που, ακόμη, πιστεύουν ότι μπορούν να περάσουν μέσα από τον τοίχο.

Γράφει ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης, Ψυχίατρος Ψυχαναλυτής.

Πηγή: protagon