Σχολική φοβία

Τα παιδιά που έχουν αυτήν τη φοβία προτιμούν να μείνουν στο σπίτι μαζί με τον γονέα

Συχνά είναι ανασφαλή, ευαίσθητα και δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Δείχνουν αγχωμένα και μπορεί να εμφανίσουν κάποιο σωματικό σύμπτωμα στην ιδέα ότι θα πάνε σχολείο…

Η σχολική φοβία ή η σχολική άρνηση εκδηλώνεται μ’ έναν επίμονο και υπερβολικό φόβο του παιδιού να πάει στο σχολείο. Τα παιδιά που έχουν σχολική φοβία προτιμούν συνήθως να μείνουν στο σπίτι μαζί με τον γονέα. Συχνά είναι ανασφαλή, ευαίσθητα και δεν ξέρουν πώς να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους. Δείχνουν αγχωμένα και μπορεί να εμφανίσουν κάποιο σωματικό σύμπτωμα στην ιδέα ότι θα πάνε σχολείο. Πολλά παιδιά, στα πρώτα χρόνια της σχολικής τους φοίτησης, δυσφορούν ή αρνιούνται να πάνε στο σχολείο κάποιες φορές. 

Συνήθως, όμως, ύστερα από συζήτηση με τους γονείς τους το ξεπερνούν. Το φυσιολογικό άγχος αποχωρισμού εμφανίζεται συνήθως όταν το παιδί είναι περίπου 18 έως 24 μηνών. Τα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορεί να προσκολλώνται στον γονιό, να κλαίνε και να έχουν εκρήξεις θυμού όταν αποχωρίζονται τον γονέα. Όμως και κάποια μεγαλύτερα παιδιά συνεχίζουν να δυσκολεύονται να φύγουν από το σπίτι.

Οι γονείς αυτών των παιδιών μπορεί να τα προσέχουν και να τ’ αγαπάνε, αλλά ίσως είναι υπερπροστατευτικοί. Έτσι, κάποιοι μαθητές δεν έχουν αρκετή αυτοπεποίθηση και την ικανότητα να διαχειριστούν τη σχολική ζωή. Τα παιδιά που είναι συνήθως πιο επιρρεπή στη σχολική φοβία είναι τα μοναχοπαίδια, τα μικρότερα παιδιά της οικογένειας. Γενικά τα περισσότερα παιδιά αρνούνται κάποιες φορές να πάνε στο σχολείο. Όμως, ένα παιδί με σχολική φοβία, μπορεί να λείπει συχνά για αόριστους λόγους. Οι γονείς χρειάζεται να ασχοληθούν περισσότερο με το θέμα αν το παιδί τους δείχνει υπερβολικό άγχος, τρόμο, και λέει συχνά ότι νιώθει πολύ άρρωστο για να πάει στο σχολείο.

Κάποιες φορές, η άρνηση παραμένει και παίρνει μεγάλες διαστάσεις και εξελίσσεται σε σχολική φοβία. Το παιδί διαμαρτύρεται, κλαίει, φωνάζει και αρνείται κατηγορηματικά να πάει στο σχολείο. Οι γονείς στην αρχή τρομάζουν, ανησυχούν, πιστεύουν ότι κάτι συμβαίνει. Όταν μάλιστα παραπονιέται ότι πονά η κοιλιά του, το κεφάλι του ή θέλει να κάνει εμετό, αναστατώνονται και σπεύδουν να συμβουλευτούν τον παιδίατρο. Παρότι, όμως, συνήθως τους διαβεβαιώνει ότι το παιδί τους είναι υγιέστατο, οι ίδιοι δυσπιστούν όταν βλέπουν ότι κάθε φορά που πρόκειται να πάει στο σχολείο κλαίει από τους πόνους. Όταν το κρατούν στο σπίτι, το παιδί, ως διά μαγείας, νιώθει καλά. Σε αρκετές περιπτώσεις, το πρόβλημα εμμένει και οι γονείς βρίσκονται σε δύσκολη θέση, γιατί δεν ξέρουν ποιον δρόμο να ακολουθήσουν.

Συμπτώματα 

Τα συμπτώματα της σχολικής φοβίας εμφανίζονται συνήθως το πρωί, την ώρα που το παιδί πρέπει να πάει σχολείο, κι επιδεινώνονται τη στιγμή της αναχώρησης ή την ώρα που φτάνει στη σχολική αυλή. Σε αντίθεση με τις κρίσεις της καθημερινότητας, ελάχιστα συμπτώματα εμφανίζονται τα σαββατοκύριακα ή στις διακοπές, ενώ εμφανίζονται συχνότερα την Κυριακή το βράδυ και τη Δευτέρα το πρωί.

Μερικά συμπτώματα είναι τα ακόλουθα:

•Προσκόλληση, ξεσπάσματα θυμού, πανικός όταν πρόκειται να αποχωριστεί τον γονιό ή κάποιον που το φροντίζει.

•Συχνές σωματικές ενοχλήσεις, π.χ. στομαχόπονος, ναυτία, διάρροια, εξάντληση, πονοκέφαλος που δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια.

•Δυσκολία να κοιμηθεί, εφιάλτες.

•Υπερβολικός φόβος για το σχολείο

•Επίμονη ανησυχία για την προσωπική του ασφάλεια ή για την ασφάλεια των άλλων.

Οι αιτίες που σχετίζονται με τη σχολική αποφυγή μπορεί να έχουν να κάνουν και με το σπίτι και με το σχολείο.

Θέματα που αφορούν το σπίτι

? Το παιδί μπορεί να βιώνει μιαν αλλαγή στην οικογένεια, π.χ. μετακόμιση, ασθένεια, χωρισμό, διαζύγιο, θάνατο.

? Έλειψε από το σχολείο λόγω μιας παρατεταμένης ασθένειας.

? Απολαμβάνει την αποκλειστική προσοχή του γονέα, όταν δεν είναι στο σχολείο.

? Έχει την άδεια να βλέπει τηλεόραση, να παίζει βιντεοπαιχνίδια ή να κάνει ό,τι άλλο του αρέσει, αντί να διαβάζει για τα μαθήματα του σχολείου.

? Έχει έναν υπερπροστατευτικό γονέα που του ενισχύει την ιδέα ότι το να είναι μακριά του μπορεί να είναι επικίνδυνο.

Μια άλλη πολύ σημαντική αιτία είναι το μόνιμο άγχος του αποχωρισμού. Η προσκόλληση κυρίως στο πρόσωπο της μητέρας και η δημιουργία ισχυρού συναισθηματικού δεσμού μαζί της έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση έντονου άγχους όταν το παιδί καλείται να απομακρυνθεί απ’ την προστατευτική αγκαλιά της και να εμπλακεί σε νέες δραστηριότητες έξω από την οικογένεια.

Θέματα που αφορούν το σχολείο

• Το παιδί μπορεί να έχει μαθησιακές δυσκολίες, π.χ. να φοβάται να διαβάσει δυνατά, να γράψει τεστ, μην πάρει κακούς βαθμούς, να εξεταστεί προφορικά ή να σηκωθεί στον πίνακα.

•Φοβάται την κριτική, την αντιπαράθεση ή την τιμωρία από έναν δάσκαλο ή άλλο άτομο του προσωπικού τού σχολείου.

•Ανησυχεί για την επίδοσή του στις αθλητικές δραστηριότητες, φοβάται μήπως γελοιοποιηθεί ή μήπως δεν επιλεγεί σε κάποιαν αθλητική ομάδα.

• Νιώθει ανεπαρκής στις κοινωνικές συναναστροφές.

• Είναι θύμα εκφοβισμού (bullying) είτε στο σχολείο είτε στο σχολικό λεωφορείο.

• Δέχεται απειλές ή σωματική βία.

•Δυσκολεύεται να προσαρμοστεί σ’ ένα νέο σχολείο.

Συνήθως η σχολική άρνηση κρατάει για λίγο, ειδικά αν ο γονέας επιμείνει στην παρουσία του παιδιού στο σχολείο. Ωστόσο, αν το πρόβλημα παραμείνει, είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί νωρίς, ώστε να υποχωρήσουν οι φόβοι του παιδιού.

Η αντιμετώπιση της σχολικής φοβίας αποτελεί ένα σύνδρομο πολύπλοκο και πολυπαραγοντικό. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και απαιτείται ανάλυση των παραγόντων που σχετίζονται με τη φοβία και την έχουν προκαλέσει. Η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς και η συνεργασία με το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον κρίνεται απαραίτητη. Τόσο οι γονείς όσο και οι δάσκαλοι πρέπει να παρατηρήσουν προσεκτικά το παιδί και να καταγράψουν τη συμπεριφορά του και τα αίτια που την προκαλούν.

Στη συνέχεια, ο ειδικός θα εστιάσει την προσοχή του στη μείωση του άγχους και των φοβικών συμπτωμάτων που το βασανίζουν, θα το ενισχύσει θετικά και θα προετοιμάσει τη σταδιακή επάνοδό του στο σχολείο. Χρειάζεται κατανόηση, υπομονή και επιμονή απ’ όλους όσοι συναναστρέφονται με το παιδί, ώστε η προσπάθεια να έχει αποτέλεσμα και η προσαρμογή του στο σχολείο να γίνει ομαλά.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

? Ακούστε τι έχει να σας πει το παιδί. Μιλήστε μαζί του για να διερευνήσετε τι είναι αυτό που το δυσκολεύει.

? Κάντε κατάλληλες αλλαγές ώστε να βοηθήσετε το παιδί να προσαρμοστεί στο σχολείο.

? Μιλήστε με τον δάσκαλο του παιδιού, τον σχολικό ψυχολόγο (αν υπάρχει) για τις ανησυχίες σας και ζητήστε τη γνώμη τους.

? Βοηθήστε το παιδί να ξεπεράσει τον φόβο του, αυξάνοντας βαθμιαία την έκθεση σ’ αυτόν.

? Μην επιτρέπετε τις ευχάριστες δραστηριότητες που συνηθίζει στο σπίτι, όταν δεν πηγαίνει σχολείο.

? Διοργανώστε μέρες παιχνιδιού με τους συμμαθητές του για να ενθαρρύνετε τις φιλίες του.

? Επιλέξτε τον γονέα, που είναι πιο ενθαρρυντικός στη σχολική παρακολούθηση, να συνοδεύσει το παιδί στο σχολείο.

? Ζητήστε από έναν συμμαθητή του παιδιού να έρθει μαζί σας, όταν το συνοδεύετε στο σχολείο.

? Συμμετέχετε σε δραστηριότητες που σχετίζονται με το σχολείο.

? Ενθαρρύνετε το παιδί, μιλώντας του για τα θετικά του σχολείου.

? Ενισχύστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού, ανακαλύπτοντας τα δυνατά του σημεία και δίνοντάς του ευκαιρίες ν’ αριστεύσει.

? Αν υπάρχουν οικογενειακά προβλήματα, διαχειριστείτε τα, ίσως με τη βοήθεια ειδικού αν χρειάζεται.

? Ζητήστε από τον δάσκαλο να είναι ενθαρρυντικός και θετικός με το παιδί.

ΜΑΡΙΑ ΘΕΟΦΙΛΟΥ

Σχολική Ψυχολόγος Aπό paidiatros.com

Πηγή: Σημερινή