Είναι ευρέως αναγνωρισμένος ως ο μεγαλύτερος ζωγράφος της Αγγλίας, αλλά παρά την εξαιρετική του παραγωγή, στοιχεία της προσωπικότητας του Ουίλιαμ Τέρνερ παραμένουν μυστήριο.
Τώρα, ένα πρωτοποριακό ντοκιμαντέρ του BBC ερευνά τα 37.000 σκίτσα, σχέδια και ακουαρέλες του Τέρνερ για να δημιουργήσει ένα πρωτότυπο ψυχολογικό πορτρέτο, το οποίο θέτει το ενδεχόμενο ότι η μοναδική οπτική του Turner διαμορφώθηκε από τραύματα της παιδικής του ηλικίας και νευροδιαφορετικότητα*.
(*Η νευροδιαφορετικότητα (neurodiversity) είναι η έννοια που αναγνωρίζει ότι οι διαφορές στη λειτουργία του εγκεφάλου και τη νευρολογική ανάπτυξη είναι μέρος της φυσικής ποικιλομορφίας του ανθρώπινου είδους. Δεν αντιμετωπίζει καταστάσεις όπως η Δυσλεξία, το σύνδρομο Άσπεργκερ ή ο Αυτισμός ως ελλείμματα που πρέπει να «διορθωθούν», αλλά ως διαφορετικοί τρόποι ύπαρξης, οι οποίοι συχνά περιλαμβάνουν μοναδικές δυνάμεις και ικανότητες, όπως αυξημένη δημιουργικότητα, εξαιρετική προσοχή στη λεπτομέρεια ή «έξω από το κουτί» σκέψη).
Βαθιά επίδραση στην τέχνη του
Μεταξύ των προσωπικοτήτων που βοηθούν να αποκαλυφθεί η ιστορία της ζωής του καλλιτέχνη στο ντοκιμαντέρ «Turner: the Secret Sketchbooks» είναι ο ηθοποιός Τίμοθι Σπάλ, ο οποίος τον υποδύθηκε στην ταινία του Μάικ Λι «Mr Turner», οι καλλιτέχνες Τρέισι Έμιν και Τζον Ακόμφρα, ο μουσικός των Rolling Stones, Ρόνι Γουντ, η ψυχοθεραπεύτρια Όρνα Γκουράλνικ και ο φυσιοδίφης Κρις Πάκαμ.
Ο Πάκαμ είπε: «Όπως και με όλους τους ανθρώπους που υποψιαζόμαστε ότι είχαν νευροδιαφορετικά χαρακτηριστικά, από τον Άλαν Τούρινγκ έως τον Ισαάκ Νιούτον, είναι αδύνατο να παρέχουμε αναδρομικές διαγνώσεις, οπότε μπορούμε μόνο να κάνουμε εικασίες σχετικά με αυτό.
Αλλά αν ο Τέρνερ είχε σημαντικά νευροδιαφορετικά χαρακτηριστικά, φαντάζομαι ότι θα είχαν αρκετά βαθιά επίδραση στην τέχνη και τη σκέψη του».
«Το αποκαλώ εμμονή»
Ο Πάκαμ, πρεσβευτής της Εθνικής Εταιρείας Αυτισμού, επεσήμανε την «εξαιρετική» προσοχή του Τέρνερ στη λεπτομέρεια και την «υπερβολική συγκέντρωσή» του, μια κατάσταση έντονης, παρατεταμένης συγκέντρωσης σε μια συγκεκριμένη εργασία ή θέμα, που παρατηρείται συνήθως σε καταστάσεις όπως η ΔΕΠΥ και ο αυτισμός.
«Βλέπω ομοιότητες με τον δικό μου αυτιστικό τρόπο σκέψης και την προσέγγισή μου σε διάφορα θέματα» είπε ο Πάκαμ. «Ο Τέρνερ ήταν σαφώς ένας άνθρωπος που, σήμερα, θα λέγαμε ότι είχε εστιασμένο ενδιαφέρον. Εξακολουθώ να το αποκαλώ εμμονή. Επέστρεφε επανειλημμένα σε διάφορα μέρη που είχε διαμορφώσει για διάφορους λόγους – ένας από τους οποίους ήταν ότι πιθανώς δεν ήταν ποτέ ικανοποιημένος με αυτό που είχε επιτύχει εκεί.
»Βλέπω επίσης ομοιότητες στην προσοχή του στη λεπτομέρεια και στη σχολαστική του όραση, που ήταν ιδιαίτερα εμφανής όταν ήταν νεότερος, με τα λιγότερο ιμπρεσιονιστικά έργα του. Αυτή η ικανότητα να αντιλαμβάνεται από την πρώτη στιγμή κάθε πέτρα, κάθε τούβλο, κάθε παράθυρο και πώς αυτά συνδεόταν μεταξύ τους με κάθε άλλο σχήμα».
Το παιδικό τραύμα
Μεγαλωμένος στην καρδιά του γεωργιανού Λονδίνου, ο Τέρνερ γρήγορα έγινε ένα νεαρό αστέρι του κόσμου της τέχνης, παρά την ταπεινή του καταγωγή. Εγγράφηκε στη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών όταν ήταν μόλις 14 ετών και εξέθεσε το πρώτο του έργο εκεί ένα χρόνο αργότερα.
Ωστόσο, ο καλλιτέχνης είχε μια δύσκολη παιδική ηλικία. Ήταν οκτώ ετών όταν πέθανε η πεντάχρονη αδελφή του. Η μητέρα του, Μαίρη, πιστεύεται ότι είχε ψυχιατρική διαταραχή και έπεφτε σε επικίνδυνες κρίσεις οργής (τελικά εισήχθη στο νοσοκομείο Bethlem, ένα ψυχιατρικό άσυλο, όπου πέθανε το 1804).
Απίστευτη δύναμη
Η Γκουράλνικ είπε ότι ερμήνευσε τους πίνακες του Τέρνερ ως εκφράσεις «ενός ταραχώδους, σαρώθρου εσωτερικού κόσμου που ήταν αρκετά κρυμμένος από την εξωτερική του έκφραση».
Είπε ότι οι έμφυτες δεξιότητες και τα ταλέντα του καλλιτέχνη, σε συνδυασμό με τις εμπειρίες που έζησε ως παιδί, «συνδυάστηκαν σε αυτή την απίστευτη δύναμη».
«Πάντα γνώριζα το έργο του Τέρνερ», είπε η ψυχολόγος που ζει στη Νέα Υόρκη. «Αλλά αυτό το ντοκιμαντέρ ήταν μια πρόσκληση να γνωρίσω λίγο τον ίδιο ως άνθρωπο και ξαφνικά άνοιξε μια τεράστια πόρτα σε αυτό που πραγματικά εξέφραζαν αυτοί οι πίνακες. Ο εσωτερικός κόσμος που αντανακλούσε στο νερό, στα σύννεφα, στο κλίμα».
Για την Γκουράλνικ, η πρώιμη τάση του Τέρνερ να ζωγραφίζει κτίρια αντανακλούσε την έμφυτη ανάγκη του για σταθερότητα.
Αποφασιστικός και συγκεντρωμένος
Η Δρ. Έιμι Κόνκανον ανώτερη επιμελήτρια ιστορικής βρετανικής τέχνης στο Tate Britain, όπου ανοίγει αυτό το μήνα η έκθεση Turner & Constable, δήλωσε ότι τα περίπου 300 σκίτσα που περιέχονται στην κληρονομιά του Τέρνερ προσφέρουν την ευκαιρία να «συνθέσουμε τη ζωή του».
«Μας λένε πού πήγε και πότε, και μας φέρνουν πιο κοντά στο μυαλό του από οτιδήποτε άλλο», είπε. «Από αυτά αποκτάς μια ισχυρή αίσθηση του Τέρνερ ως ενός αποφασιστικού και συγκεντρωμένου ατόμου… Ήταν ένας εκπληκτικά παραγωγικός καλλιτέχνης, που δημιουργούσε σκίτσα με την ταχύτητα του φωτός και γέμιζε κάθε σελίδα του σημειωματάριου του στα ταξίδια του.
»Η ερμηνεία τους είναι συχνά δύσκολη, αλλά πάντα υπάρχει κάτι νέο να ανακαλύψεις σε αυτά, και αυτό είναι εν μέρει ο λόγος για τον οποίο χρειάστηκαν πάνω από 20 χρόνια για να ολοκληρωθεί ο κατάλογός τους».
Οι πρώτες ανησυχίες για την κλιματική αλλαγή
Το ντοκιμαντέρ του BBC προβάλλει την ιδέα ότι ο Τέρνερ μπορεί να ήταν ο πρώτος καλλιτέχνης που κατέγραψε την κλιματική αλλαγή.
«Γεννήθηκε στην εποχή των ιστιοφόρων και πέθανε στην εποχή του ατμού», είπε ο Πάκμαν. «Αυτή η ραγδαία αλλαγή στην τεχνολογία είναι σαφώς εμφανής στα έργα του. Στο The Fighting Temeraire (Το μαχητικό Temeraire), το φάντασμα και το μεγαλοπρεπές παλιό κομμάτι τεχνολογίας που πολέμησε στο Τραφάλγκαρ ρυμουλκείται από ένα μαύρο και ισχυρό ατμοκίνητο ρυμουλκό. Στο Rain, Steam and Speed (Βροχή, Ατμός και Ταχύτητα) το ατμοκίνητο τρένο απεικονίζει την ασταμάτητη δύναμη της Βιομηχανικής Επανάστασης και όλα όσα ακολούθησαν».
Η Κόνκανον ανέφερε τα έργα «Keelmen Heaving in Coals by Moonlight» (Κουβαλητές άνθρακα στο φως του φεγγαριού) και «Snow Storm – Steam-Boat off a Harbour’s Mouth» (Χιονοθύελλα – Ατμόπλοιο έξω από το στόμιο του λιμανιού) ως αποδείξεις της αυξανόμενης γοητείας του Τέρνερ για τις μεταβαλλόμενες βιομηχανικές υποδομές, τις εργασιακές πρακτικές και τη ρύπανση.
Προλόγισε αυτό που θα ακολουθούσε
«Αν και ο Τέρνερ δεν θα γνώριζε την κλιματική αλλαγή όπως την ξέρουμε σήμερα, είχε έντονο ενδιαφέρον για τη μετεωρολογία και φυσικά μελετούσε τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα για τη δημιουργία των πινάκων του. Αν και δεν άφησε καμία απόδειξη ότι το έκανε σκόπιμα, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μερικά από τα πιο πολύχρωμα ηλιοβασιλέματά του εμπνεύστηκαν από τις συνέπειες της έκρηξης του όρους Ταμπόρα το 1815» πρόσθεσε η Κόνκανον.
Η έκρηξη αυτή, στην τότε Ολλανδική Ανατολική Ινδία, «ουσιαστικά επιτάχυνε την κλιματική αλλαγή σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα», είπε ο Πάκαμ. «Ο Τέρνερ ήθελε να νιώθει ταπεινός μπροστά στην ακατανόητη δύναμη και μεγαλοπρέπεια της φύσης. Είναι μάλλον τραγικό το γεγονός ότι τώρα δεν είναι ένα ηφαίστειο που διαμορφώνει το κλίμα μας και οδηγεί σε λιμό και αναστάτωση στη Γη, αλλά εμείς οι ίδιοι».
*Με στοιχεία από theguardian.com
Πηγή: in.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου