«Μπαμπά, τι έχει αυτό το αγόρι;» ρώτησε ένα κοριτσάκι. Ήξερα ότι πρόσεξε τον γιο μου, τον Joey, ένα καταπληκτικό μικρό αγόρι με Σύνδρομο Down. Ο Joey εμφάνισε πριν λίγα χρόνια και αλωπεκία, μια κατάσταση που τον άφησε χωρίς μαλλιά – ένα στυλ που του ταιριάζει πολύ, αλλά τραβάει και πολλά βλέμματα. Γύρισα χαμογελώντας, έτοιμος και πρόθυμος να απαντήσω σε όλες τις ερωτήσεις της μικρής, αλλά ο πατέρας της την απομάκρυνε, την κατεύθυνε σε άλλο σημείο της παιδικής χαράς, μακριά μας, νιώθοντας πολύ άβολα.
Ειλικρινά, για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου ένιωθα ιδιαίτερα άβολα όταν βρισκόμουν κοντά σε άτομα με αναπηρία. Στην πραγματικότητα, μέχρι πρόσφατα, θα άλλαζα δρόμο προκειμένου να αποφύγω κάποιον που φαινόταν ή συμπεριφερόταν διαφορετικά λόγω κάποιας αναπηρίας. Αν τα μικρά μου παιδιά άρχιζαν να κάνουν ερωτήσεις για τις διαφορές αυτές, θα τρομοκρατούμουν! Τώρα όμως είμαι από την άλλη μεριά του φράχτη. Πριν από 6 χρόνια, είχα την ευλογία να αποκτήσω τον Joey, που μου έχει διδάξει ήδη πολλά σημαντικά πράγματα.
Οι γονείς συχνά με ρωτούν πώς μπορούν να μιλήσουν στα παιδιά τους για την αναπηρία. Ακόμα πιο συχνά ακούω ψιθυριστές συζητήσεις γύρω μας στο πάρκο, στο ζωολογικό κήπο, στο μανάβικο. Θέλω να αγκαλιάσω κάθε παιδί με περιέργεια και κάθε γονέα με καλές προθέσεις. Θέλω να ξέρουν ότι δεν έχω πρόβλημα με τις ερωτήσεις τους. Αντιθέτως, χαίρομαι όταν τις ακούω. Πρέπει να κάνουμε ερωτήσεις και να αρχίζουμε έναν διάλογο αντί να τις απορρίπτουμε και να καλλιεργούμε έτσι την σύγχυση και τον φόβο.
Σας παρουσιάζω 6 ιδέες που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την επόμενη φορά που θα μιλήσετε στο παιδί σας για κάποιο άτομο με αναπηρία:
- Τα παιδιά με αναπηρία είναι διαφορετικά και αυτό δεν είναι κακό. Οι άνθρωποι νιώθουν πολύ εύκολα άβομα κοντά σε ανθρώπους ή καταστάσεις που είναι «διαφορετικές». Συχνά νομίζουμε ότι είναι καλύτερα να προσποιούμαστε ότι δεν υπάρχουν διαφορές, αλλά μια τέτοια στάση δεν εξυπηρετεί κανέναν. Στην πραγματικότητα, αυτή η πρακτική απαξιώνει το γλυκό μου αγόρι και μπερδεύει το δικό σας παιδί. Αντί για αυτή την τακτική, ας μιλήσουμε για αυτές τις διαφορές με σεβασμό για να δούμε τι μπορούμε να μάθουμε. Μερικές διαφορές είναι απλώς διαφορές. Για παράδειγμα, ο Joey είναι φαλακρός και έχει αμυγδαλωτά μάτια. Μπορεί η εμφάνισή του να είναι ασυνήθιστη, αλλά είναι πολύ κουλ χωρίς μαλλιά. Και αν κοιτάξετε προσεκτικά, θα παρατηρήσετε ότι όλων τα μάτια είναι μοναδικά. Άλλες διαφορές μπορεί να αφορούν τα δυνατά του σημεία ή τις αδυναμίες του. Το επιπλέον χρωμόσωμα του Joey καθιστά την μάθηση στο σχολείο δύσκολη διαδικασία και δεν μπορεί να μάθει τόσο γρήγορα όσο τα άλλα παιδιά. Αλλά είναι επίσης πολύ ευαίσθητος και λατρεύει να κάνει τους άλλους να χαμογελάνε. Επομένως, μπορείτε να ενθαρρύνετε το παιδί σας, λέγοντας «μπορείς να βοηθήσεις τον Joey να μάθει να γράφει το όνομά του και εκείνος μπορεί να σου δείξει μερικούς τρόπους για να κάνεις τους ανθρώπους χαρούμενους όταν αισθάνονται άσχημα».
- Τα παιδιά με αναπηρία είναι επίσης ίδια με τα άλλα παιδιά: Μιλήστε για τα πράγματα που το παιδί σας και το παιδί με αναπηρία έχουν κοινά. Έχουν και τα δύο μάτια; Μαλλιά; Χέρια; Τι συμβαίνει με όσα δεν μπορείτε να δείτε; Νομίζετε ότι το μικρό αγόρι/ κορίτσι έχει συναισθήματα; Τι νομίζετε ότι του/της αρέσει να παίζει; Τι είδους μουσική ακούει; Μερικά παιδιά μπορεί να έχουν αναπηρία, αλλά δεν θέλουν να ορίζονται ολοκληρωτικά από αυτό.
- Τα άτομα με αναπηρία δεν είναι απαραιτήρως άρρωστα. Μερικές φορές είναι δύσκολο να βρούμε το κατάλληλό λεξιλόγιο για να μιλήσουμε στα παιδιά μας για τις ειδικές ανάγκες. Θα σας πρότεινα να αποφεύγετε τις λέξεις «άρρωστο» και «λάθος» πχ «Το αγόρι αυτό έχει μια αρρώστια που κάνει δύσκολο το να μιλάει σε άλλους ανθρώπους» ή «κάτι πάει λάθος με τον εγκέφαλο αυτού του κοριτσιού και για αυτό δεν μπορεί να μιλήσει πολύ καλά». Κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται με ειδικές ανάγκες και άλλες αναπηρίες προκύπτουν μετά από κάποιο ατύχημα ή κάποια ασθένεια. Η αναπηρία, ωστόσο η ίδια, δεν είναι ούτε ασθένεια, ούτε κάτι κακό. Δεν είναι κάτι που μπορούν τα άλλα παιδιά να κολλήσουν, κάτι που πρέπει να διευκρινίσετε στα παιδιά όταν προσπαθείτε να τους εξηγήσετε την έννοια της αναπηρίας.
- Οι λέξεις έχουν σημασία. Είναι καλό να διδάσκετε στα παιδιά τις σωστές λέξεις σχετικά με την διαφορετικότητα: αναπηρία, ειδικές ανάγκες, ακόμα και τα ονόματα αναπηριών όπως Σύνδρομο Down, Αυτισμός κτλ. Αποφεύγετε τις λέξεις «άρρωστο» και «λάθος» και αντικαταστήστε την λέξη «φυσιολογικό/ κανονικό» με την λέξη τυπικό (πχ. Ένα τυπικό παιδί αρχίζει να περπατάει στους 12 μήνες, αλλά ο Joey δεν περπατούσε μέχρι τα 3 του χρόνια). Ξέρουμε ότι τα παιδιά μας είναι διαφορετικά, αλλά όταν τα συγκρίνετε με τα «φυσιολογικά/ κανονικά» παιδιά είναι σαν να τα αποκαλείτε «περίεργα» ή «κακά». Επίσης, οι άσχημοι/ κοροϊδευτικοί χαρακτηρισμοί και τα αστεία σε βάρος άλλων ατόμων (είτε αυτά έχουν αναπηρία, είτε όχι) δεν είναι αποδεκτοί. Λέξεις όπως «καθυστερημένος» πληγώνουν πολύ, είτε τις χρησιμοποιείτε σαν άμεση προσβολή σε ένα παιδί με αναπηρία, είτε σαν λέξη της αργκό («Το τεστ αυτό ήταν πολύ καθυστερημένο»). Σύμφωνα με την οργάνωση r-word.org, οι λέξεις «καθυστέρηση» και «καθυστερημένος» χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην εποχή μας προκειμένου να μειώσουν και να προσβάλουν τα άτομα με διανοητική αναπηρία. Επιπλέον, όταν χρησιμοποιούνται σαν συνώνυμες λέξεις του «χαζού», «ηλίθιου» από άτομα χωρίς αναπηρία, ενισχύει τα επώδυνα στερεότυπα που προβάλλον τα άτομα με νοητική αναπηρία σαν μη πολύτιμα μέλη της ανθρωπότητας. «Μπορεί να είναι δύσκολο να αλλάξετε τις λέξεις που χρησιμοποιείτε χωρίς σκέψη, αλλά αξίζει την προσπάθεια. Για περισσότερες πληροφορίες μπείτε στο r-word.org όπου υπάρχουν χρήσιμες προτάσεις για άλλες λέξεις που μπορείτε να χρησιμοποιείτε στη θέση τους.
- Είναι οκ να κάνουν τα παιδιά ερωτήσεις (και αν δεν ξέρετε τις απαντήσεις, ρωτήστε εμένα). Τα παιδιά είναι από τη φύση τους περίεργα και αυτό είναι θαυμάσιο. Μην επιβάλλετε τη σιωπή σε ένα παιδί που κάνει ερωτήσεις για την αναπηρία. Αν δεν ξέρετε την απάντηση, δεν υπάρχει πρόβλημα. Μην ρίχνετε όλο το βάρος/ την πίεση στον εαυτό σας. Μπορείτε να περάσετε τις ερωτήσεις αυτές στους γονείς του παιδιού. Άλλωστε δεν είναι μυστικό ότι κάθε μαμά λατρεύει να μιλάει για τα παιδιά της. Σας παρακαλούμε, ρωτήστε μας. Θέλουμε πάρα πολύ να γεφυρώσουμε το χάσμα ανάμεσα στα παιδιά μας και στα παιδιά σας. Θυμάστε που πριν σας ζήτησα να αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε λέξεις όπως «λάθος», «άρρωστο» όταν μιλάτε για τα άτομα με αναπηρία; Ε, αυτός ο κανόνας δεν ισχύει στην πραγματικότητα όταν η ερώτηση γίνεται από ένα παιδί. Φυσικά και περιμένω ερωτήσεις του τύπου «Τι δεν πάει καλά/ Τι έχει; Γιατί δεν μπορεί να μιλήσει όπως εγώ;» Τα παιδιά δεν ξέρουν ακόμα τις σωστές λέξεις, αλλά δεν πειράζει. Θα χαρώ πολύ να τα βοηθήσω να τις μάθουν.
- Δείξτε «υλικό» από παιδικές σειρές ή βιβλία που περιλαμβάνουν ήρωες με αναπηρίες και συζητήστε με το παιδί σας.
- Ο καλύτερος τρόπος για να διδάξετε σε ένα παιδί κάτι, είναι να το κάνετε εσείς. Αν δείτε ένα παιδί με αναπηρία, χαμογελάστε και πείτε του «γεια». Μιλήστε με τους γονείς του. Αν πλησιάσετε τους γονείς του με άνετο και φιλικό τρόπο, θα είναι πολύ πιο εύκολο και για το παιδί σας να πλησιάσει και εκείνο το γιο ή την κόρη τους. Άλλωστε, όλοι το ίδιο πράγμα θέλουμε: να μας βλέπουν και να μας εκτιμούν. Δεν είναι ένα σημαντικό μάθημα που αξίζει να διδάξουμε σε κάθε παιδί;
Απόδοση του άρθρου “What’s wrong with that boy?” 6 ways to talk to your kids about disabilities
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός - Νηπιαγωγός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου