Ο Onno Hansen-Staszyński από το SAUFEX συζητά την οικοδόμηση της ανθεκτικότητας και τη διδασκαλία της κριτικής σκέψης σε έναν πολωμένο κόσμο.
Πώς ορίζετε την κριτική σκέψη;
Για μένα, η κριτική σκέψη είναι ό,τι ενισχύει την ακρίβεια στην αποστολή και λήψη πληροφοριών. Η αποστολή και η λήψη πληροφοριών –και η ακρίβεια που εμπλέκεται σε αυτές– έχουν δύο επίπεδα: ένα που αφορά τον έξω κόσμο και ένα που αφορά τον εσωτερικό μας κόσμο, τις εμπειρίες μας.
Τι πιστεύετε για την κριτική σκέψη των νέων στην Ευρώπη;
Έχω παρατηρήσει ότι αρκετοί νέοι έχουν αποσυρθεί σε «μικρά νησιά» στα οποία αισθάνονται ασφαλείς. Συναισθηματικά νησιά με την οικογένειά τους ή με τους φίλους τους. Αλλά υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός Ευρωπαίων νέων που είναι «θορυβώδεις», «πολύ εκφραστικοί».
Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις της διδασκαλίας της κριτικής σκέψης στα σχολεία;
Νομίζω ότι η βασική πρόκληση για όλους τους εκπαιδευτικούς είναι ότι τη στιγμή που αρχίζουν να μιλούν για ένα δυνητικά διχαστικό θέμα, ενδέχεται το κλίμα στην τάξη να γίνει άσχημο και να εμφανιστούν πολύ έντονα, πολύ «ηθικολογικά» συναισθήματα. Και τέτοιου είδους καταστάσεις είναι δύσκολο να τις χειριστείς. Νομίζω ότι υπάρχουν πολλές αιτίες για την εμφάνιση αυτών των έντονων συναισθημάτων.
Ένας βασικός λόγος είναι ότι βρισκόμαστε όλοι σε ένα στάδιο «ρευστής ζωής» όπως το αποκαλεί ο Zygmunt Bauman: είμαστε σε μια κατάσταση άγχους επειδή δεν καταλαβαίνουμε πραγματικά όσα συμβαίνουν γύρω μας και δεν έχουμε πλαίσια για αυτά.
Υπάρχει, φυσικά, και η συναισθηματική πόλωση, η οποία δίνει σε πολλά ζητήματα μια ηθικολογική διάσταση και καθιστά την πρόσβαση σε αυτά και την διαπραγμάτευσή τους πρόκληση.
Έπειτα, υπάρχει αυτό που αποκαλώ «έκρηξη» στους νέους, που έχουν την τάση να παίρνουν τα πάντα πολύ προσωπικά και να θεωρούν ότι όλα συνδέονται με την ταυτότητά τους. Και είναι πολύ δύσκολο να κρατάς αποστάσεις όταν θεωρείς κάτι τόσο προσωπικό.
Και φυσικά, υπάρχουν τα φυσιολογικά συναισθήματα των εφήβων που είναι δύσκολο να ελεγχθούν σε οποιαδήποτε κατάσταση. Και φυσικά δεν πρέπει να ελέγχονται, αλλά θα ήταν ωραίο να βιώνονται και να εκφράζονται με κάποιον εποικοδομητικό και όχι με καταστροφικό τρόπο.
Πώς μπορούμε να κάνουμε εποικοδομητικά τα συναισθήματα των εφήβων;
Νομίζω ότι όλα οφείλονται στην έλλειψη δράσης που έχουν βιώσει πολλοί νέοι. Νομίζω ότι αισθάνονται ότι δεν έχουν καμία επιρροή σε ό,τι συμβαίνει γύρω τους, και αυτός είναι ένας από τους λόγους που αποσύρονται ή γίνονται «φωνακλάδες» γιατί ούτως ή άλλως δεν έχει σημασία.
Και νομίζω ότι αυτό που πρέπει να κάνουμε είναι αφενός, θεσμικά, να τους βοηθήσουμε ανοίγοντας δρόμους για πραγματική συμμετοχή. Και υπάρχουν πλέον πρωτοβουλίες από την πολωνική Προεδρία για να διευρυνθεί η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στον τομέα της παραπληροφόρησης. Πρόκειται για τα συμβούλια ανθεκτικότητας. Και νομίζω ότι τα συμβούλια ανθεκτικότητας νέων θα ήταν μια πολύ καλή ιδέα. Αλλά και στην τάξη μπορείς να κάνεις πολλά.
Ξεκινήσαμε με πολύ βασικές δεξιότητες που περιλαμβάνουν θέματα όπως «Πώς μπορείς να ακούς χωρίς να κρίνεις αμέσως;» και «Πώς μπορείς να διατυπώσεις τις δικές σου εκφράσεις, τις δικές σου απόψεις, χωρίς να φοβάσαι την κρίση;» Είναι αυτό που (Zygmunt) Bauman αποκαλεί δεξιότητες πολιτών. Εστιάσαμε στη διαπραγμάτευση, τον διάλογο, την επίλυση συγκρούσεων.
Ποιες στρατηγικές πρέπει να χρησιμοποιήσουν τα σχολεία για να αναπτύξουν τις δεξιότητες κριτικής σκέψης των μαθητών;
Νομίζω ότι η πιο σημαντική στρατηγική για κάθε σχολείο είναι να αρχίσει να ακούει και όχι απλώς να στέλνει πληροφορίες. Επομένως, οι εκπαιδευτικοί δεν πρέπει να αισθάνονται πάνω από τους μαθητές, πομποί της γνώσης, αλλά να προσπαθούν να είστε ομότιμοι, ή «διευκολυντές» σε οτιδήποτε συμβαίνει στην τάξη. Αυτή η στάση θα πρέπει να υπάρχει σε όλα και όχι μόνο στις πληροφορίες ή στην κριτική σκέψη.
Πιστεύω ότι οι νέοι, με τη δράση τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μάθει να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και κάνουν διάλογο. Αυτό θα πρέπει να μεταφερθεί και στην τάξη. Και για να το καταφέρουμε πρέπει να αισθάνονται ότι ακούγονται και ότι δεν χρειάζεται να προκαλούν ή να αποσύρονται.
Ένα πρακτικό παράδειγμα
Με τη γυναίκα μου, κάνουμε κάτι στην τάξη μας που το λέμε Διαδημοκρατία. Δημιουργούμε ένα χώρο για να αισθάνονται τα παιδιά ότι τα βλέπουν, τα ακούνε και είναι ασφαλή. Είναι ένας χώρος όπου μπορούν να διατυπώνουν τις απόψεις τους και κανείς δεν επιτρέπεται να αντιδρά αρνητικά.
Εάν το κάνετε με συνέπεια και δομημένο τρόπο, τα παιδιά ανοίγονται. Νιώθουν ότι η φωνή τους κάνει τη διαφορά και αρχίζουν να εκφράζουν αυτό που έχουν μέσα τους. Και αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο βήμα για να ξεκινήσετε.
Ωστόσο αυτό δεν αρκεί. Απαραίτητο είναι και κάτι που θα το ονόμαζα εποικοδομητική αντιπαράθεση. Και είναι βασικά καθήκον μας ως εκπαιδευτικοί, αλλά και ως θεσμοί, είναι να ενσταλάξουμε αμφιβολίες. Έτσι οι νέοι έχουν τον χώρο να προβληματιστούν και να σκεφτούν για τις απόψεις τους. Η αμφιβολία είναι πολύ καλό πράγμα, και δεν στοχεύεις πλέον σε οριστικές απαντήσεις, αλλά στο να αναζητάς απαντήσεις.
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου