Η Σιμόν Ντέιβις είναι Μοντεσσoριανή παιδαγωγός της Διεθνούς Μοντεσσοριανής Εταιρείας (AMI). Με αφορμή την επίσκεψή της στην Ελλάδα είχαμε μία γραπτή επικοινωνία με αφετηρία τα ερεθίσματα από τα τρία βιβλία της που κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο: «Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μωρό» και «Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί» (μτφρ. Ελένη Στεργιοπούλου) και «Μοντεσσόρι στο σπίτι με το παιδί» (μτφρ. Λόττη Αλεξάκου).
Συνέντευξη στην Ελευθερία Ράπτου
Η Σιμόν Ντέιβις [Simone Davies] είναι Μοντεσσoριανή παιδαγωγός της Διεθνούς Μοντεσσοριανής Εταιρείας (AMI). Γεννήθηκε στο Σίδνεϊ και κατοικεί στο Άμστερνταμ μαζί με τα δύο της παιδιά. Αναζητώντας έναν τρόπο να μεγαλώσει τα παιδιά της χωρίς φωνές, απειλές, ή δωροδοκίες, αλλά με σεβασμό και ενσυναίσθηση, η Ντέιβις ανακάλυψε τη μέθοδο Μοντεσσόρι. Από τότε, στόχος της έγινε να βοηθήσει κι άλλες οικογένειες να εντάξουν τη φιλοσοφία της μεθόδου Μοντεσσόρι και στα δικά τους σπίτια. Σήμερα διατηρεί τη σχολή Jacaranda Tree Montessori στο Άμστερνταμ για παιδιά και γονείς και το δημοφιλές ιστολόγιο The Montessori Notebook.
Μετά από 15 χρόνια στη Μοντεσσοριανή εκπαίδευση, και έχοντας συνεργαστεί με πάνω από 100 οικογένειες, μοιράζεται τη γνώση της μέσα από τα βιβλία της με σκοπό να βοηθήσει τους γονείς να καταλάβουν καλύτερα το παιδί τους και να χτίσουν μια γερή βάση αλληλοσεβασμού και συνεργασίας μαζί του.
Η γιατρός και παιδαγωγός Μαρία Μοντεσσόρι, παρουσίασε και εφάρμοσε το πρωτοποριακό παιδαγωγικό της σύστημα στις αρχές του 20ου αιώνα. Η μέθοδός της, που βασίζεται στη βιωματική και αυτοπαρακινούμενη μάθηση είναι μια μαθησιακή διαδικασία που αφορά τα παιδιά από βρέφη μέχρι δεκαοκτώ χρόνων. Το μοντεσσοριανό σύστημα αποτέλεσε πραγματική επανάσταση στην παιδαγωγική. Κατά τη γνώμη σας γιατί είναι ακόμη επίκαιρο, σε μια εποχή που αλλάζει όλο το εκπαιδευτικό υπόδειγμα, σε μια εποχή όπου η πληροφορική, η τεχνητή νοημοσύνη και οι σύνθετες δεξιότητες αποτελούν μέρος εκπαιδευτικών προγραμμάτων;
Η μέθοδος Μοντεσσόρι λειτουργεί ακόμη και σήμερα, καθώς τα παιδιά -όπως αναπτύσσονται, αλλά και οι ανάγκες τους- δεν έχουν αλλάξει. Εξακολουθούν να έχουν ανάγκη να εξερευνούν, να μαθαίνουν να επικοινωνούν, να είναι σε κοινότητα με τους άλλους, να μαθαίνουν πώς να λύνουν προβλήματα και να γίνονται δημιουργικοί στοχαστές. Μπορούμε να τα βοηθήσουμε να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους και να ζήσουν στον 21ο αιώνα. Η Δρ Μοντεσσόρι μίλησε για την προσαρμογή του παιδιού στην εποχή, τον τόπο και τον πολιτισμό του. Δεν αγνοούμε λοιπόν τι συμβαίνει γύρω μας, αλλά βοηθάμε τα παιδιά μας να αναπτύξουν τις δεξιότητες που θα χρειαστούν για να προσαρμοστούν σε αυτούς τους μεταβαλλόμενους καιρούς. Οι οικογένειες συνειδητοποιούν ότι η παραδοσιακή εκπαιδευτική προσέγγιση όπου τα παιδιά κάθονται στις καρέκλες τους, ακούν παθητικά τον δάσκαλο και μαθαίνουν από μνήμης για τα τεστ δεν θα προετοιμάσει τα παιδιά μας για ένα άγνωστο μέλλον. Η μέθοδος Μοντεσσόρι από την άλλη, επιτρέπει στα παιδιά να συμμετέχουν ενεργά στην εκπαίδευσή τους, να κάνουν ανακαλύψεις με πρακτικό, ελκυστικό και συγκεκριμένο τρόπο και καθιστά την εκπαίδευση προσαρμοσμένη στην ατομική ανάπτυξη του παιδιού με βάση τα ενδιαφέροντα, τις ικανότητες και τον μοναδικό τρόπο που έχει κάθε παιδί να βρίσκει τον ρυθμό του και το προσωπικό του χρονοδιάγραμμα.
Συχνότατα τα εκπαιδευτικά συστήματα λειτουργούν με κέντρο τις επιδόσεις, την επιτυχία ή την αποτυχία, την επιβράβευση ή την τιμωρία, τη συσσώρευση γνώσης, αδιαφορώντας για την αφομοίωσή της. Στην περίοδο που διανύουμε η εκπαίδευση περνάει διεθνώς παρατεταμένη κρίση και αμφισβήτηση. Πώς θα μπορούσαν τα εκπαιδευτικά συστήματα να εκσυγχρονιστούν, να ανανεωθούν και να επανεντάξουν τις μοντεσσοριανές αρχές;
Τα εκπαιδευτικά συστήματα πρέπει να αλλάξουν για να γίνει η μάθηση πιο ενδιαφέρουσα και ελκυστική για τα παιδιά. Αντί ο σχεδιασμός των μαθημάτων να σχεδιάζεται από τον εκπαιδευτικό, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις αρχές της Μοντεσσόρι για να σχεδιάσουμε ένα μαθησιακό περιβάλλον όπου το παιδί μπορεί να επιλέγει και να εργάζεται στα μαθήματα με το δικό του ρυθμό και ακολουθώντας τα ενδιαφέροντά του. Μπορούμε να έχουμε μικτές ηλικιακές ομάδες, ώστε τα μεγαλύτερα παιδιά να μπορούν να βοηθούν τα μικρότερα παιδιά και να εμπεδώνουν τη μάθηση που κατακτούν, ενώ τα μικρότερα παιδιά θα θαυμάζουν τα μεγαλύτερα και θα μαθαίνουν πολλά από αυτά. Θα μπορούσαμε να απαλλαγούμε από τις εξετάσεις. Εναλλακτικά, να επικεντρωθούμε στην παρατήρηση του παιδιού για να δούμε ποιες γνώσεις και ικανότητες έχει κατακτήσει, πού μπορεί να χρειάζεται περισσότερη βοήθεια και πού είναι έτοιμο για νέες προκλήσεις. Θα μπορούσαμε, επίσης, να εστιάσουμε όχι μόνο στην ακαδημαϊκή μάθηση αλλά και στην ικανότητα για συνύπαρξη στην κοινότητα, δηλαδή να μάθουν τα παιδιά πώς να είναι μέλη της τάξης και να αναλαμβάνουν την ευθύνη για τον εαυτό τους, τους άλλους και το περιβάλλον τους.
Τα βιβλία σας αφορούν όλο το φάσμα της ανήλικης περιόδου. Αναλύουν ενδελεχώς τη μοντεσσοριανή φιλοσοφία και τους τρόπους που μπορούμε να εφαρμόσουμε τις μεθόδους του συστήματος σε κάθε ηλικία, στο σπίτι, κάτι που θα βοηθήσει τα παιδιά και στη σχολική τους ζωή. Σε κάθε ένα από τα τρία βιβλία ο αναγνώστης θα διαπιστώσει ότι αφενός υπάρχει η κλασική κατάτμηση σε κεφάλαια, παραρτήματα, ευρετήριο πηγών στο διαδίκτυο για τον περαιτέρω εμπλουτισμό της διαδικασίας. Σίγουρα δεν είναι βιβλία που θα διαβαστούν γραμμικά με τον κλασικό τρόπο. Είναι γραμμένα «αλλιώς». Πείτε μας λίγα λόγια για την συνολική αρχιτεκτονική βιβλίων και το σκεπτικό οργάνωσης της ύλης.
Τα βιβλία έχουν σχεδιαστεί για να είναι οδηγοί στη σοφία της Δρ Μοντεσσόρι καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν. Μπορούν να διαβαστούν από το εξώφυλλο μέχρι το οπισθόφυλλο, αλλά εξίσου μπορείτε να κοιτάξετε το ευρετήριο για να αναζητήσετε ένα θέμα για το οποίο θα θέλατε να μάθετε περισσότερα, ή να το ανοίξετε σε οποιαδήποτε σελίδα για να πάρετε έμπνευση για να το εφαρμόσετε στην πράξη σήμερα. Θέλαμε να καλύψουμε όλα τα ερωτήματα που προκύπτουν κατά την ανατροφή των παιδιών και πώς θα μπορούσαν να εφαρμοστούν οι αρχές της Μοντεσσόρι. Έτσι, οι αναγνώστες θα βρουν πολλά πρακτικά παραδείγματα, όμορφη εικονογράφηση και η ίδια η διάταξη του βιβλίου είναι λειτουργική, ώστε να είναι εύκολο στην ανάγνωση για πολυάσχολες οικογένειες και να είναι ένα βιβλίο που θα θέλει ο γονιός να διαβάσει και να απολαύσει. Έχω ακούσει από πάρα πολλές οικογένειες ότι και τα τρία έχουν γίνει πολύτιμα βιβλία αναφοράς στο σπίτι τους και ότι πολλοί είναι εκείνοι που επανέρχονται σε αυτά, ξανά και ξανά, όταν θέλουν κάποια ήρεμη «φωνή» που θα τους δώσει, με αυθεντικό τρόπο, έμπνευση για την εφαρμογή των αρχών της Μοντεσσόρι.
Το βιβλίο σας Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μωρό αφορά το ηλικιακό εύρος από 0 εώς 12 μηνών, μια περίοδος πραγματικά καινοφανής και προκλητική για τους νέους γονείς, μια και κανείς δεν μπορεί να μάθει τη γονεϊκότητα, παρά μόνο να την ασκήσει εμπειρικά και δια βίου. Αν θέλαμε, με λίγα λόγια να χαρτογραφήσουμε αυτή την περίοδο ανάπτυξης μέσα από το δική σας μακρόχρονη παιδαγωγική εμπειρία ποια θα ήταν τα βασικά σημεία στο χάρτη;
Αν χαρτογραφήσουμε το πρώτο έτος, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε με την εξάρτηση, να περάσουμε στη συνεργασία και στη συνέχεια στην ανεξαρτησία. Όταν γεννιούνται, εξαρτώνται από εμάς για να τα ταΐσουμε, να τα ντύσουμε, να τα μετακινήσουμε από μέρος σε μέρος και να τα βοηθήσουμε να κοιμηθούν. Στη συνέχεια, συνεργαζόμαστε μαζί τους, για παράδειγμα, ζητώντας τους να απλώσουν το χέρι τους καθώς τα ντύνουμε ή να επιλέξουν ανάμεσα σε δύο ρούχα. Μέχρι το τέλος του πρώτου έτους, το μωρό μας μπορεί να είναι σε θέση να φέρει μόνο του ένα πιρούνι στο στόμα του, να πιει από ένα ανοιχτό ποτήρι, να μετακινήσει το σώμα του μέσα στο δωμάτιο (είτε μπουσουλώντας, είτε ταξιδεύοντας, είτε περπατώντας) και να βγάλει κάποιες από τις πρώτες του λέξεις. Σε αυτό το ταξίδι είμαστε ο οδηγός τους με απαλά χέρια και μια ζεστή καρδιά. Παρατηρούμε για να τα καταλάβουμε, αφήνουμε χρόνο για εξερεύνηση και τους δείχνουμε σεβασμό.
Στο επόμενο βιβλίο της σειράς εστιάζετε στην ηλικία από ενός μέχρι τριών ετών, ίσως και λίγο παραπάνω, αναλόγως και την ωριμότητα του παιδιού. Τα παιδιά σε αυτή τη φάση αρχίζουν να εξερευνούν το χώρο, τους ανθρώπους, τις δυνατότητές τους ενεργητικά, με περιέργεια, με μια αίσθηση πρωτόγνωρης παντοδυναμίας και συγχρόνως αναγκαίας εξάρτησης από τους γονείς. Στο βιβλίο σας ο υπότιτλος εστιάζει σε δύο σημεία: ανεξαρτησία και υπευθυνότητα. Γιατί είναι κρίσιμοι κόμβοι στην αναπτυξιακή και μαθησιακή πορεία τους; Ποια είναι τα σημεία κλειδιά για τη σχέση γονέα και παιδιού, παιδαγωγού και παιδιού σε αυτή την ηλικιακή φάση;
Ναι, η ανεξαρτησία και η υπευθυνότητα είναι βασικές πτυχές της ανάπτυξης ενός νηπίου στο σύστημα Μοντεσσόρι και συνδέονται στενά μεταξύ τους. Υποστηρίζουμε το παιδί μας να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του, καθώς και να σκέφτεται τους άλλους γύρω του και να φροντίζει το περιβάλλον του. Ανοίγουμε τον δρόμο ώστε το νήπιο να γίνει ικανό. Για να αποκτήσει λειτουργική ανεξαρτησία - π.χ. να ντύνεται μόνο του, να τακτοποιεί τα πράγματά του μετά τις δραστηριότητές του, να μπορεί να τρώει μόνο του και στη συνέχεια να καθαρίζει το πιάτο του, να μαθαίνει να χρησιμοποιεί την τουαλέτα ή το γιογιό. Όταν έχουν αυτές τις δεξιότητες, μαθαίνουν να φροντίζουν όχι μόνο τον εαυτό τους, αλλά και τους άλλους και το περιβάλλον τους. Είναι σημαντικό για ένα νήπιο να μάθει να είναι υπεύθυνο. Τα νήπια μαθαίνουν ότι και οι άλλοι άνθρωποι έχουν ανάγκες. Μαθαίνουν πώς να ζουν ως μέλη της οικογένειας και της κοινότητας. Περιμένοντας ένα άλλο παιδί να τελειώσει με μια δραστηριότητα και επιστρέφοντας τη το παιχνίδι τους στο ράφι για να το βρει ένα άλλο παιδί, μαθαίνουν να μοιράζονται. Με τη μέθοδο Μοντεσσόρι, τα παιδιά μπορούν να μάθουν να επανορθώνουν σε έναν φίλο που μπορεί να έχει πληγωθεί αν τον έσπρωξαν ή τον χτύπησαν.
Αντιστοίχως, στο βιβλίο που αφορά τις ηλικίες από 3 έως 12 ετών, σε συνεργασία με την επίσης καταξιωμένη παιδαγωγό Junnifa Uzodike, το σκεπτικό και η μεθοδολογία αναπτύσσονται γύρω από το πώς μπορούμε να ξεκλειδώσουμε τις δυνατότητες των παιδιών σε μαθησιακό, συναισθηματικό, κοινωνικό επίπεδο. Χρειάζεται να τα βοηθήσουμε να μάθουν να απολαμβάνουν την ανεξαρτησία τους υπεύθυνα, να πιστέψουν στις απεριόριστες δυνατότητές τους και φυσικά να αποκτήσουν κοινωνική ενσυναίσθηση και καλλιέργεια. Αυτές είναι πραγματικές προκλήσεις. Τα παιδιά κυριολεκτικά βομβαρδίζονται: Σχολική εργασία, πολλές και διαφορετικές εξωσχολικές δραστηριότητες, σημαντική έκθεση στον κόσμο της πληροφορίας αλλά και των κοινωνικών δικτύων (άμεσα ή έμμεσα) και συγχρόνως τόσος λίγος χρόνος για παιχνίδι, τόσος λίγος χώρος για ουσιαστική κοινωνική διάδραση. Οι γονείς πάλι, συχνά εκφράζουν και τις δικές τους απαιτήσεις από τα παιδιά. Να πετύχουν, να είναι «πρώτα» σε ό,τι κάνουν, επιτυχημένα κ.λπ. Εστιάζετε με έμφαση σε δύο άξονες: Να καλλιεργήσουμε τη δημιουργική σκέψη και την καλοσύνη. Θα μπορούσατε να μας πείτε λίγα λόγια για αυτό;
Πράγματι, μπορούμε να ενθαρρύνουμε τόσο τη δημιουργική σκέψη όσο και την ευγένεια στους τρόπους στα παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Αυτή η διαδικασία ξεκινά με τη γέννησή τους, αλλά ποτέ δεν είναι αργά για να ξεκινήσει ένας γονιός. Το μυαλό του παιδιού προσχολικής ηλικίας έχει συνειδητότητα. Αρχίζουν να αναρωτιούνται «τι» και «γιατί». Μπορούμε να αφιερώσουμε χρόνο για να εξερευνήσουμε τις ερωτήσεις τους, βοηθώντας τα να βρουν τις απαντήσεις μόνα τους. Αντί απλώς να γκουγκλάρουν ή να ρωτήσουν ένα AI chat bot, μπορούμε να τους δείξουμε πώς να αναζητήσουν απαντήσεις στη βιβλιοθήκη, να καλέσουν έναν παππού ή έναν φίλο με ειδικές γνώσεις ή να επισκεφθούν ένα μουσείο για να μάθουν περισσότερα. Όταν τα παιδιά που εκπαιδεύονται με τη μέθοδο Μοντεσσόρι δεν γνωρίζουν την απάντηση, ξέρουν πώς να τη βρουν. Για να μάθει το παιδί για παράδειγμα, τι καιρό κάνει σήμερα, ως μαθητής που μαθαίνει με τις αισθήσεις τους, είναι πολύ πιο χρήσιμο για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας να μάθει να κοιτάζει ένα θερμόμετρο, να συλλέγει νερό σε ένα βροχόμετρο, να κοιτάζει έξω από το παράθυρο ή να στέκεται έξω για να νιώσει τη θερμοκρασία.
Ομοίως, τα παιδιά ηλικίας 6-12 ετών θέλουν νοητική ανεξαρτησία και μεγάλες εργασίες. Θα θελήσουν να κατανοήσουν ηθικά ζητήματα και πάλι μπορούμε να τα ενθαρρύνουμε να μάθουν περισσότερα από μόνα τους. Τους αρέσει να εργάζονται με άλλους, οπότε μπορεί να θέλουν να πάνε σε μια μικρή ομάδα. Βοηθώντας τα παιδιά μας να μάθουν περισσότερα, μαθαίνουν πώς να σκέφτονται μόνα τους. Πρέπει επίσης να επιτρέπουμε στα παιδιά μας να έχουν πολύ χρόνο χωρίς πρόγραμμα για να εξερευνήσουν με ενεργητικούς, και όχι παθητικούς, τρόπους τι μπορούν να κάνουν. Αυτές οι ευκαιρίες τους επιτρέπουν να βαρεθούν και να καταλήξουν σε δημιουργικές ιδέες και εξερευνήσεις. Όσον αφορά την ευγένεια, από την ηλικία των 3 ετών, μας αρέσει να δίνουμε μαθήματα καλών τρόπων και ευγένειας στα παιδιά μας. Μαθαίνουν πώς να λένε παρακαλώ και ευχαριστώ, πώς να δικαιολογούνται για να σηκωθούν από το τραπέζι, πώς να συστήνονται, πώς να αναλαμβάνουν να κάνουν τη δουλειά κάποιου άλλου για να βοηθήσουν κ.λπ. Μπορούμε να δώσουμε στα παιδιά μας μαθήματα για δεξιότητες που δεν έχουν μάθει ακόμα. Απορροφούν επίσης την ευγένεια και τον σεβασμό από το παράδειγμά μας. Όταν τα σεβόμαστε, μαθαίνουν να μας σέβονται και εκείνα σε αντάλλαγμα, καθώς και τους άλλους και το περιβάλλον.
Και μετά έρχεται η εφηβεία. Αυτό και αν είναι μεγάλο στοίχημα. Πώς μπορεί η φιλοσοφία της Μοντεσσόρι να μας βοηθήσει να προετοιμάσουμε του νέους ενήλικες, αλλά επίσης μέσα από αυτή τη διαδικασία να προετοιμαστούμε και εμείς;
Ακριβώς! Η Δρ Μοντεσσόρι αναγνώρισε ότι οι έφηβοι είναι τόσο «εύθραυστοι όσο ένα νεογέννητο», όσο είναι και εξαιρετικά ικανοί. Είδε ότι αυτή η περίοδος ανάπτυξης αφορά την προετοιμασία για την ενηλικίωση. Ανακαλύπτουν ποιοι είναι, πού ανήκουν και ποιο είναι η θέση τους μέσα στον κόσμο. Πρέπει να δώσουμε στους εφήβους μας ευκαιρίες να κάνουν πράγματα με τα οποία παθιάζονται. Ακόμη και αν δεν πηγαίνουν σε Μοντεσσοριανό σχολείο, μπορεί να επιθυμούν να βρεθούν με άλλα παιδιά με τις ίδιες απόψεις για να εργαστούν για έναν σκοπό ή για να συγκεντρώσουν χρήματα για έναν σκοπό που μοιάζει σημαντικός για αυτούς. Κάτι τέτοιο θα τους δώσει ευκαιρίες και θα τους βοηθήσει να αναγνωρίσουν την αξία τους και να μην υποτιμούν τις ικανότητές τους. Για να χειριστούμε κάθε στάδιο της ανάπτυξης του παιδιού μας πρέπει να προετοιμαζόμαστε ως ενήλικες. Μπορούμε να ενημερωθούμε για το στάδιο ανάπτυξης, μπορούμε να φροντίσουμε ώστε να εμφανιστούμε όσο το δυνατόν περισσότερο ως ρυθμισμένοι ενήλικες, μπορούμε να φερθούμε στους εφήβους μας με την ίδια προσήλωση που θα δείχναμε σε ένα νεογέννητο και μπορούμε να απολαύσουμε αυτούς τους όμορφους ανθρώπους που μπορεί να σκέφτονται διαφορετικά από εμάς, αλλά έχουν μια συναρπαστική προοπτική για τον κόσμο. Έχουμε να μάθουμε τόσα πολλά από αυτούς. Η πρωταρχική μας δουλειά εξακολουθεί να είναι να τους κρατάμε ασφαλείς και να μπορούμε να κάνουμε μαζί τους συμφωνίες που ικανοποιούν την ανάγκη τους για ανάληψη κινδύνων και κοινωνικοποίηση, με σεβασμό στους κανόνες που θέτουμε στην οικογένειά μας.
Κλείνοντας, στις πρώτες σελίδες του βιβλίου Μοντεσσόρι στο σπίτι με το παιδί παραθέτετε κάποια λόγια του Λιβανέζου ποιητή και φιλόσοφου Χαλίλ Γκιμπράν. Διαβάζουμε: «Ο τοξότης βλέπει τον στόχο στο μονοπάτι του απείρου και σας λυγίζει με τη δύναμή του, ώστε τα βέλη του να πάνε γρήγορα και μακριά. Ας είναι το λύγισμά σας στα χέρια του τοξότη ευτυχία. Γιατί εκείνος, όπως αγαπά το βέλος που πετάει, έτσι αγαπά και το τόξο που είναι σταθερό». Πίστη, αγάπη, στόχος, σταθερότητα, θάρρος. Ίσως το πιο δύσκολο κομμάτι για έναν γονέα είναι να συνειδητοποιήσει ότι τα παιδιά δεν είναι κτήμα του, και ότι χρειάζεται να εκτοξευθούν ως βέλη για να βρουν το στόχο τους. Ποια είναι η δική σας προτροπή, ευχή και συμβουλή;
Η δική μου προτροπή μου θα ήταν να χρησιμοποιούμε τη μοντεσσοριανή προσέγγιση για να επαναφέρουμε τη χαρά στην ανατροφή των παιδιών. Να μάθουμε να παρατηρούμε και να αποδεχόμαστε αυτό που είναι και να υποστηρίζουμε την ανάπτυξή τους στην πορεία της ζωής. Η ευχή μου είναι αυτός ο τύπος εκπαίδευσης και ανατροφής να είναι διαθέσιμος σε κάθε παιδί σε όλο τον κόσμο. Τα παιδιά που μεγαλώνουν για να είναι ικανά με δημιουργικά μυαλά και ευγενικές καρδιές θα μας βοηθήσουν να φέρουμε περισσότερη ειρήνη στον κόσμο μας. Η συμβουλή μου προς όλους τους γονείς θα ήταν να απολαμβάνουν κάθε ηλικία και κάθε στάδιο της ζωής του παιδιού. Να είναι παρόντες, να μην βιάζονται και να χαίρονται την κάθε στιγμή.
* Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΡΑΠΤΟΥ είναι θεατρολόγος-εκπαιδευτικός, κριτικός θεάτρου και βιβλίου.
Πηγή: 018.bookpress
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου