"Τότε ήμουν δέκα χρονών και η αδερφή μου οκτώ. Είχα την ευθύνη να ενημερώσω τους υπόλοιπους όταν έρχονταν οι στρατιώτες, γιατί τόσο η αδερφή μου όσο και οι γονείς μου ήταν κωφοί. Ήμουν τα αφτιά της οικογένειάς μου."
Το βιβλίο "Signs of Survival" είναι η ιστορία της Ρενέε και της Χέρτα, δύο εβραίων κοριτσιών στη Τσεχοσλοβακία της δεκαετίας του 1940, όπως τη διηγήθηκαν οι ίδιες. Η Ρενέε ήταν η μόνη ακούουσα στην οικογένειά της, με την ευθύνη να ενημερώσει τους γονείς της, όταν άκουγε τις μπότες των Ναζί να πλησιάζουν το σπίτι τους.
Μετά την αρπαγή των γονέων τους, οι δύο αδερφές καταλήγουν (όχι πριν ζήσουν ακόμα μια μικρή Οδύσσεια) στο Μπέργκεν - Μπέλσεν. Και οι δύο τονίζουν μεταξύ άλλων, τη μοναξιά που βίωσαν. Η Ρενέε στην αρχή δεν γνώριζε γίντις ή πολωνικά, ενώ η Χέρτα επικοινωνούσε με νοηματική γλώσσα μόνο με τη Ρενέε. Στο βιβλίο παρακολουθούμε την ιστορία τους από τη στιγμή της γερμανικής εισβολής στη ζωή τους, μέχρι την επιστροφή τους (και τον αποχαιρετισμό τους) στην Μπρατισλάβα δεκαετίες αργότερα.
Το βιβλίο είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα (αγγλικά, δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στα ελληνικά), καθώς απευθύνεται κυρίως σε νεανικό κοινό. Οι μαρτυρίες των δύο αδερφών είναι συγκλονιστικές (και πώς θα μπορούσε να είναι κάτι διαφορετικό! Δύο μικρά κορίτσια, μόνα, αντιμέτωπα με τη φρικαλεότητα του ναζισμού). Αποδίδονται ωστόσο με τρόπο, συνοπτικό χωρίς λεπτομέρειες για τις οποίες, ενδεχομένως, να μην είναι έτοιμο το νεανικό κοινό να αντιμετωπίσει και να επεξεργαστεί. Ωστόσο, οι περιγραφές των γεγονότων που έζησαν γίνονται με ουσιαστική μεταφορά των συναισθημάτων και των σκέψεων των δύο αδερφών. Κυρίως του φόβου, της απόγνωσης και της απομόνωσης.
Είναι ένα βιβλίο που θίγει σε πολύ σύντομο κείμενο, πολλά ζητήματα. Από το πώς αλλάζει σταδιακά η ζωή τους με τη γερμανική παρουσία στην Μπρατισλάβα (για παράδειγμα, η Ρενέε ρωτάει τη δασκάλα της γιατί άνθρωποι που μισούν τους Εβραίους χτυπούν άλλους Εβραίους, αλλά εκείνη όχι, για να πάρει την απάντηση ότι αυτό συμβαίνει επειδή η Ρενέε είχε ξανθά μαλλιά, ή επειδή της αρέσει ο κινηματογράφος, αλλά απαγορεύεται στους Εβραίους να μπουν στα σινεμά, ο πατέρας της την πηγαίνει μέχρι την είσοδο και την περιμένει απ’ έξω κρατώντας στα χέρια του το παλτό της με το ραμμένο κίτρινο αστέρι), το πώς οι άνθρωποι που τις φιλοξενούσαν τις έδιωξαν όταν κατάλαβαν ότι οι γονείς τους χάθηκαν, το δρόμο προς την παράδοση, την πορεία μέχρι το στρατόπεδο συγκέντρωσης και τη «ζωή» (επιβίωση ίσως είναι καλύτερη λέξη) εκεί.
Ακόμα ένα σημείο που ξεχωρίζει είναι η μαρτυρία της Ρενέε στο τέλος του βιβλίου, πώς ξεκίνησε να γράφει. Όχι τόσο το ημερολόγιο σε χαρτί υγείας που προσπάθησε να κρατήσει στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, όσο η αντιμετώπιση που είχε όταν προσπαθούσε να μιλήσει (στην Αμερική) για όσα έζησε. «Όταν πρωτοφτάσαμε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τη Σουηδία, ήμουν δεκαπέντε χρονών και αποφασισμένη να πω σε όλους για τις φρικτές εμπειρίες που ζήσαμε στο Μπέργκεν Μπέλσεν. Μιλούσα για αυτό σε κάθε ευκαιρία, αλλά οι συγγενείς μου δεν ήθελαν να ακούσουν. Μου έλεγαν ότι πρέπει να αντικαταστήσω τις εμπειρίες του παρελθόντος μου με τα σημερινά βιώματα των Εβραίων. Ήταν πολύ δύσκολο για αυτούς να ακούσουν αυτά που είχα να πω.»
Το ζήτημα της κώφωσης θίγεται κι αυτό σε διαφορετικά επίπεδα που δημιουργούν ευκαιρίες για συζήτηση. Η οικογένεια έχει μόνο ένα ακούον μέλος, τη δεκάχρονη Ρενέε που επιφορτίζεται με την ευθύνη να ειδοποιήσει για τον κίνδυνο. Αναφέρεται ότι οι γονείς έχουν τελειώσει σχολείο κωφών, είναι επαγγελματίες και ενεργοί στην κοινότητα. Η βασική γλώσσα είναι η νοηματική, κάτι που καθιστά τη Ρενέε μοναδικό κρίκο επικοινωνία της Χέρτα με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και επιβίωσης (οι γιατροί στο στρατόπεδο δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το κωφό παιδί). Η Χέρτα έχει μόνο ένα άτομο να μιλήσει τόσο στο στρατόπεδο, όσο και μετά την απελευθέρωσή τους, μέχρι να μεταφερθούν στην Αμερική και να πάει σε σχολείο κωφών.
Το Signs of Survival είναι μία πραγματική ιστορία που με απλό τρόπο, προσιτό σε νεανικό κοινό, μέσα σε λίγες σελίδες καταφέρνει να μας δώσει πολλά. Για να μάθουμε και να μπορούμε να θυμόμαστε.
Signs of Survival: A Memoir of the Holocaust
Renee Hartman,
Joshua M. Greene
Scholastic Press
Ευλαμπία Αγγέλου
Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας
Ανεξάρτητη Ερευνήτρια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου