Για το δημοτικό τραγούδι στη σχολική τάξη και στο θέατρο για εφήβους, με αφορμή την παράσταση «Το Γιοφύρι της Άρτας και οι Λυγερές του Κάτω Κόσμου» από το Θέατρο Τέχνης σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνας Τάκαλου και δραματουργική-σκηνοθετική επιμέλεια Μαριάννας Κάλμπαρη. Αναγνωστικές προτάσεις και διαπιστώσεις για τα κενά στη βιβλιογραφία που απευθύνεται στο παιδικό και εφηβικό κοινό.
Γράφει η Ελευθερία Ράπτου
Η γυναίκα του Πρωτομάστορα θυσιάζεται με δόλο για να χτιστεί το Γεφύρι της Άρτας. Την Λυγερή τη φθονεί ο Χάρος και την παίρνει μαζί του. Η όμορφη κόρη στην παραλογή της Αδικοθανατισμένης πέφτει θύμα θανάσιμης ενδοοικογενειακής βίας, καθώς αγάπησε έναν νέο, χωρίς την άδεια της οικογένειας. Μια νέα κοπέλα μένει έγκυος και ο νέος την εγκαταλείπει παρά τους όρκους αγάπης που της έδινε. Ο ζηλιάρης σύζυγος, μετά από τις μεθυσμένες κουβέντες της ταβέρνας, πηγαίνει σπίτι και σκοτώνει τη σύζυγό του. Οι γυναίκες που τιμωρούνται ως άπιστες και χάνουν τη ζωή τους από το συζυγοκτόνο χέρι….
Αχαρτογράφητα νερά, απεριόριστες δυνατότητες
Όλα τα παραπάνω αποτελούν μέρος της πλούσιας θεματολογίας των δημοτικών τραγουδιών, ανήκουν στις παραλογές και μάλιστα σε εκείνο το είδος που έχει ως αναφορά την κοινωνική ζωή της ελληνικής κοινωνίας, προηγούμενων αιώνων. Είναι όμως έτσι; Μήπως πολλά από τα περιστατικά που η δημώδης ποίηση και λογοτεχνία περιγράφει γλαφυρά, πολύ συχνά τα βλέπουμε να συμβαίνουν και στο σύγχρονο βίο; Πόσες ειδήσεις που αφορούν παντός είδους βία κατά των γυναικών μαθαίνουμε καθημερινά; Μήπως η γυναικεία χειραφέτηση εξακολουθεί να είναι στοίχημα; Και οι ανθρώπινες, οι κοινωνικές σχέσεις; Μήπως δεν κουβαλούν ακόμα κάτι από τις αναγκαστικότητες του παρελθόντος;
«Το γεφύρι της Άρτας και οι Λυγερές του Κάτω Κόσμου» στο Θέατρο Τέχνης
Στην παράσταση «Το γεφύρι της Άρτας και οι Λυγερές του Κάτω Κόσμου», στο Θέατρο Τέχνης, επιχειρείται η προσέγγιση μιας σειράς παραλογών με τρόπο που να αναδεικνύονται σύγχρονα κοινωνικά, έμφυλα επίδικα. Η παράσταση είναι σχεδιασμένη για εφήβους, με την προσαρμογή /ερμηνεία των Αμαλίας Τσεκούρα και Κωνσταντίνου Ευστρατίου, συνεργάτη σκηνοθέτη την Κωνσταντίνα Τάκαλου και δραματουργική-σκηνοθετική επιμέλεια Μαριάννας Κάλμπαρη. Συγκλονιστικές, ανθρώπινες ιστορίες που αποτελούν τη θεματική μιας σειράς παραλογών, γίνονται σενάριο και φέρνουν σε επαφή το νεανικό κοινό με το δημώδη λόγο, χωρίς ίχνος στείρας ακαδημαϊκότητας, που τόσο πολύ απωθεί τους νέους. Οι συντελεστές χρησιμοποιούν συνδυαστικά παραστασιακές μεθόδους, όπως η αφήγηση, το ντοκουμέντο, η μεταμοντέρνα «γλυπτική» του χώρου και του χρόνου, def poetry. Τραγούδι, λόγος, χορός, κίνηση, φωτίζουν τις δραματικές και υπαρξιακές χροιές που είναι ενδιάθετες στα δημοτικά τραγούδια, με βασικό άξονα τη γυναικεία «θυσία», ηθελημένη ή μη.
Σε επιτελεστικά επεισόδια που συνδέονται μεταξύ τους με τραγούδια-ιντερμέδια, ξεδιπλώνεται η κοινωνική συνθήκη και η ανάγκη κατανόησης του άλλου, πέρα από τους όρους της πατριαρχίας και της περίκλεισης σε στερεότυπα. Η Αμαλία Τσεκούρα και ο Κωνσταντίνος Ευστρατίου παρουσιάζουν με λόγο άμεσο και απέριττη σκηνική παρουσία τις επιλεγμένες δημοτικές παραλογές και ξεναγούν το εφηβικό και ενήλικο κοινό σε ένα επιτελεστικό περιβάλλον, όπου συνομιλούν οι μπρεχτικές τεχνικές με τις μεταμοντέρνες σκηνικές επιλογές, με ρυθμούς παραδοσιακούς, χιπ-χοπ, ποπ (μουσική σύνθεση-ενορχήστρωση: Θοδωρής Αμπαζής). Η χρήση καθημερινών, πολύσημων ωστόσο σκηνικών αντικειμένων και λιτών ενδυματολογικών δεικτών (σκηνογραφική επιμέλεια-κοστούμια: Σοφία Αρβανίτη-Φλώρου) βοηθάει τους θεατές να εστιάσουν στο παριστώμενο, χωρίς η όψη να υπερτερεί της ουσίας.
Συγκλονιστικές, ανθρώπινες ιστορίες που αποτελούν τη θεματική μιας σειράς παραλογών, γίνονται σενάριο και φέρνουν σε επαφή το νεανικό κοινό με το δημώδη λόγο, χωρίς ίχνος στείρας ακαδημαϊκότητας, που τόσο πολύ απωθεί τους νέους.
Φορητά ηχεία, μικρόφωνα, ταινίες σήμανσης τεχνικών έργων, φυτά, πλαστικά καλύμματα ελαιοχρωματιστών, αλλά και πλουμιστές ποδιές και ψήγματα παραδοσιακής φορεσιάς, όλα μαζί συντείνουν στο σημειολογικό παιχνίδι της παράστασης. Οι έφηβοι θεατές έχουν τη δυνατότητα μέσα από την εξηντάλεπτη παράσταση να γνωρίσουν ή και να ανά-γνωρίσουν τα ορχηστικά δράματα της ελληνικής παράδοσης, κάποια από τα οποία βρίσκονται στα σχολικά εγχειρίδια, αλλά μέσα στην τάξη δεν είναι συνήθως δυνατό να λειτουργήσουν το ίδιο γοητευτικά ή και συχνά δεν αποτελούν προτεραιότητα στις διδακτικές επιλογές.
[...] χρειάζεται να δοθεί έμφαση σε νέες εκδόσεις και προσεγγίσεις της δημοτικής ποίησης που θα προορίζονται ειδικά για τις ανάγκες του παιδικού και εφηβικού αναγνωστικού κοινού.
Πληθώρα μελετών για ενήλικο κοινό, αλλά χρειάζονται νέες εκδόσεις για τις ανάγκες παιδιών και εφήβων
Η λαϊκή, παραδοσιακή ποίηση, με τη θεματολογία, την τεχνοτροπία, την πολιτισμική προίκα που κουβαλά διαμέσου των αιώνων, έχει εμπνεύσει σημαντικούς νεοέλληνες συγγραφείς και δραματογράφους όπως ο Ψυχάρης, ο Φώτος Πολίτης, ο Εφταλιώτης, ο Καζαντζάκης, ο Παπαντωνίου, ο Βουτιερίδης, ο Θεοτοκάς κ.α. Τώρα είναι ίσως ο καιρός να αποτελέσει την πλούσια πρώτη ύλη για το παιδικό και εφηβικό κοινό. Να γίνει προσβάσιμη λογοτεχνική επικράτεια για τους νέους, με αναγνωστικούς όρους σύγχρονους, ελκυστικούς, διαυγείς. Το θέατρο και οι ποικίλες παραστασιακές εκφάνσεις, στο πλαίσιο της ακατάπαυστης διερεύνησης νέων θεματικών πυρήνων επιστρέφουν στη δημώδη ποίηση και την προσεγγίζουν με πρωτοτυπία. Το χρειαζόμαστε για να είναι η λογοτεχνική παρακαταθήκη της χώρας σε κίνηση και διάλογο με το εκάστοτε σύγχρονο περικείμενο και να μην αποτελεί ακόμα ένα μάθημα στην τάξη.
Με μια αδρομερή έρευνα στους τίτλους που κυκλοφορούν και αφορούν τη δημοτική ποίηση, διαπιστώνουμε ότι ενώ υπάρχει πληθώρα μελετημάτων που απευθύνονται σε ενήλικο κοινό, με ειδικά λαογραφικά, φιλολογικά ενδιαφέροντα, καθώς επίσης και συλλογές δημοτικής ποίησης, χρειάζεται να δοθεί έμφαση σε νέες εκδόσεις και προσεγγίσεις της δημοτικής ποίησης που θα προορίζονται ειδικά για τις ανάγκες του παιδικού και εφηβικού αναγνωστικού κοινού.
Ένας μικρός οδηγός 6 βιβλίων για εκπαιδευτικούς και θεατρολόγους
Αξίζει να αναφέρουμε ορισμένα βιβλία που μπορούν να υπάρχουν στη βιβλιοθήκη των εκπαιδευτικών και των θεατρολόγων, ώστε να περιηγηθούν στην επικράτεια των διηγηματικών, παραμυθιακών παραδοσιακών μας τραγουδιών με συνέπεια, τόλμη και ευρηματικότητα και είναι εκδόσεις παλαιότερες αλλά και νέες.
Από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης κυκλοφορεί το δίτομο έργο Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια του Κλοντ Φοριέλ σε μετάφραση και επιμέλεια Αλέξη Πολίτη. Η έκδοση, βασίστηκε στο πλούσιο αρχειακό υλικό του Φοριέλ και περιέχει τα εκδιδόμενα τραγούδια (στον πρώτο τόμο) και τα ανέκδοτα, που συγκεντρώθηκαν το 1824 στη Βενετία και την Τεργέστη (στον δεύτερο). Στον δεύτερο τόμο, περιλαμβάνονται διακόσια εβδομήντα πέντε ανέκδοτα τραγούδια του και είκοσι τέσσερις ομάδες διαστίχων. Περιλαμβάνει επίσης Παράρτημα με είκοσι τρεις γαλλικές μεταφράσεις τραγουδιών, που δεν διασώθηκαν στην ελληνική τους μορφή, καθώς και τέσσερα Επίμετρα ανέκδοτοι σχολιασμοί του Φοριέλ, καθώς και σχόλια του σημερινού φιλολογικού εκδότη. Ένα γενικό Γλωσσάρι κι ένα Ευρετήριο ονομάτων ολοκληρώνουν την έκδοση.
Το έργο του Φοριέλ είχε κυκλοφορήσει το 2002 και από τις εκδόσεις Νίκα, με τίτλο Δημοτικά τραγούδια της σύγχρονης Ελλάδας, σε μετάφραση Απόστολου Χατζηεμμανουήλ.
Ιδιαίτερο παραστασιακό και σημειολογικό ενδιαφέρον έχει Το γυναικείο σώμα στα δημοτικά τραγούδια του Κωνσταντίνου Γκότση, από τις εκδόσεις Opportuna, καθώς ο συγγραφέας πραγματεύεται τις "λαϊκές" αντιλήψεις και "αναπαραστάσεις" του γυναικείου σώματος στα δημοτικά τραγούδια και μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως σκηνικός οδηγός.
Η τετράτομη έκδοση από τις εκδόσεις Ιωλκός, με τον τίτλο τα Ωραιότερα Δημοτικά Τραγούδια, με την επιμέλεια του Γιάννη Κορίδη και πρόλογο του Μιχάλη Μερακλή, είναι απολύτως συμπεριληπτική σε επίπεδο δημοτικών τραγουδιών, τα οποία κατανέμονται στις ενότητες Ακριτικά, Ιστορικά, Κλέφτικα, Της Εθνικής Αντίστασης, Της Αγάπης και του Έρωτα, Μοιρολόγια, Της Ξενιτιάς, Παραλογές.
Μπορεί να μετράει 2 δεκαετίες από την έκδοσή του, ωστόσο το μελέτημα του Μανόλη Βαρβούνη με τον τίτλο Η διδασκαλία του δημοτικού τραγουδιού στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση (εκδόσεις Σμίλη), εστιάζει απολύτως στα ζητήματα που αφορούν στην απεύθυνση του εκπαιδευτικού στο μαθητικό κοινό.
Η καινούρια κυκλοφορία με τον τίτλο Ιστορίες από τα δημοτικά μας τραγούδια. Το ανθρώπινο και ηρωικό στοιχείο του Ευάγγελου Στάθη από τις εκδόσεις Σιδέρη, είναι δυνάμει ένα εγχειρίδιο-οδηγός για τη δραματοποίηση στην τάξη και στη σκηνή, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος βρίσκεται το βιβλίο του Αριστείδη Δουλαβέρα με τον τίτλο Η γυναικεία και ανδρική ομορφιά στο δημοτικό τραγούδι, από τις εκδόσεις Παπαζήση.
Ωστόσο, για τη διαδρομή από τη σελίδα της παράδοσης στη ζωντανή τάξη και από εκεί στο σανίδι της σύγχρονης σκηνής για παιδιά και εφήβους, γίνεται σαφές ότι είναι καιρός να εστιάσουμε συστηματικά σε εκδόσεις που θα αφορούν το νεανικό κοινό. Ας το τολμήσουμε.
Πηγή: bookpress
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου