Το δικαίωμα στην ανάγνωση

Πηγή

Από μικρή με θυμάμαι πάντα με ένα λογοτεχνικό βιβλίο στο χέρι. Πρωί, μεσημέρι, απόγευμα λη βράδυ, μέσα στο σπίτι ή στο μπαλκόνι, κάτω από το πάπλωμα ή στην παραλία, γνώριζα διαφορετικούς γοητευτικούς κόσμους. Το διάβασμα ήταν και εξακολουθεί να είναι απόλαυση. Ίσως γιατί ήταν πάντα επιλογή μου. Διάλεγα τι πότε και πού θα διαβάσω ελεύθερα (αν εξαιρέσει κανείς κάτι φωνές όταν ξεχνούσα να κοιμηθώ το βράδυ και την επόμενη μέρα κουτουλούσα από την νύστα). Γιατί αυτό δεν είναι στην πραγματικότητα ένα βιβλίο; Η απόλυτη ελευθερία. Η ελευθερία του ατόμου να σκέφτεται, να ταξιδεύει σε άλλους τόπους και χρόνους, να μεταμορφώνεται σε διάφορους ήρωες και να ζει τη δική τους ζωή. 

Γιατί επομένως μια τέτοια ελευθερία την κάνουμε σκλαβιά, καταναγκαστικό έργο για τα παιδιά μας; Γιατί τα πιέζουμε συνέχεια να διαβάσουν κλασική λογοτεχνία και να αφήσουν τα σύγχρονα βιβλία; Γιατί τους αρνούμαστε το δικαίωμα να διαβάσουν βιβλία με λίγες σελίδες και πολλές εικόνες; Γιατί πρέπει να διαλέγουμε εμείς αυτό που θέλουν/πρέπει να διαβάσουν; Γιατί χωρίζουμε τη λογοτεχνία σε ποιοτική και μη ποιοτική τη στιγμή που οι περισσότεροι από εμάς σαν ενήλικες διαβάζουμε βιβλία που σίγουρα δεν ανήκουν όλα στην αφρόκρεμα του λογοτεχνικού κόσμου (και κάποια από αυτά δεν θα τα διαβάζαμε ποτέ σε κοινή θέα);

Γιατί πρέπει να τελειώνουν πάσει θυσία ένα βιβλίο που δεν τους αρέσει; Και τι ωφελεί να πρέπει να γράψουν περίληψη του βιβλίου που διάβασαν; Και γιατί πρέπει να υπογραμμίζουν άγνωστες λέξεις που δεν καταλαβαίνουν και να τις ψάχνουν στο λεξικό ή όμορφες εκφράσεις για να τις χρησιμοποιήσουν στην έκθεση; Δεν ξέρω τι κάνουν οι άλλοι αναγνώστες, αλλά εγώ μπορεί να πηδήξω μια τεράστια περιγραφή και να πάω παρακάτω, παρατώ στη μέση τα βιβλία που βαριέμαι, προσπαθώ να καταλάβω από τα συμφραζόμενα άγνωστες λέξεις (ή τις αγνοώ τελείως), διαβάζω μόνο βιβλία που μου αρέσουν, μπορεί να διαβάσω το ίδιο βιβλίο πολλές φορές, ξεχνώ τίτλους και συγγραφείς, σνομπάρω τελείως πολυδιαφημισμένα μυθιστορήματα που παίρνουν διθυραμβικές κριτικές και διαβάζω βιβλία πολύ συγκεκριμένης και περιορισμένης θεματολογίας. 

Αν θέλουμε τα παιδιά μας να διαβάζουν, πρέπει να τα αφήσουμε ελεύθερα, έτσι ώστε τα βιβλία να γίνουν φίλοι τους και όχι εχθροί τους και η ανάγνωση να είναι διασκέδαση ισότιμη του παιχνιδιού και όχι υποχρέωση – προέκταση του σχολείου. 

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αρχίσουν τα παιδιά να διαβάζουν λογοτεχνικά βιβλία

- Μεγαλώστε τα σε ένα περιβάλλον με βιβλία. Αν το παιδί μεγαλώσει σε ένα σπίτι που το μοναδικό «βιβλίο» είναι το πρόγραμμα της τηλεόρασης ή ο τσελεμεντές και η βιβλιοθήκη υπάρχει μόνο για να μπαίνουν γυαλικά και φωτογραφίες, τότε είναι τρομερά δύσκολο να μάθει το παιδί σας να αγαπάει τα βιβλία.

- Πηγαίνετε να αγοράσετε μαζί βιβλία ή γραφτείτε σε μια δανειστική βιβλιοθήκη και κανονίστε να πηγαίνετε συχνά. Οι περισσότερες δημοτικές βιβλιοθήκες στην εποχή μας διοργανώνουν διάφορες δραστηριότητες με σημείο εκκίνησης ένα βιβλίο (κουκλοθέατρο, κατασκευές, θεατρικό παιχνίδι) που δείχνουν στα παιδιά τη μαγεία της ανάγνωσης. 

- Δώστε το καλό παράδειγμα. Διαβάστε και εσείς βιβλία. Κλείστε την τηλεόραση και καθίστε στον καναπέ παρέα με ένα βιβλίο. Δεν χρειάζεται να πείτε στο παιδί σας να κάνει το ίδιο. Μετά από λίγο να δείτε που θα μιμηθεί την συμπεριφορά σας χωρίς να το πιέσετε καθόλου. 

- Αν το παιδί σας προτιμά να διαβάζει βιβλία στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή στο tablet (e– books), αφήστε το! Το ίδιο πράγμα δεν είναι σε τελική ανάλυση; Αν έχει προβλήματα όρασης ή σοβαρές δυσκολίες στην ανάγνωση επιλέξτε ηχητικά βιβλία. Προς το παρόν στην Ελλάδα κυκλοφορούν λίγα, αλλά αυτά δεν πρέπει να σας πτοεί. Φτιάξτε τα δικά σας! Ένα μαγνητοφωνάκι και καλή διάθεση είναι τα μόνα που χρειάζεστε. Υπάρχουν άλλωστε και κάποιες ιστοσελίδες που δίνουν την δυνατότητα στα παιδιά να ακούσουν σύγχρονα παιδικά βιβλία (πχ Ο μικρός αναγνώστης). 

- Αν το παιδί σας δυσκολεύεται πολύ στην ανάγνωση, επιλέξτε “εύκολα” βιβλία και ας μην είναι για την ηλικία του. Αν η εικονογράφηση είναι πολύ παιδική, οι ιστορίες που παρουσιάζονται απλοϊκές και οι σελίδες ελάχιστες, σκεφτείτε την εναλλακτική των ξένων βιβλίων. Παραγγείλετε μέσω διαδικτύου βιβλία συγκεκριμένης θεματολογίας με βάση τα ενδιαφέροντα του παιδιού και τροποποιήστε τα κατάλληλα πχ βάζοντας κάποιο post- its που θα κρύβει το αγγλικό κείμενο και θα έχει την ιστορία στα ελληνικά. 

- Καθιερώστε να διαβάζετε μαζί με το παιδί ή στο παιδί σας «δύσκολα» βιβλία που δεν θα μπορούσε ή θα κουραζόταν πολύ για να το διαβάσει από μόνο του. 

- Μην υποχρεώνετε το παιδί σας να διαβάζει συγκεκριμένα βιβλία. Αφήστε το να επιλέξει μόνο του τι το ενδιαφέρει. 

- Μην το βάζετε να ψάχνει άγνωστες λέξεις, να υπογραμμίζει όμορφες προτάσεις, να σας γράφει περίληψη. Μην το εξετάζετε. Δεν είναι μάθημα!

- Αφήστε το να παρατήσει ένα βιβλίο αδιάβαστο ή να διαβάσει πολλές φορές το ίδιο βιβλίο. 

- Αφήστε το να διαβάζει όποτε έχει διάθεση και όπου θέλει. Μπορούμε να διαβάζουμε ξαπλωμένοι στο κρεβάτι, στο χαλί, στο χορτάρι, καθισμένοι στον καναπέ, στο μπαλκόνι ή στο πάρκο της γειτονιάς. Διαμορφώστε μια γωνιά με μαξιλάρια όπου το παιδί θα μπορεί να ξαπλώνει όπως βολεύεται για να διαβάζει. Κάντε του μια βιβλιοθήκη στο ύψος του ή τοποθετήστε τα βιβλία του σε κουτιά στο πάτωμα για να μπορεί να παίρνει μόνο του ό,τι θέλει να διαβάσει. 

- Αν θέλει διαβάζοντας να μασουλάει κουλουράκια, δεν πειράζει. Τι είναι λίγοι λεκέδες μπροστά στα οφέλη της ανάγνωσης; Ένα βιβλίο που έχει διαβαστεί από ένα παιδί, άλλωστε, μπορεί να έχει τσαλακωμένες ή σκισμένες σελίδες, ακόμα και «ζωγραφιές» (μουτζουρίτσες) στα μικρά παιδιά ή στιχάκια τραγουδιών και συνθήματα στους εφήβους. Μην τρελαίνεστε!

- Ακούστε προσεκτικά το παιδί όταν σας μιλάει για όσα διάβασε. Μην σας τρομάζει αν ξαφνικά δείχνει να «κολλάει» σε ένα θέμα και να αγνοεί τα υπόλοιπα. Φάση είναι, θα περάσει. 

- Σε καμία περίπτωση μην χρησιμοποιείτε το διάβασμα σαν τιμωρία, είτε είστε εκπαιδευτικός, είτε γονιός. Ποτέ δεν θα τιμωρούσατε το παιδί σας στέλνοντάς το να παίξει! Γιατί να το κάνετε με τη λογοτεχνία;

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός - Νηπιαγωγός