Μαθητές με δυσκολίες στην οπτικοχωρική αντίληψη

Ένας μαθητής με δυσκολίες στην οπτικοχωρική αντίληψη δυσκολεύεται στην οργάνωση των οπτικών πληροφοριών σε πρότυπα με νόημα και στην κατανόηση των αλλαγών που συμβαίνουν καθώς τα αντικείμενα περιστρέφονται ή κινούνται στο χώρο. Τα άτομα αυτά ενδέχεται να έχουν δυσκολίες και όσο αφορά την οπτική μνήμη. 

Τα παιδιά με διαταραχή στην οπτικοχωρική αντίληψη αντιμετωπίζουν δυσκολία στο να:

- Δημιουργήσουν οπτικές νοερές εικόνες, να «δουν κάτι με το μυαλό τους»
- Να θυμούνται και να διακρίνουν το δεξί από το αριστερό
- Να συνδυάζουν αποσυναρμολογημένα, ασαφή ή κρυμμένα μέρη οπτικών μοτίβων σε ένα συνεκτικό σύνολο με νόημα
- Να χειριστούν απλά οπτικά μοτίβα ή να διατηρούν τον προσανατολισμό τους για να βλέπουν τα αντικείμενα στο χώρο
- Να χειρίζονται νοερά αντικείμενα ή οπτικά πρότυπα προκειμένου να διαπιστώνουν πώς θα εμφανίζονται/ θα φαίνονται αν τροποιηθούν ή περιστραφούν στον χώρο
- Να βρουν ένα μονοπάτι μέσα από ένα χωρικό πεδίο ή μοτίβο
- Να υπολογίζουν ή να συγκρίνουν μήκη και αποστάσεις χωρίς μέτρηση (με το μάτι).
- Να κατανοούν μαθηματικές έννοιες στη γεωμετρία, στους υπολογισμούς και στα ανώτερα μαθηματικά
- Να θυμούνται το σχήμα και τον τρόπο σχηματισμού των γραμμάτων
- Να διαβάζουν διαγράμματα, χάρτες και σχεδιαγράμματα για να αποσπούν τις πληροφορίες που χρειάζονται
- Να τοποθετούν με αποτελεσματικό τρόπο (οικονομία χώρου, τάξη, ευκολία στον εντοπισμό) αντικείμενα στο χώρο πχ σε ντουλάπες, συρτάρια, ερμάρια
- Να αντιγράψουν πληροφορίες από μακρινό ή κοντινό σημείο (πχ από πίνακα, βιβλίο).

Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές με διαταραχή στην οπτικοχωρική αντίληψη;

Για να βοηθήσουμε τα παιδιά με δυσκολίες στην οπτικοχωρική αντίληψη πρέπει να αλλάξουμε τον τρόπο παρουσίασης της ύλης και τις απαιτήσεις μας. Πρέπει να δίνεται έμφαση κατά τη διδασκαλία στο γλωσσικό στοιχείο περισσότερο και λιγότερο στο οπτικοχωρικό. 

Για να μειώσετε τον ρόλο των οπτικο- χωρικών δεξιοτήτων στην εκπαιδευτική πράξη μπορείτε να:

- Μειώσετε τον αριθμό των σχεδιαγραμμάτων, διαγραμμάτων, σκίτσων και πινάκων και να τα αντικαταστήσετε με σαφείς γλωσσικές οδηγίες. 

- Μην απαιτείτε από τον μαθητή να χρησιμοποιεί οπτικές στρατηγικές που τον δυσκολεύουν και του προκαλούν σύγχυση για να λύσει μαθηματικές ασκήσεις, πχ διαγράμματα, πίνακες και σχήματα

- Αντικαταστήσετε την αντιγραφή από τον πίνακα με φωτοτυπίες των σημειώσεων για θεωρία και λυμένες ασκήσεις.

- Μην ζητάτε από τον μαθητή να αντιγράφει γρήγορα. Αφήστε του επιπλέον χρόνο για να ολοκληρώσει χωρίς λάθη και παραλείψεις ό,τι αντιγράφει. 

- Δώστε του ασκήσεις μαθηματικών σε φύλλα όπου θα υπάρχουν λίγες ερωτήσεις και πολύς ελεύθερος χώρος για τη λύση. Μην του ζητάτε να αντιγράφει προβλήματα ή ασκήσεις από τον πίνακα ή το βιβλίο. 

Εξηγήστε έννοιες και διαδικασίες με λεκτικό τρόπο:

- Εξηγήστε με λέξεις τις νέες δεξιότητες, έννοιες αλλά και τα γραφήματα , τους πίνακες, τα διαγράμματα και γενικά όλες τις πληροφορίες που παρουσιάζονται με οπτικό τρόπο. 

- Παρέχετε υποστήριξη με σαφείς λεκτικές οδηγίες σε έργα που απαιτούν χωρική οργάνωση

- Ενθαρρύνετε τον μαθητή να μιλάει στον εαυτό του σε οπτικά ή χωρικά έργα, μεταφράζοντας με λεκτικό τρόπο τις οπτικές πληροφορίες. 

- Διδάξτε τον μαθητή να λέει στον εαυτό του μια – μια τις λέξεις ή τους αριθμούς όταν αντιγράφει από τον πίνακα (να μετατρέπει δηλαδή ένα οπτικό ερέθισμα σε λεκτικό πριν το καταγράψει). 

Βοηθήστε τον μαθητή να βελτιώσει την οπτικο- χωρική του αντίληψη και να αποκτήσει πρόσβαση σε οπτικοχωρικές πληροφορίες:

- Διδάξτε στο παιδί να γράφει από τα αριστερά προς τα δεξιά. Χρησιμοποιήστε ένα πράσινο πλαίσιο στην αριστερή πλευρά της σελίδας για να αρχίζει από εκεί το παιδί και ένα κόκκινο πλαίσιο στη δεξιά πλευρά της σελίδας όπου το παιδί πρέπει να σταματά και να πηγαίνει στην κάτω σειρά. 

- Εμπλέξτε τα παιδιά σε δραστηριότητες με πλούσιο εποπτικό υλικό, ιδιαίτερα στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού. 

- Παρέχετε επιπλέον οπτική δομή σε φύλλα εργασίας και ασκήσεων. Χρησιμοποιήστε εργαλεία οργάνωσης όπως αριθμημένα κουτάκια ή χρωματικούς κώδικες έτσι ώστε οι οδηγίες και οι παρόμοιες ερωτήσεις να έχουν το ίδιο χρώμα. 

- Δώστε χαρτί με τετραγωνάκια ή γραμμές για τις ασκήσεις των μαθηματικών.

- Διδάξτε του πώς να ερμηνεύει την οργάνωση μιας σελίδας ή ενός κειμένου με ασυνήθιστη μορφή χρησιμοποιώντας αριθμούς για να προσδιορίσει την αλληλουχία και χρώματα για να συνδέει τις σχετικές πληροφορίες. 

- Διδάξτε το πώς να διαβάζει και να ερμηνεύει χάρτες, διαγράμματα, γραφήματα και σχεδιαγράμματα. 

Περιβαλλοντικές στρατηγικές

- Κρατήστε το χώρο εργασίας- μελέτης καθαρό από διασπαστικά ερεθίσματα, απομακρύνοντας τα μη αναγκαία οπτικά ερεθίσματα και αντικείμενα. 

- Βεβαιωθείτε ότι ο μαθητής καθαρίζει το θρανίο του από τα μη αναγκαία αντικείμενα πριν αρχίσει να ασχολείται με ένα έργο και έχει μπροστά του μόνο όσα οπτικά ερεθίσματα χρειάζεται. Αποφύγετε την ύπαρξη οπτικής ακαταστασίας!

Στρατηγικές κατά τη διδασκαλία 

- Βάζετε λίγες ερωτήσεις/ ασκήσεις μαθηματικών σε κάθε σελίδα, αφήνοντας πολύ χώρο για τις απαντήσεις / λύσεις. 

- Παρέχετε εποπτικό υλικό όταν διδάσκετε ή προσεγγίζετε έννοιες που περιλαμβάνουν χωρικές σχέσεις. 

- Δίνετε έμφαση σε προφορικές και γραπτές (λεκτικές) απαντήσεις όπου είναι δυνατόν και όχι σε διαγράμματα, γραφήματα και χάρτες. 

- Επιτρέπετε στους μαθητές να εξηγούν τις χωρικές πληροφορίες από τη δική τους οπτική γωνία (όπως το βλέπουν αυτά), χωρίς να απαιτείτε να τις περιστρέφουν (νοητικά ή στο χαρτί) ώστε να τις περιγράφουν από την δική σας οπτική γωνία (όπως το βλέπετε εσείς). 

- Δώστε λιγότερη έμφαση στην ερμηνεία διαγραμμάτων και χαρτών, εκτός και αν αξιολογείτε αυτή τη δεξιότητα. 

- Μην μαλώνετε ή τιμωρείτε τον μαθητή επειδή τοποθέτησε σε λανθασμένη θέση τις πληροφορίες στη σελίδα. 

Απόδοση του άρθρου Visual-Spatial Processing

Ιωάννα Αγγέλου

Ειδική Παιδαγωγός