Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Από μωρό αλληλεπιδρά με το περιβάλλον και τα πρόσωπα που εντάσσονται σε αυτό και σιγά, σιγά αναπτύσσει φιλίες. Οι παιδικές φιλίες είναι ένα πολύ σημαντικό “κομμάτι” στη ζωή των παιδιών, μια συναισθηματική σχέση που δημιουργείται και αναπτύσσεται μεταξύ τους από πολύ νωρίς, με δική τους θέληση και επιλογή ως προς τα πρόσωπα που θα κάνουν φίλους τους."Όσο η Μαρία ήταν μικρή, πριν καν πάει στο νηπιαγωγείο, ουσιαστικά επέλεγα εγώ τις παρέες της, μιας και οι φίλες μου είχαν και αυτές συνομήλικα παιδάκια, οπότε πάντα συναναστρεφόταν μαζί τους.”, μας λέει η Σοφία, περιγράφοντας με λίγα λόγια την πραγματικότητα για το πως ξεκινούν συνήθως οι πρώτες συναναστροφές των παιδιών με άλλα παιδάκια. “Τώρα που πάει στο Δημοτικό επιλέγει μόνη της με ποιους θα κάνει παρέα, θα παίξει, θα διαβάσει τα μαθήματά της και σε ποιες φίλες θα πει τα μυστικά της.”
Δεσμοί ανάμεσα στα παιδιά αναπτύσσονται από πολύ νωρίς, με διαφορετικές ίσως μορφές και με μικρή διάρκεια στην αρχή, όμως σε κάθε περίπτωση είναι πολύ έντονοι και ιδιαίτερα σημαντικοί για τα παιδιά. Θα ήταν πολύ χρήσιμο, λοιπόν, να δούμε πότε και πως τα παιδιά δημιουργούν φιλίες από τον πρώτο κιόλας χρόνο της ζωής τους μέχρι και τη σχολική ηλικία.
Βρεφική ηλικία
Τον πρώτο χρόνο της ζωής τα βρέφη αλληλεπιδρούν κυρίως με ενήλικες του περιβάλλοντός τους, όπως οι γονείς και ο παππούς και η γιαγιά, αλλά και με τα μεγαλύτερα αδέρφια, ενώ αλληλεπιδρούν ελάχιστα με συνομήλικα παιδάκια. Όμως εκδηλώνουν έντονα αντιδράσεις όσον αφορά διαπροσωπικές σχέσεις. Κάποια βρέφη, για παράδειγμα, αποζητούν την τρυφερότητα, τα χάδια και τις αγκαλιές, ενώ σε κάποια άλλα δεν αρέσουν τέτοιου είδους εκδηλώσεις.
Στην ηλικία των 6 - 8 μηνών τα παιδιά αντιδρούν περισσότερο με το περιβάλλον του παιχνιδιού, παρά με τα αντικείμενα και τα πρόσωπα που εμπλέκονται σε αυτό. Αγνοούν την παρουσία άλλων παιδιών, ενώ οι αντιδράσεις τους όταν αλληλεπιδρούν με κάποιον αφορούν ένα χαμόγελο, μια γκριμάτσα, ένα βλέμμα, ή αγγίζουν τον άλλον με τα χέρια.
Έπειτα, μέχρι το 1ο έτος περίπου, το παιδιά αντιδρούν και σχετίζονται περισσότερο με τα αντικείμενα του παιχνιδιού, παρά με τους συμπαίκτες τους. Όμως, δε λείπουν και οι συγκρούσεις μεταξύ τους για την απόκτηση ενός παιχνιδιού. Μέχρι το βρέφος να κλείσει τους 18 μήνες το ενδιαφέρον του αρχίζει να στρέφεται προς τους συμπαίκτες του και δείχνει τις προτιμήσεις του για τα άλλα παιδάκια που επιλέγει να παίζει και να κάνει παρέα, π.χ. στην παιδική χαρά. Προτού κλείσει τα 2 χρόνια η αλληλεπίδραση με τους συμπαίκτες του γίνεται εμφανής.
Ακόμα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πραγματικές φιλίες, όμως αυτή η πρώτη κοινωνική αλληλεπίδραση με τα άλλα παιδάκια είναι ένα σημαντικό βήμα.
Προσχολική ηλικία
Οι φιλικές επαφές των παιδιών αυξάνονται σημαντικά μεταξύ του 2ου και 5ου έτους ηλικίας και συναναστρέφονται κυρίως άτομα του ίδιου φίλου. Ακόμα και στο νηπιαγωγείο παρατηρείται, τα δημοφιλή παιδιά να ξεχωρίζουν, κάποια άλλα παιδιά να αγνοούνται και ορισμένα να μην επιλέγονται από τους συνομηλίκους τους στις ομαδικές δραστηριότητες.
Την περίοδο αυτή η κοινωνική αλληλεπίδραση των παιδιών είναι περισσότερο φιλική και συνεργατική, με πολύ λίγες έχθρες και ανταγωνισμό. Αξίζει να πούμε εδώ, ότι οι φιλίες που δημιουργούνται είναι πρόσκαιρες και ασταθείς, όμως οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους είναι αρκετά έντονες. Όσο παράξενο και αν σας φαίνεται, λοιπόν, το γεγονός ότι το παιδάκι σας αλλάζει φίλους... σαν τα πουκάμισα, για παράδειγμα ο φίλος που είχε μέχρι πριν από 3 μέρες τώρα έχει αντικατασταθεί από ένα νέο παιδάκι που γνώρισε το απόγευμα στην παιδική χαρά, για το ίδιο η σχέση αυτή αποτελεί μια σημαντική φιλία που ικανοποιεί τις ανάγκες του τη συγκεκριμένη στιγμή.
Σχολική ηλικία
Μετά το 5ο έτος ηλικίας, τα παιδιά ενδιαφέρονται όλο και περισσότερο για τους συνομηλίκους τους και οι φιλικές σχέσεις παίρνουν τη μορφή μιας στενής προσκόλλησης προς κάποια συγκεκριμένα παιδιά. Μελέτες που έχουν γίνει, έδειξαν ότι τα παιδιά επιλέγουν κυρίως φίλους που έχουν την ίδια με αυτά κοινωνική θέση, κατοικούν στην ίδια γειτονιά ή είναι της ίδιας ηλικίας και είναι μαζί στην τάξη. Τα περισσότερα αγόρια στην ηλικία μεταξύ 6 και 8 ετών, παραβλέπουν τις διαφορές φύλου στα παιχνίδια τους. Στα 8 χρόνια περίπου, όμως, οι επαφές τους με άτομα του αντίθετου φύλου μειώνονται μέχρι την ηλικία των 11 ή 12 ετών, οπότε ο διαχωρισμός των φύλων στο ομαδικό παιχνίδι κορυφώνεται. Στην ηλικία αυτή παρατηρείται, τα παιδιά να επιλέγουν ως φίλους άτομα που έχουν υψηλή δημοτικότητα και λαμβάνουν υψηλής εκτίμησης. Έχει παρατηρηθεί ακόμα, ότι τα κορίτσια αναπτύσσουν συνήθως περισσότερο βαθιές και υποστηρικτές σχέσεις απ΄ ότι τα αγόρια. Επίσης, τα αγόρια συνδέονται με τους συνομηλίκους τους σε ομάδες που εστιάζουν στα σπορ και αναζητούν την περιπέτεια, ενώ τα κορίτσια μετέχουν σε μικρότερες ομάδες παίζοντας ήρεμα και κουβεντιάζοντας.
Πρώτο κριτήριο για την επιλογή κάποιου φίλου είναι η τοπική εγγύτητα. Τα παιδιά που κατοικούν κοντά το ένα στο άλλο είναι πιο πιθανό να δημιουργήσουν φιλικές σχέσεις μεταξύ τους απ΄ ότι εκείνα που ζουν σε πιο μακρινή απόσταση, καθώς έτσι τους δίνεται πολύ συχνά η ευκαιρία να έρθουν σε επαφή και να αλληλεπιδρούν. Επίσης, τα παιδιά επιλέγουν για φίλους τους άτομα με όμοια ατομικά χαρακτηριστικά (ηλικία, βάρος, ύψος, νοημοσύνη, κ.ά.), με κοινά ενδιαφέροντα και αξίες και σχεδόν όμοια προσωπικότητα.
Κατά τη σχολική ηλικία οι φιλικοί δεσμοί που δημιουργούνται μεταξύ των παιδιών είναι αρκετά ασταθείς. Γιατί συμβαίνει αυτό; Τα ενδιαφέροντα των παιδιών αλλάζουν εύκολα στην περίοδο αυτή και ίσως οι φίλοι που έχουν επιλέξει να μην μπορούν πλέον να ικανοποιήσουν τις νέες τους ανάγκες. Έτσι, όσο το παιδί μεγαλώνει και τα ενδιαφέροντά του εξειδικεύονται, τόσο οι φίλοι που επιλέγει γίνονται πιο σταθεροί στη ζωή του.
Βλέπουμε, λοιπόν, ότι παρόλο που η αμοιβαιότητα παραμένει ένα σταθερό στοιχείο στις φιλικές σχέσεις, οι μορφές της φιλίας και οι συμπεριφορές που εμπλέκονται σε αυτήν διαφοροποιούνται, καθώς τα παιδιά αναπτύσσονται.
Ενθαρρύνετε τις φιλίες των παιδιών
Οι φιλίες είναι ιδιαίτερα σημαντικές στη ζωή του παιδιού, γιατί το βοηθούν να αναπτυχθεί συναισθηματικά και κοινωνικά, να υιοθετήσει δεξιότητες και συμπεριφορές που θα το βοηθήσουν αργότερα στις μετέπειτα σχέσεις που θα συνάψει. Γι' αυτό και οι γονείς χρειάζεται να ενθαρρύνουν από νωρίς την κοινωνική αλληλεπίδραση και τις εκδηλώσεις φιλίας.
Παρέχετε στο παιδί σας ευκαιρίες κοινωνικοποίησης και αλληλεπίδρασης με συνομηλίκους. Καλείτε παιδιά στο σπίτι να παίζουν μαζί με το δικό σας, πηγαίνετε συχνά στην παιδική χαρά, εγγράψτε το σε κάποια ομαδική αθλητική ή καλλιτεχνική δραστηριότητα, κ.ά.
Είναι σημαντικό να μη φορτώνετε τα παιδιά με καθημερινές υποχρεώσεις, αλλά να τους αφήνετε χρόνο να βρίσκονται με τους φίλους τους και να παίζουν.
Σεβαστείτε την ατομικότητα του παιδιού σας. Κάποια παιδιά συνάπτουν πολύ γρήγορα φιλικές σχέσεις, ενώ κάποια άλλα χρειάζονται χρόνο. Επίσης, ορισμένα παιδιά μπορούν να έχουν πολλούς φίλους, ενώ άλλα αρκούνται στο να έχουν έναν ή δυο στενούς φίλους.
- Συζητάτε με το παιδί σας τα συναισθήματα και τις εμπειρίες του σε σχέση με τις φιλίες του. Εξηγήστε του την αξία της φιλίας, βοηθήστε το να ξεπεράσει φόβους, προβληματισμούς και άγχη, κάντε το να καταλαβαίνει τις θέσεις των άλλων παιδιών και βοηθήστε το να βρει τρόπους να χειριστεί δύσκολες καταστάσεις στις σχέσεις του με άλλα παιδιά.
- Να αποτελείτε εσείς οι ίδιοι υπόδειγμα κοινωνικής συμπεριφοράς. Αν δείχνετε ενδιαφέρον για τους φίλους σας και αντιμετωπίζετε θετικά τον περίγυρό σας, τα παιδιά θα σας μιμηθούν.
- Γνωρίζετε τους φίλους των παιδιών σας. Όσο είναι ακόμα σε σχετικά μικρή ηλικία, δείχνετε ενδιαφέρον για την κοινωνική ζωή του παιδιού σας. Γνωρίστε τους φίλους του, συζητήστε μαζί τους, πληροφορηθείτε για τα ενδιαφέροντα τους, κ.λπ.
- Αν το παιδί σας αντιμετωπίσει έντονο άγχος σε ότι αφορά την κοινωνικοποίησή του, αδιαφορεί για τους συνομηλίκους του ή αντιμετωπίζει δυσκολίες στη συνύπαρξη μαζί τους, απευθυνθείτε σε κάποιον ειδικό.
Πηγές:
Problems of childhood. Martin Herbert / Επόπτης ελληνικής έκδοσης: Ιωάννης Ν. Παρασκευόπουλος. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
Εξελικτική Ψυχολογία - Σχολική ηλικία. Ιωάννης Ν. Παρασκευόπουλος
Πηγή: YesKid
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου