Δευτέρα 3 Μαΐου 2010

Παιδιά με ΔΕΠ/Υ και επιλογή του κατάλληλου αθλήματος

Η άθληση και η γυμναστική είναι ιδιαίτερα ωφέλιμες στον κοινωνικό τομέα και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων συμπεριφοράς, ωστόσο δεν είναι πάντα εύκολο για ένα παιδί με ΔΕΠ/Υ να συμμετέχει σε αθλήματα/ σωματικές δραστηριότητες.
Για τα περισσότερα παιδιά με ΔΕΠ/Υ ο μεγαλύτερος αντίπαλός τους στο γήπεδο είναι ο ίδιος τους ο εαυτός, καθώς η συγκέντρωση, η ύπαρξη δομής και τάξης είναι πολύ βασικά στοιχεία σε ένα άθλημα.

Επιπλέον, η ΔΕΠ/Υ συχνά συνυπάρχει με Μαθησιακές Δυσκολίες που επηρεάζουν αρνητικά τις ικανότητες οργάνωσης, τις χωρικές ικανότητες, την κατανόηση εννοιών και την εφαρμογή στρατηγικών. Επομένως, εκτός από την αδυναμία συγκέντρωσης, οι άλλοι παράγοντες που καθιστούν δύσκολη την ενασχόληση και επιτυχία των παιδιών με ΔΕΠ/Υ σε ένα άθλημα είναι:

- Δυσκολία να ακολουθούν οδηγίες –εντολές. Τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ συχνά θέλουν να μην ακούν το θεωρητικό κομμάτι, αλλά να μπαίνουν κατευθείαν στο παιχνίδι/ την δραστηριότητα.
- Παρορμητικότητα. Καθώς τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ ενεργούν πριν να σκεφτούν, παρορμητικά, συνήθως δεν ακολουθούν κάποια στρατηγική που τους έχει υποδειχθεί ή τους κανόνες του αθλήματος. Επίσης, έχουν δυσκολία στο να περιμένουν την σειρά τους ή να κάθονται σε ένα σημείο κατά την προπόνηση και τον αγώνα.
- Αδυναμία συγκέντρωσης/προσοχής. Αθλήματα όπως το baseball (ή το μπάσκετ), που απαιτούν από το παιδί να είναι συγκεντρωμένο και να προσέχει ακόμα και τις περιόδους που δεν είναι η σειρά του να παίξει, είναι ιδιαίτερα δύσκολα για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ, καθώς έχουν την τάση να ονειροπολούν ή να χαζεύουν στα διαστήματα που δεν εμπλέκονται ενεργά σε μια φάση.
- Δυσκολία να διαχειριστούν την ήττα, καθώς ξεσπάσματα νεύρων, εκδήλωση ακατάλληλων κοινωνικά ή επιθετικών συμπεριφορών είναι ιδιαίτερα συχνά όταν τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ χάνουν.

Το πρόβλημα με τα ομαδικά αθλήματα

Οι περισσότεροι ειδικοί πιστεύουν ότι τα ατομικά αθλήματα είναι πιο κατάλληλα για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ σε σχέση με τα ομαδικά. Τα ομαδικά μάλιστα, αθλήματα που απαιτούν σωματική επαφή είναι η χειρότερη επιλογή σε αυτές τις περιπτώσεις.
«Έχουν δυσκολία να καταλάβουν το σύστημα του παιχνιδιού, εξηγεί ο Robert Giabardo, ο υπέυθυνος αθλητισμού στο Summit Camp for Youth with Attention Deficit Disorders στο Honesdaly, στην Πενσυλβανία. Για να συμμετέχει κανείς σε αθλήματα όπως το ποδόσφαιρο, δεν αρκεί ο παίκτης να είναι πάντα συγκεντρωμένος στο δικό του ρόλο στο παιχνίδι. Πρέπει συνέχεια να είναι ενήμερος για τις θέσεις και τις ενέργειες όλων των παικτών».
Το να παραμένουν συγκεντρωμένα και να έχουν επίγνωση του τι συμβαίνει γύρω τους είναι δύσκολο για κάθε παιδί. Για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ όμως είναι σχεδόν αδύνατο. «Συχνά δεν κοιτούν γύρω τους και τους άλλους παίκτες, με αποτέλεσμα να τραυματίζονται συχνά κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών» λέει ο Giabardo.
«Το μπάσκετ είναι ακόμα πιο δύσκολο για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ, καθώς πρέπει να μάθουν τεχνικές και στρατηγικές καθώς και να μάθουν να προβλέπουν τις κινήσεις των αντιπάλων τους. Αυτοί ακριβώς όμως οι τομείς είναι που δυσκολεύουν τα άτομα με ΔΕΠ/Υ», λέει η Patricia Quinn, αναπτυξιολόγος παιδίατρος με εξειδίκευση στη ΔΕΠ/Υ στο Pediatric Development Center της Ουάσινγκτον.
Ο Giabardo συμφωνεί. «Δυσκολεύονται να καταλάβουν τις ζώνες και πώς λειτουργεί η άμυνα. Τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ απλώς θέλουν να πάρουν την μπάλα και να την κατεβάσουν με τρίπλα. Και θυμώνουν επειδή το μπάσκετ απαιτεί από τους παίκτες να εξασκούν ταυτόχρονα πολλές δεξιότητες : να πηδούν, να τρέχουν, να τριπλάρουν και να σουτάρουν».
«Έτσι , μόλις πιάνουν την μπάλα σουτάρουν για να βάλουν καλάθι ή βρίσκονται πάντα στο λάθος σημείο την λάθος στιγμή» λέει η Quinn που έχει παρακολουθήσει πολλές δύσκολες στιγμές σε αγώνες. «Οι άνθρωποι τους φωνάζουν. Οι άλλοι γονείς αρχίζουν να φωνάζουν στα παιδιά τους να μην δίνουν την μπάλα στο παιδί με ΔΕΠ/Υ. Είναι πολύ άσχημο, ακριβώς το αντίθετο από αυτό που θα ήθελες να νιώθει ένα παιδί.»

Ατομικά αθλήματα: Η λύση

Ο γενικός κανόνας είναι ότι τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ τα πηγαίνουν καλύτερα όταν οι προπονητές ασχολούνται πολύ μαζί τους και τα βοηθούν σε ατομικό επίπεδο. Γι’ αυτό, υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα να τα καταφέρουν σε ατομικά αθλήματα όπως η κολύμβηση, οι καταδύσεις, η πάλη, οι πολεμικές τέχνες, το τένις ή ακόμα και στην ξιφασκία και την ιππασία.
Μολονότι τα αθλήματα είναι ατομικά, τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ έχουν πολλά κοινωνικά οφέλη, καθώς συνήθως η διδασκαλία γίνεται σε ομάδες παιδιών. Στην κολύμβηση , την πάλη και το τένις είναι συχνά σε ομάδες, απλά οι οδηγίες δίνονται προσωπικά και η προσπάθεια γίνεται ατομικά.
Η ομαδική κατάσταση επίσης επιτρέπει στα παιδιά να μοιράσουν την ενοχή για την ήττα σε όλη την ομάδα και όχι μόνο στον εαυτό τους, κάτι που είναι αποδεκτό όταν το παιδί καταλαβαίνει το ρόλο του στην ήττα και δεν κατηγορεί ή συμπεριφέρεται άσχημα προς τους συμπαίκτες του. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να βρίσκονται κοντά στο παιδί.
Στην πραγματικότητα οι γονείς έχουν πολύ σημαντικό ρόλο στην άθληση των παιδιών με ΔΕΠ/Υ, ιδίως στα μικρά παιδιά που καλούνται να επιλέξουν το άθλημα με το οποίο θα ασχοληθούν. «Πρέπει να παρατηρείτε προσεκτικάτο παιδί σας για να βρείτε σε τι είναι καλό, τι του αρέσει να κάνει και τι ταιριάζει στην προσωπικότητά του» λέει η Quinn. «Δεν υπάρχει συνταγή επιτυχίας επειδή κάθε παιδί με ΔΕΠ/Υ είναι μοναδικό».

Η μαγεία των πολεμικών τεχνών
Μια ομάδα σραστηριοτήτων που η Quinn θεωρεί ιδανική για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ είναι οι πολεμικές τέχνες, όπως το ταεκβοντό. «Οι πολεμικές τέχνες έχουν να κάνουν με τον έλεγχο. Μαθαίνεις να ελέγχεις το σώμα σου. Οι κινήσεις είναι ομαλές. Υπάρχει ένα στοιχείο εσωτερικού αυτοελέγχου στο ταεκβοντό. Επίσης οι δάσκαλοι των πολεμικών τεχνών καθοδηγούν περισσότερο παρά προπονούν. Όταν στο παιδί δείχνουν βήμα –βήμα πώς να κάνει κάτι, υπάρχει μικρότερη πιθανότητα να αφαιρεθεί».
«Ένα ακόμα όφελος από την ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες είναι η ύπαρξη τελετουργιών όπως ο χαιρετισμός –υπόκλιση στο δάσκαλο» εξηγεί η Quinn. «Οι τελετουργίες- ρουτίνες είναι καλές για τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ επειδή καθιστούν μια συμπεριφορά αυτοματοποιημένη. Για τους περισσότερους από εμάς, καθημερινές πράξεις, όπως το να πάρουμε τα φάρμακά μας, γίνονται αυτόματα. Ωστόσο, χωρίς τελετουργίες («κάθε φορά που πλένω τα δόντια μου παίρνω και το φάρμακό μου») τα άτομα με ΔΕΠ/Υ δεν το θυμούνται. Οι τελετουργίες στις πολεμικές τέχνες μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ να δέχονται, να αναπτύσσουν και να χρησιμοποιούν τελετουργίες σε άλλες περιοχές της ζωής τους».

Προσαρμόζοντας τα αθλήματα στα παιδιά με ΔΕΠ/Υ
Παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ στα ομαδικά αθλήματα, πολλές φορές τα επιλέγουν τόσο για κοινωνικούς λόγους όσο και από αθλητικό ενδιαφέρον. Πράγματι, το να μάθουν να είναι μέλη μιας ομάδας είναι μια υπέροχη και θεραπευτική εμπειρία για τα παιδιά.
Ωστόσο, είτε διαλέξουν ατομικό, είτε ομαδικό άθλημα, είναι αναγκαία η ύπαρξη ενός προπονητή/γυμναστή με γνώσεις πάνω στη ΔΕΠ/Υ που θα κάνει τις απαραίτητες προσαρμογές και τροποποιήσεις για να μπορεί ένα παιδί με ΔΕΠ/Υ να συμμετέχει.
Οι τροποποιήσεις στα ομαδικά αθλήματα θα πρέπει να σχεδιάζονται έτσι ώστε το παιδί να είναι ενεργό και να εμπλέκεται στο παιχνίδι με στρατηγικές που θα ελαχιστοποιούν την ώρα μη συμμετοχής και την ανία.
Ακόμα και στα ατομικά αθλήματα απαιτούνται τροποποιήσεις. Ο Mauro Hamza, προπονητής ξιφασκίας στο Χιούστον του Τέξας, επιτρέπει στα παιδιά με ΔΕΠ/Υ να κάνουν συχνά διαλείμματα για φαγητό, τηλεόραση ή ακόμα και ένα παιχνίδι πινγκ- πονγκ κατά τη διάρκεια της δίωρης προπόνησης.

Διαλέξτε το κατάλληλο άθλημα για την ηλικία του παιδιού. 

Μην ξεχνάτε ότι τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ είναι περίπου 3 χρόνια πίσω συναισθηματικά και κοινωνικά σε σχέση με την χρονολογική τους ηλικία, γεγονός που εξηγεί πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τους συνομηλίκους τους. Αν αντιμετωπίζετε το 11χρονο παιδί σας σαν 8χρονο, θα είναι πιο εύκολο να καταλάβετε και να δεχτείτε κάποιες συμπεριφορές του.
Το να συμμετέχει το παιδί σε μια αθλητική ομάδα εκτός σχολείου προσφέρει το πλεονέκτημα ότι το παιδί μπορεί να τοποθετηθεί σε ομάδα με μικρότερα παιδιά , κάτι που δεν μπορεί να γίνει στο σχολείο.
Η Quinn θεωρεί ότι τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ θα πρέπει να κρατιούνται πίσω στα αθλήματα 2 ή περισσότερα χρόνια αν είναι δυνατόν. «Κάντε την διαδικασία πιο ομαλή βάζοντας τα παιδιά με ΔΕΠ/Υ με παιδιά μικρότερης ηλικίας. Θα μπορούν να κάνουν παρέα με παιδιά με τα οποία μπορούν να συνδεθούν και να τα καταφέρουν στο άθλημα.

Κατάλληλα και ακατάλληλα αθλήματα

Λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες και τους περιορισμούς των παιδιών με ΔΕΠ/Υ και των απαιτήσεων των αθλημάτων , τα αθλήματα χωρίζονται στις εξής κατηγορίες :
-  Ιδανικά αθλήματα : κολύμβηση, καταδύσεις, πολεμικές τέχνες, τένις, πάλη.
-  Κατάλληλα : ποδόσφαιρο (όχι στη θέση του τερματοφύλακα), ξιφασκία, ιππασία.
-  Κατάλληλα μόνο μετά από προσαρμογές: baseball
-  Να αποφεύγονται : Αμερικάνικο football.

Περιοδικό ADDItude, Απρίλιος 2010-04-27

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου