Αυτά τα αποτελέσματα εγείρουν το ερώτημα: Μπορούν τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης να ενισχύσουν πραγματικά το κίνητρο των μαθητών; Και ποιες συνθήκες μπορούν να εντείνουν ή να περιορίσουν αυτήν την παρακίνηση;
Καθώς τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης γίνονται πιο συνηθισμένα στις τάξεις, οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα έχουν μεγάλη σημασία. Ενώ εργαλεία γενικής χρήσης, όπως το ChatPGT ή το Claude, παραμένουν δημοφιλή, όλο και περισσότεροι μαθητές έρχονται σε επαφή με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που έχουν σχεδιαστεί ειδικά για να υποστηρίζουν τη μάθηση, όπως το Khanmigo της Ακαδημίας Khan, το οποίο εξατομικεύει τα μαθήματα. Άλλα, όπως το ALEKS, παρέχουν προσαρμοσμένη εξατομικευμένη ανατροφοδότηση. Και τα δύο εργαλεία προσαρμόζονται στο επίπεδο ενός μαθητή και επισημαίνουν την πρόοδο με την πάροδο του χρόνου, γεγονός που βοηθά τους μαθητές να αντιληφθούν τις ικανότητές τους και να παρακολουθούν τη βελτίωσή τους. Αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά άγνωστα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις αυτών των εργαλείων στην πρόοδο των μαθητών, ένα ζήτημα που απασχολεί τους εκπαιδευτικούς ψυχολόγους.
Τι δείχνουν οι έρευνες μέχρι στιγμής
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να ενισχύσει το κίνητρο, τουλάχιστον για ορισμένες ομάδες, όταν αναπτύσσεται υπό τις κατάλληλες συνθήκες. Ένα πείραμα του 2025 με φοιτητές πανεπιστημίου έδειξε ότι όταν τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης παρείχαν υψηλής ποιότητας απόδοση και επέτρεπαν ουσιαστική αλληλεπίδραση, το κίνητρο των φοιτητών και η αυτοπεποίθησή τους ότι μπορούσαν να ολοκληρώσουν μια εργασία - γνωστή ως αυτοαποτελεσματικότητα - αυξήθηκαν.
Για τους μαθητές ξένων γλωσσών, μια έρευνα του 2025 διαπίστωσε ότι οι φοιτητές πανεπιστημίου που χρησιμοποιούσαν εξατομικευμένα συστήματα που καθοδηγούνται από την Τεχνητή Νοημοσύνη ένιωθαν μεγαλύτερη ευχαρίστηση στη μάθηση και είχαν λιγότερο άγχος και περισσότερη αυτοαποτελεσματικότητα σε σύγκριση με εκείνους που χρησιμοποιούσαν παραδοσιακές μεθόδους. Μια πρόσφατη διαπολιτισμική ανάλυση με συμμετέχοντες από την Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία, την Ισπανία και την Πολωνία που σπούδαζαν διαφορετικές ειδικότητες έδειξε ότι τα θετικά κίνητρα είναι ισχυρότερα όταν τα εργαλεία δίνουν προτεραιότητα στην αυτονομία, την αυτοκατεύθυνση και την κριτική σκέψη. Αυτά τα μεμονωμένα ευρήματα ευθυγραμμίζονται με μια ευρύτερη, συστηματική ανασκόπηση των εργαλείων δημιουργικής Τεχνητής Νοημοσύνης που διαπίστωσε θετικές επιπτώσεις στο κίνητρο και τη συμμετοχή των φοιτητών σε όλες τις γνωστικές, συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαστάσεις.
Μια επικείμενη μετα-ανάλυση από την ομάδα του καθηγητή Yurou Wang στο Πανεπιστήμιο της Αλαμπάμα, η οποία συνέθεσε 71 μελέτες, εντόπισε τα ίδια μοτίβα. Διαπιστώθηκε ότι τα εργαλεία δημιουργικής τεχνητής νοημοσύνης παράγουν κατά μέσο όρο μέτριες θετικές επιδράσεις στο κίνητρο και την εμπλοκή. Ο αντίκτυπος είναι μεγαλύτερος όταν τα εργαλεία χρησιμοποιούνται με συνέπεια σε βάθος χρόνου παρά σε μεμονωμένες δοκιμές. Θετικές επιδράσεις παρατηρήθηκαν επίσης όταν οι εκπαιδευτικοί παρέχουν υποστήριξη, όταν οι μαθητές διατηρούν την αυτονομία τους στον τρόπο που χρησιμοποιούν το εργαλείο και όταν η ποιότητα του αποτελέσματος είναι αξιόπιστη.
Υπάρχουν όμως και επιφυλάξεις. Περισσότερες από 50 από τις μελέτες που εξετάστηκαν δεν βασίστηκαν σε ένα σαφές θεωρητικό πλαίσιο κινήτρων, ενώ ορισμένες χρησιμοποίησαν μεθόδους που διαπιστώθηκαν ότι ήταν αδύναμες ή ακατάλληλες. Αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με την ποιότητα των στοιχείων και υπογραμμίζει ότι χρειάζεται ιδιαίτερα προσεκτική έρευνα πριν κάποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη καλλιεργεί το εσωτερικό κίνητρο των μαθητών αντί να διευκολύνει απλώς τις εργασίες τη στιγμή της χρήσης της.
Όταν η Τεχνητή Νοημοσύνη γυρίζει μπούμερανγκ
Υπάρχει, επίσης, μια έρευνα που σκιαγραφεί μια πιο απογοητευτική εικόνα. Μια μεγάλης έκτασης μελέτη με περισσότερους από 3.500 συμμετέχοντες διαπίστωσε ότι ενώ η συνεργασία ανθρώπου-ΤΝ βελτίωσε την απόδοση των εργασιών, μείωσε το εσωτερικό κίνητρο μόλις αφαιρέθηκε η ΤΝ. Οι μαθητές ανέφεραν περισσότερη πλήξη και λιγότερη ικανοποίηση, γεγονός που υποδηλώνει ότι η υπερβολική εξάρτηση από την ΤΝ μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την εμπιστοσύνη στις δικές τους ικανότητες.
Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι ενώ η μαθησιακή επίδοση συχνά αυξάνεται με τη χρήση εργαλείων ΤΝ, οι αυξήσεις στο κίνητρο είναι μικρότερες, ασυνεπείς ή βραχύβιες. Η ποιότητα έχει σημασία όσο και η ποσότητα. Όταν η ΤΝ παρέχει ανακριβή αποτελέσματα ή όταν οι μαθητές αισθάνονται ότι έχουν ελάχιστο έλεγχο στον τρόπο χρήσης της, το κίνητρο επηρεάζεται αρνητικά γρήγορα. Η αυτοπεποίθηση μειώνεται, η εμπλοκή εξασθενεί και οι μαθητές μπορούν να αρχίσουν να βλέπουν το εργαλείο ως εμπόδιο και όχι ως βοήθημα. Και επειδή δεν υπάρχουν πολλές μακροπρόθεσμες μελέτες σε αυτόν τον τομέα, εξακολουθούμε να μην γνωρίζουμε εάν η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί πραγματικά να διατηρήσει το κίνητρο με την πάροδο του χρόνου ή εάν τα οφέλη της χάνονται μόλις εξασθενίσει η καινοτομία.
Δεν λειτουργούν όλα τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης με τον ίδιο τρόπο
Ο αντίκτυπος της Τεχνητής Νοημοσύνης στο κίνητρο των μαθητών δεν είναι ενιαίος. Η μετα-ανάλυση της ομάδας του Πανεπιστημίου της Αλαμπάμα δείχνει ότι, κατά μέσο όρο, τα εργαλεία Τεχνητής Νοημοσύνης έχουν θετικό αποτέλεσμα, αλλά το μέγεθος αυτού του αποτελέσματος εξαρτάται από το πώς και πού χρησιμοποιούνται. Όταν οι μαθητές εργάζονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη τακτικά με την πάροδο του χρόνου, όταν οι εκπαιδευτικοί τους καθοδηγούν στη χρήση της με σύνεση και όταν οι μαθητές αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο της διαδικασίας, τα οφέλη ως προς τα κίνητρα είναι πολύ ισχυρότερα.
Εντοπίστηκαν, επίσης, διαφορές μεταξύ των εκπαιδευτικών πλαισίων. Οι φοιτητές φάνηκαν να ωφελούνται περισσότερο από τους νεότερους μαθητές, τα μαθήματα STEM και γραφής έτειναν να ωφελούνται περισσότερο από άλλα μαθήματα, ενώ τα εργαλεία που έχουν σχεδιαστεί για να παρέχουν ανατροφοδότηση ή υποστήριξη διδασκαλίας ξεπέρασαν εκείνα που απλώς παρήγαγαν περιεχόμενο.
Υπάρχουν επίσης ενδείξεις ότι εργαλεία γενικής χρήσης όπως το ChatGPT ή το Claude δεν προάγουν αξιόπιστα το εσωτερικό κίνητρο ή τη βαθύτερη εμπλοκή με το περιεχόμενο, σε σύγκριση με πλατφόρμες ειδικής μάθησης όπως το ALEKS και το Khanmigo, οι οποίες είναι πιο αποτελεσματικές στην υποστήριξη της επιμονής και της αυτοαποτελεσματικότητας. Ωστόσο, αυτά τα εργαλεία συχνά συνοδεύονται από κόστος συνδρομής ή αδειοδότησης. Αυτό εγείρει ερωτήματα ισότητας, καθώς οι μαθητές που θα μπορούσαν να επωφεληθούν περισσότερο από την υποστήριξη κινήτρων μπορεί επίσης να είναι οι λιγότερο πιθανό να την αντέξουν οικονομικά.
Αυτά και άλλα πρόσφατα ευρήματα θα πρέπει να θεωρηθούν μόνο ως το σημείο εκκίνησης. Επειδή η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι τόσο πρόσφατη και αλλάζει τόσο γρήγορα, αυτό που γνωρίζουμε σήμερα μπορεί να μην ισχύει αύριο. Σε μια εργασία με τίτλο The Death and Rebirth of Research in Education in the Age of AI, οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι η ταχύτητα της τεχνολογικής αλλαγής καθιστά τις παραδοσιακές μελέτες ξεπερασμένες πριν καν δημοσιευτούν. Ταυτόχρονα, η Τεχνητή Νοημοσύνη ανοίγει την πόρτα σε νέους τρόπους μελέτης της μάθησης που είναι πιο συμμετοχικοί, ευέλικτοι και ευφάνταστοι. Συνολικά, τα δεδομένα και οι κριτικές καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα: Το πλαίσιο, η ποιότητα και η δράση έχουν την ίδια σημασία με την ίδια την τεχνολογία.
Γιατί έχει σημασία
Η ουσία από τις ολοένα και περισσότερες έρευνες είναι απλή. Η παρουσία της Τεχνητής Νοημοσύνης δεν εγγυάται υψηλότερο κίνητρο, αλλά μπορεί να κάνει τη διαφορά εάν τα εργαλεία σχεδιάζονται και χρησιμοποιούνται με προσοχή και κατανόηση των αναγκών των μαθητών. Όταν χρησιμοποιείται με σύνεση, με τρόπους που ενισχύουν την αίσθηση ικανότητας, αυτονομίας και σύνδεσης των μαθητών με τους άλλους, μπορεί να αποτελέσει έναν ισχυρό σύμμαχο στη μάθηση.
Αλλά χωρίς αυτές τις εγγυήσεις, η βραχυπρόθεσμη αύξηση της απόδοσης θα μπορούσε να έχει ένα υψηλό κόστος. Με την πάροδο του χρόνου, υπάρχει ο κίνδυνος να αποδυναμωθούν οι ίδιες οι ιδιότητες που έχουν μεγαλύτερη σημασία - το κίνητρο, η επιμονή, η κριτική σκέψη και οι μοναδικές ανθρώπινες ικανότητες που καμία μηχανή δεν μπορεί να αντικαταστήσει.
Για τους εκπαιδευτικούς, αυτό σημαίνει ότι, ενώ η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αποδειχθεί ένας χρήσιμος συνεργάτης στη μάθηση, δεν πρέπει ποτέ να χρησιμεύει ως υποκατάστατο της αυθεντικής διδασκαλίας. Για τους γονείς, σημαίνει να δίνουν προσοχή στον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά χρησιμοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη στο σπίτι, παρατηρώντας εάν εξερευνούν, εξασκούνται και αναπτύσσουν δεξιότητες ή απλώς στηρίζονται σε αυτήν για να ολοκληρώσουν εργασίες. Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους προγραμματιστές τεχνολογίας, σημαίνει τη δημιουργία συστημάτων που υποστηρίζουν την αυτονομία των μαθητών, παρέχουν αξιόπιστη ανατροφοδότηση και αποφεύγουν την ενθάρρυνση της υπερβολικής εξάρτησης. Και για τους ίδιους τους μαθητές, αποτελεί μια υπενθύμιση ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ανάπτυξης, αλλά μόνο όταν συνδυάζεται με τη δική τους προσπάθεια και περιέργεια.
Ανεξάρτητα από την τεχνολογία, οι μαθητές πρέπει να αισθάνονται ικανοί, αυτόνομοι και συνδεδεμένοι. Χωρίς αυτές τις βασικές ψυχολογικές ανάγκες, το αίσθημα κινήτρων τους θα εξασθενήσει - με ή χωρίς την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Απόδοση του άρθρου Can AI keep students motivated, or does it do the opposite?
Ευλαμπία Αγγέλου
Διερμηνέας Ελληνικής Νοηματικής Γλώσσας
Ανεξάρτητη Ερευνήτρια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου