Η παιδοψυχίατρος Αλεξάνδρα Ρούσσου άλλαξε ριζικά προς το καλύτερο τον τρόπο με τον οποίον αντιμετωπίζουμε την ψυχική υγεία των παιδιών στη χώρα μας. Η επιστήμη και η κοινωνία μας της οφείλουν πολλά.
Ολοι ξέρουμε παιδιά που είναι αεικίνητα, τρέχουν γύρω γύρω σαν να έχουν μοτέρ, μιλάνε ακατάπαυστα και δεν προσέχουν στο μάθημα. Αυτά που σκαρφαλώνουν μέχρι την κορυφή των δέντρων, και τα άλλα παιδιά τα κοιτούν από κάτω, τα παιδιά εκείνα που θα περάσουν με κόκκινο στην Κηφισίας με το ποδήλατό τους, σύρριζα από τα φορτηγά και τα λεωφορεία. Παλιά τα λέγαμε δύσκολα, ζόρικα, άτακτα. Στην πιο ρομαντική εκδοχή τους είναι ο «Τρελαντώνης» της Πηνελόπης Δέλτα, στην πιο συνηθισμένη εκδοχή είναι το παιδί που το βάζει η δασκάλα τιμωρία, εκείνο με το σπασμένο χέρι, το ραγισμένο κεφάλι, εκείνο που μπορεί να περάσει τη νύχτα σε κρατητήριο. Αυτά τα παιδιά η κοινωνία μας συχνά τα αποβάλλει, αντιμετωπίζει τη συμπεριφορά τους ως ηθικό παράπτωμα.
Η ιστορία της Αλεξάνδρας Ρούσσου είναι η ιστορία μιας γυναίκας που αντιστάθηκε σε αυτήν την ηθικιστική θεώρηση της κοινωνίας της. Στην ηθική της ενοχής του παιδιού ή της οικογένειας, η Αλεξάνδρα Ρούσσου αντέταξε την επιστήμη. Εξήγησε, λοιπόν, ότι ένα παιδί δεν διαλέγει αν θα είναι υπερκινητικό, απρόσεκτο ή παρορμητικό. Οσοι έχετε παιδί με τέτοια προβλήματα θα ξέρετε ότι όσο και να του φωνάξετε, όσο και να το δείρετε, η προσοχή δεν θα φτιάξει, τουλάχιστον όχι για πολύ. Το πολύ να στενοχωρήσετε το παιδί, να του μειώσετε την αυτοεκτίμηση, αλλά και τη δική σας. Γιατί;
Η Αλεξάνδρα Ρούσσου έδωσε μια εξήγηση μέχρι τότε ανήκουστη στη χώρα μας. Οτι, δηλαδή, η υπερκινητικότητα και η διάσπαση της προσοχής έχουν και νευρολογική βάση. Κοντά στο 70%-80% της διακύμανσης έχουν γενετική προέλευση. Οπως κανείς δεν επιλέγει να έχει επιληψία ή νόσο του Πάρκινσον, άλλο τόσο δεν επιλέγει το πεντάχρονο παιδί μας να είναι υπερκινητικό ή να μη συγκεντρώνεται.
Αυτό που σήμερα είναι μάλλον προφανές, ήταν ανάθεμα για τους πολλούς. Οπως σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις οι επιθέσεις στη Ρούσσου (και στην επιστήμη δηλαδή) ήταν διακομματικές και συχνά λυσσώδεις. Η Αλεξάνδρα Ρούσσου διακήρυξε ότι η αποτυχία και τα κρατητήρια δεν είναι η μοίρα αυτών των παιδιών. Οτι μπορούμε και πρέπει να βοηθήσουμε. Οτι τα παιδιά έχουν δεξιότητες και ταλέντα, ότι μπορούν να προκόψουν. Ηταν ο πρώτος άνθρωπος στην Ελλάδα που μίλησε για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, ΔΕΠΥ, αλλά και τον αυτισμό. Πλέον, ξέρουμε πώς να τη διαγνώσουμε, να την αντιμετωπίσουμε επιστημονικά.
Ολα αυτά η Αλεξάνδρα Ρούσσου τα έκανε και πράξη κλινική. Υπηρετούσε τις οικογένειες αυτές ως ιατρός σε καθημερινή βάση με φειδώ και επίγνωση πως κάθε θεραπεία έχει και τις παρενέργειές της. Και όταν, ιδιαίτερα εξ Αμερικής, βλέπαμε να γίνονται υπερβολές (π.χ. υπερδιάγνωση νευροαναπτυξιακών διαταραχών και υπερσυνταγογράφηση) η Αλεξάνδρα Ρούσσου αντιδρούσε. Μιλούσε για το να μπορεί κάποιος να βλέπει το παιδί και την οικογένεια ολόκληρα, όχι απλώς το σύμπτωμα.
Πού βρήκε, όμως, τα κότσια να τα κάνει όλα αυτά η Αλεξάνδρα Ρούσσου, μόνη γυναίκα, όταν επέστρεψε από τη θαλπωρή του Καναδά τη δεκαετία του ’80 στην Ελλάδα; Ισως ήταν το λεγόμενο noblesse oblige, η ευθύνη που αισθάνεται ο προνομιούχος. Η Αλεξάνδρα Ρούσσου ανήκε στην… αριστοκρατία εκείνη του πνεύματος, δηλαδή αριστούχος απόφοιτος της Ιατρικής του ΕΚΠΑ, αριστούχος διδάκτωρ, με ειδικότητα στην ψυχιατρική, την παιδιατρική και την παιδοψυχιατρική, εταίρος δύο βασιλικών κολεγίων στον Καναδά, επίκουρη καθηγήτρια στο McGill.
Καλός υπηρέτης
Η Αλεξάνδρα Ρούσσου το προνόμιο αυτό το διαχειρίστηκε όπως ο καλός υπηρέτης στην παραβολή των ταλάντων, δουλεύοντας σκληρά. Οποιος τη γνώρισε, βίωσε τη βαθιά πίστη της. Είχε ορθόδοξη, οικουμενική, συμπεριληπτική αγάπη προς όλα τα πλάσματα, μίμηση Χριστού, από αυτές που συχνά λείπουν στις επίσημες εκδηλώσεις θρησκευτικότητας στη χώρα μας
Αυτά έδωσαν στην Αλεξάνδρα Ρούσσου τα κότσια να συγκρουστεί με την καθεστηκυία τάξη, ακόμη και αν αυτό έβλαψε την τυπική καριέρα της στην Ελλάδα. Σίγουρα θα την ευχαριστούσε η πρόοδος που έχει γίνει στην ψυχική υγεία στη χώρα μας, αλλά θα ανησυχούσε και για το πόσα δεν έχουν ακόμη γίνει – μεγάλος στόχος της ήταν να ολοκληρώσουμε, επιτέλους, επιδημιολογική μελέτη των ψυχικών νοσημάτων στη χώρα μας (παραμένει και του υπογράφοντος και όλης της επιστημονικής κοινότητας).
Η Αλεξάνδρα Ρούσσου γεννήθηκε στα Εξάρχεια των Αθηνών στις 24 Απριλίου του 1942 και απεβίωσε στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός στις 24 Μαΐου 2024 μετά μακρά ασθένεια. Ως επιστήμων καταλείπει σημαντικότατο έργο· ως άνθρωπος, τον λατρεμένο της σύζυγο και διεθνώς διάσημο καθηγητή και ακαδημαϊκό Χαράλαμπο Ρούσσο, τον γιο της Κωνσταντίνο, κορυφαίο επιστήμονα στον τομέα των υπολογιστών, και την κόρη της Κατερίνα, μέτζο-σοπράνο με διεθνή καριέρα. Αφήνει πίσω της κι εμάς τους φίλους και μαθητές της που τη θυμόμαστε να μας κοιτάει με τη διαπεραστική ματιά της, και να μας μιλάει για τα παιδιά εκείνα για τα οποία κανείς άλλος δεν μιλούσε, τους απόκληρους, τα παιδάκια που σκαρφαλώνουν στα δέντρα και σπάνε το κεφάλι τους…
Αργύρης Στριγγάρης, καθηγητής Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων στο ΕΚΠΑ και στο University College London, UCL.
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου