Τα προβλήματα συμπεριφοράς εμποδίζουν τη μάθηση και την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού (ΔΑΦ). Οι καθυστερήσεις στην ομιλία και τη γλώσσα και οι δυσκολίες στην επικοινωνία οδηγούν σε προβληματικές συμπεριφορές, καθώς το παιδί δεν μπορεί να εκφράσει με κατανοητό τρόπο τις επιθυμίες και τις ανάγκες του. Είναι σημαντικό να εντοπίσετε αυτές τις συμπεριφορές και να κάνετε αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδράτε καθημερινά μαζί του έτσι ώστε να βελτιωθεί και η συμπεριφορά του.
Πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο δράσης, ώστε να έχετε πάντα απαντήσεις σε δύο βασικές ερωτήσεις: Τι θα κάνω όταν εμφανιστεί η συμπεριφορά και, το πιο σημαντικό, τι αλλαγές μπορώ να κάνω για να μειώσω την πιθανότητα να εμφανιστεί η συμπεριφορά;
Δείτε έξι βήματα για να αλλάξετε την συμπεριφορά του παιδιού σας με ΔΑΦ:
1. Συνέπεια
Η συνέπεια είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας που εμπλέκεται στην αλλαγή της συμπεριφοράς. Μόλις έχετε ένα σχέδιο δράσης, όλοι όσοι εμπλέκονται στη ζωή του παιδιού σας θα πρέπει να βοηθήσουν στην εκτέλεσή του. Η ασυνεπής χρήση στρατηγικών οδηγεί σε συμπεριφορές που γίνονται ακόμη πιο δύσκολες στην αλλαγή και τον χειρισμό. Αν η μαμά και ο μπαμπάς ανταποκρίνονται διαφορετικά στις ανεπιθύμητες συμπεριφορές, τα παιδιά δεν μαθαίνουν να συμπεριφέρονται με τον επιθυμητό τρόπο.
Το να είμαστε συνεπείς δεν είναι εύκολο. Οτιδήποτε - μια οικογενειακή γιορτή ή ένα ταξίδι με αεροπλάνο - μπορεί να οδηγήσει τους γονείς να αλλάξουν προσωρινά το σχέδιο συμπεριφοράς, να μην το εφαρμόσουν δηλαδή κάποιες φορές με συνέπεια. Επιμείνετε στη στην σταθερή εφαρμογή του σχεδίου όσο περισσότερο μπορείτε για καλύτερα αποτελέσματα.
Αναγκαία είναι και η ύπαρξη θετικής ενίσχυσης καθημερινά. Έρευνες τις τελευταίες δεκαετίες δείχνουν ότι αυτή είναι μια από τις κύριες στρατηγικές για την αλλαγή της συμπεριφοράς σε παιδιά με ΔΑΦ.
2. Ξεκάθαρες προσδοκίες
Θέστε σαφείς, εφικτές προσδοκίες για το παιδί και την οικογένειά σας. Όλοι στην οικογένεια πρέπει να γνωρίζουν τι αναμένεται και τι πρέπει να κάνουν όταν το παιδί σας δεν συμπεριφέρεται καλά.
Ο τρόπος με τον οποίο δίνετε οδηγίες και εκφράζετε προσδοκίες επηρεάζει το αν το παιδί σας θα τις τηρήσει ή όχι. Οι γονείς θα πρέπει να εκφράζονται μέσω δηλώσεων, όχι ερωτήσεων — «Είναι ώρα να καθαρίσετε», αντί «Μπορείτε να καθαρίσετε τώρα;» Το τελευταίο μπορεί να προκαλέσει μια απάντηση «ναι» ή «όχι» και το «όχι» δεν είναι αυτό που θέλετε να ακούσετε. Να θυμάστε ότι τα παιδιά με ΔΑΦ ανταποκρίνονται καλά σε οπτικές προτροπές και χρονοδιακόπτες.
Θα πρέπει να εκφράζετε λεκτικά τις προσδοκίες και τις οδηγίες που θέλετε να δώσετε στο παιδί μόνο μία φορά, κατά προτίμηση όταν βρίσκεστε στον ίδιο χώρο και αφού έχετε εξασφαλίσει ότι σας βλέπει (έχει οπτική επαφή μαζί σας). Αν λέτε το ίδιο πράγμα πολλές φορές συνεχόμενα, το παιδί μαθαίνει ότι δεν χρειάζεται να προσέξει/ υπακούσει την πρώτη φορά, γιατί θα έχει και άλλες ευκαιρίες να συμμορφωθεί. Η συνεχής επανάληψη μιας οδηγίας διδάσκει επίσης ότι δεν υπάρχουν συνέπειες αν το παιδί απλά δεν δίνει σημασία στα όσα λέμε. Είναι πιο αποτελεσματικό να λέτε τις οδηγίες μια φορά, με σαφή, σταθερό τρόπο και να δίνετε κίνητρο για να τις ακολουθούν την πρώτη φορά.
Αποφεύγετε απειλές του τύπου : «Αν δεν ____, τότε δεν μπορούμε να _____». Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ μιας απειλής και μιας θετικής κατεύθυνσης: "Όταν κάνεις _____, μπορούμε να _____."
3. Πρόβλεψη της επόμενης κίνησης
Σαν γονείς γνωρίζετε το παιδί σας καλύτερα από τον καθένα. Με τον καιρό, μαθαίνετε ποιες καταστάσεις είναι πιθανό να οδηγήσουν σε προβλήματα, σε ένα ξέσπασμα θυμού. Η θετική ενίσχυση πριν την εμφάνιση της προκλητικής συμπεριφοράς μπορεί να βοηθήσει στην αποφυγή της. Οι αλλαγές στη ρουτίνα, ένα νέο πρόγραμμα, ακόμη και ένας διαφορετικός δρόμος που πήρατε με το αμάξι καθώς γυρίζατε πίσω μπορεί να δημιουργήσουν δυσκολίες στα παιδιά με ΔΑΦ. Χρειάζονται δομή και προβλεψιμότητα. Μάθετε να προετοιμάζετε το παιδί σας για τις αλλαγές αντί να αποφεύγετε νέες ή διαφορετικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, εάν είστε στην παιδική χαρά και πλησιάζει η ώρα να φύγετε, μην πείτε «Πρέπει να φύγουμε σε λίγα λεπτά» ενώ το παιδί σας περνάει υπέροχα στην κούνια. Πείτε, «Τι πρέπει να κάνουμε πρώτο όταν επιστρέψουμε σπίτι; Να παίξουμε ένα παιχνίδι ή να διαβάσουμε μια ιστορία;» Το να δίνετε επιλογές, που και οι δύο είναι αποδεκτές από εσάς, είναι ένας καλός τρόπος για να περάσετε από την μια δραστηριότητα στην άλλη.
Βοηθά επίσης να παρατηρείτε προσεκτικά τις ανεπιθύμητες συμπεριφορές βλέποντας τι προηγείται και τι ακολουθεί. Η τήρηση αρχείου καταγραφής θα σας βοηθήσει να προετοιμαστείτε και να διαχειριστείτε τις συμπεριφορές του παιδιού σας. Πολλοί γονείς αναφέρουν ότι οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές εμφανίζονται τελείως ξαφνικά. Τα αίτια μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς είναι δύσκολο να εντοπιστούν όταν τα παιδιά είναι μη λεκτικά.
4. Ενίσχυση των επιθυμητών συμπεριφορών του παιδιού.
Πάντα να δίνετε προσοχή στις επιθυμητές συμπεριφορές. Μην χάνετε ευκαιρία να επαινείτε τα παιδιά σας για όλα τα «καλά» που κάνουν. Δημιουργήστε ένα θετικό περιβάλλον για το παιδί σας μειώνοντας τις επιπλήξεις/τις υπενθυμίσεις και αυξάνοντας τον έπαινο και την ενίσχυση. Μπορεί να μην φαίνεται σωστό να λέτε «υπέροχη δουλειά» όταν κάνει πράγματα που έπρεπε να κάνει, αλλά το να εκμεταλλεύεστε τις ευκαιρίες για επαίνους δίνει έναν θετικό τόνο στη μέρα σας. Όσο περισσότερο ενισχύεται η καλή συμπεριφορά, τόσο πιο πιθανό είναι να επαναληφθεί και να διατηρηθεί με την πάροδο του χρόνου.
5. Καταγραφή/ Μέτρηση συμπεριφορών
Πιθανώς η λιγότερο αγαπημένη δραστηριότητα των πολυάσχολων οικογενειών είναι να καταγράφουν τη συμπεριφορά του παιδιού τους καθημερινά. Ωστόσο, είναι σημαντικό. Καταγράψτε τη συχνότητα ή τη διάρκεια των συμπεριφορών που θέλετε να αλλάξετε, τις συμπεριφορές που θέλετε να εμφανιστούν, τις στρατηγικές που έχετε δοκιμάσει, τις επιπτώσεις που έφεραν οι αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή και αλλά και πώς οι αλλαγές επηρέασαν την συμπεριφορά του παιδιού σας. Καταγράφοντάς τα και έχοντας συγκεκριμένα στοιχεία μπορείτε να δείτε εάν το σχέδιό σας λειτουργεί ή όχι.
6. Συμμετοχή
Γνωρίζουμε ότι η ενεργός συμμετοχή βελτιώνει τη συμπεριφορά παιδιών με και χωρίς αναπηρία. Αυτό σημαίνει δηλαδή ότι πρέπει να περνάτε τη μέρα σας διασκεδάζοντας το παιδί σας; Όχι. Ωστόσο, το να διδάξετε στα παιδιά πώς να διαχειρίζονται τον ελεύθερο χρόνο τους, είναι κρίσιμο, καθώς τότε είναι πολύ πιθανό να εμφανιστούν προβληματικές συμπεριφορές. Όταν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να ασχοληθούν με διάφορες δραστηριότητες, ενισχύονται και οι θετικές συμπεριφορές. Μπορείτε να κάνετε κατασκευές με τουβλάκια, να διαβάζετε βιβλία, να παίζετε στο ipad, να κάνετε παζλ ακόμα και να βλέπετε τηλεόραση.
Απόδοση του άρθρου Your Autism-Friendly Behavior Intervention Plan
Ιωάννα Αγγέλου
Ειδική Παιδαγωγός (Παν. Θεσσαλίας)
Νηπιαγωγός (Α.Π.Θ.)
MEd - Μεταπτυχιακό Δίπλωμα στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου