Έγραφε σ’ ένα μικρό ξύλινο τροχόσπιτο , περικυκλωμένο με θάμνους και περικοκλάδες, στην πίσω μεριά του κήπου του στο Μίσεντεν, όπου και έζησε τα τελευταία τριάντα σχεδόν χρόνια της ζωής του. Το είχε αγοράσει από ένα καραβάνι Τσιγγάνων για να παίζουν τα παιδιά του και όταν μεγάλωσαν το μετέτρεψε σε συγγραφικό εργαστήρι. Στη μικροσκοπική αυτή καλύβα δεχόταν τη μούσα του κι εκεί περνούσε τα πρωινά του γράφοντας με μολύβι πάνω σε κίτρινο πάντα γραμμωτό χαρτί. Αδύνατος, λεβεντόκορμος και ψηλός δυο μέτρα, μπορεί κανείς να τον φανταστεί σαν έναν μεγάλο φιλικό γίγαντα στο σπίτι των νάνων.
Αν ζούσε σήμερα ο Ρόαλντ Νταλ, θα ήταν εκατό χρονών. Γεννημένος στις 13 Σεπτεμβρίου του 1916 στο Ηνωμένο Βασίλειο, έζησε μια ζωή πολυκύμαντη κι άφησε πίσω του ένα αξιοζήλευτο λογοτεχνικό έργο. Είκοσι χρόνια μετά το θάνατό του (1990), θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς παιδικής λογοτεχνίας από το 1945 μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τους «Τάιμς του Λονδίνου», τα βιβλία του έχουν ξεπεράσει τα 250 εκατομμύρια αντίτυπα και συγκαταλέγονται ανάμεσα στα 50 με τις μεγαλύτερες πωλήσεις παγκοσμίως. Μια πρόσφατη έρευνα του αμερικανικού περιοδικού «School Library Journal» κατατάσσει τηΜατίλντα (Ψυχογιός, μτφ. Κώστια Κωντολέων) στην τριακοστή θέση ανάμεσα στα σπουδαιότερα παιδικά μυθιστορήματα, ενώ τρία ακόμη βιβλία του, ο ΜΦΓ, οι Μάγισσες και ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας(Ψυχογιός, μτφ. Βούλα Μάστορη, Κώστια Κωντολέων και Τζένια Καββαδία αντίστοιχα), συμπεριλαμβάνονται στα 100 καλύτερα όλων των εποχών.
Ασχολήθηκε σχεδόν με όλα τα λογοτεχνικά είδη. Ποίηση, διήγημα, μυθιστόρημα, παραμύθι, θέατρο, σενάριο για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Επτά από τα έργα του έχουν μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη. Τα βιβλία του για παιδιά, μεταφρασμένα σε εξήντα γλώσσες, διακρίνονται για το αυθεντικό χιούμορ, την απρόβλεπτη φαντασία, την ευρηματικότητα και τη γλωσσολογική πρωτοτυπία. Το κατεξοχήν πρωτότυπο έργο του από απόψη γλωσσολογική είναι αναμφίβολα ο ΜΦΓ. Θα μπορούσε, μάλιστα, να ισχυριστεί κανείς ότι εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο έχει η ίδια η γλώσσα, η περίφημη Gobblefunk, με περισσότερους από 300 νεολογισμούς και λογοπαίγνια, σωστός πειρασμός για τον μεταφραστή.
Ξεκίνησε να γράφει όταν ήταν ακόμη μαθητής, αλλά στο περίφημο σχολείο Repton όπου φοιτούσε το ταλέντο του δεν έγινε αντιληπτό . Ένας έλεγχος προόδου που εκτίθεται σήμερα στο Roald Dahl Museum and Story Center το επιβεβαιώνει: «Αδιόρθωτος και ανοργάνωτος, η γραφή του και ο προφορικός του λόγος εκφράζουν το αντίθετο από εκείνο που εννοεί». Κρίνοντας όμως από ένα δείγμα της πρωτόλειας γραφής του με τίτλο Η ζωή μιας πεντάρας, που επίσης εκτίθεται στο μουσείο, η αξιολόγηση αποδεικνύεται άδικη. Προφανώς οι βαθμολογητές του δεν ενέκριναν την εκκολαπτόμενη αλληλεγγύη του απέναντι στο καταπιεσμένο και το ανυπεράσπιστο, στην προκειμένη περίπτωση ένα χάλκινο νόμισμα, υποχρεωμένο να υπομένει έχοντας «σφραγισθεί απάνθρωπα» στη μια πλευρά του με την κεφαλή του τότε βασιλιά της Αγγλίας.
Περιστατικά και περιπέτειες της παιδικής του ηλικίας αποτυπώνονται με ιδιαίτερο χιούμορ και γλαφυρότητα στην αυτοβιογραφική νουβέλα του Το αγόρι (Ποταμός, μτφ. Όλγα Λαζοπούλου). Η πρώιμη γνωριμία του με τα βιβλία του Ντίκενς, η καταπιεστική αυστηρότητα του παιδαγωγικού συστήματος και ο χωρίς έλεος ξυλοδαρμός του από τον διευθυντή του οικοτροφείου του αποτέλεσαν την πρώτη ύλη για τη μετέπειτα συγγραφή της Ματίλντα. Μαθητής ακόμη στο Repton, ανήκε στην ομάδα γευσιγνωστών σοκολάτας. Η γνωστή σοκολατοποιία Cadbury έστελνε στο σχολείο δωρεάν σοκολάτες με αντάλλαγμα την αξιολόγησή τους από τα παιδιά. Σ’ αυτή την ανάμνηση βασίστηκε ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας, ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματά του που, αν και απευθύνεται σε παιδιά, μαγεύει και τους μεγάλους.
Τελειώνοντας το Repton, ο νεαρός Dahl δεν συνέχισε τις σπουδές του. Τον έλκυε περισσότερο η περιπέτεια και η περιέργεια να γνωρίσει καινούρια μέρη. Ξεκίνησε να εργάζεται για την εταιρεία Shell στην Κένυα και την Τανζανία. Με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κατατάχθηκε στη RAF (Βασιλική Αεροπορία του Ηνωμένου Βασιλείου) και εκπαιδεύτηκε ως πιλότος μαχητικών αεροπλάνων. Οι πτήσεις του πάνω από τη Μεσόγειο, η συντριβή του σκάφους του στην έρημο της Σαχάρας το 1940, ο τραυματισμός του και η αερομαχία με τα γερμανικά μαχητικά πάνω από την Αθήνα στις 20 Απριλίου του 1941 αποτέλεσαν υλικό για μερικά από τα πρώτα του γραπτά αλλά και για τη δεύτερη αυτοβιογραφική νουβέλα του με τίτλο Σόλο Πορεία(Ποταμός, μτφ. Όλγα Λαζοπούλου).
Στη συλλογή διηγημάτων The Umbrella Man and Other Stories (Viking, 1998) συμπεριλαμβάνεται ένα διήγημα με τίτλο Κατίνα, δημοσιευμένο για πρώτη φορά στο αμερικάνικο περιοδικό «Ladies’ Home Journal» το 1944, με ηρωίδα ένα ορφανό κοριτσάκι από τη βομβαρδισμένη Παραμυθιά. Τραυματισμένο κι έχοντας χάσει τους δικούς του, αναλαμβάνουν την προστασία του τρεις αεροπόροι της RAF. Ταξιδεύοντας για την Αθήνα το παίρνουν μαζί τους, αλλά σε έναν άλλο βομβαρδισμό στα Μέγαρα τους ξεφεύγει και με υψωμένες τις γροθιές προς τα εχθρικά αεροπλάνα πέφτει από τα πυρά τους. Είναι ίσως το μοναδικό έργο του Νταλ όπου η αίσθηση του χιούμορ απουσιάζει.
Τα πρώτα του γραπτά απευθύνονταν κυρίως σε ενήλικες και δημοσιεύτηκαν στην Αμερική όπου εγκαταστάθηκε το 1942 με την ιδιότητα του ακόλουθου της RAF. Η παγκόσμια συγγραφική του αναγνωρισιμότητα, ωστόσο, έρχεται αρκετά χρόνια αργότερα, τη δεκαετία του ’60, με τη δημοσίευση των παιδικών βιβλίων Ο Τζίμης και το Γιγαντοροδάκινο (Ψυχογιός, μτφ. Λότη Πέτροβιτς - Αθηνά Ανδρουτσοπούλου) και Ο Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας. Ακολουθεί η χρυσή δεκαετία του ’80 με την έκδοση του περίφημου ΜΦΓ, των Μαγισσών, της Ματίλντα και άλλων έργων, που, όσο κι αν αγαπήθηκαν και εγκωμιάστηκαν, έγιναν στόχος λογοκρισίας. Πολλές από τις ιστορίες του θεωρήθηκαν τρομακτικές και μακάβριες, ενώ συντηρητικοί κύκλοι χαρακτήρισαν τους νεολογισμούς του ασυναρτησίες, τα λογοπαίγνια χυδαιότητες και μερικούς από τους ενήλικες χαρακτήρες του ακραίους και ανορθόδοξους.
Ζητούμενο στα βιβλία του Νταλ είναι ο θρίαμβος των καλών και καταπιεσμένων απέναντι στους κακούς καταπιεστές τους. Όσο πιο απεχθείς οι δεύτεροι τόσο πιο απολαυστική η νίκη των πρώτων. Αυτό επιτυγχάνεται μέσα από μεμονωμένες περιγραφές αντιπαθητικών χαρακτήρων, χωρίς ωστόσο να τους προσάπτονται γενικευμένοι χαρακτηρισμοί. Στη Ματίλντα, για παράδειγμα, διευκρινίζεται με τρόπο εύγλωττο και ξεκάθαρο ότι οι διευθύντριες σχολείων είναι συνήθως ευγενικά άτομα με κατανόηση, νοιάζονται για το καλό των παιδιών και φροντίζουν για την εκπαίδευσή τους. «Αλλά η κυρία Τράντσμπουλ δεν κατείχε ούτε ένα απ’ αυτά τα προσόντα».
Οι όποιες ενστάσεις περί ακαταλληλότητας ή χυδαιότητας του νταλικού χιούμορ είναι υποκειμενικές και κατά τη γνώμη μας ανυπόστατες. Τα λογοπαίγνιά του δεν εμπεριέχουν τον παραμικρό σεξουαλικού τύπου υπαινιγμό και άσεμνες εκφράσεις ουδέποτε συναντώνται στα παιδικά του βιβλία. Εκείνο που υπάρχει διάσπαρτο σε πολλά έργα του είναι ένα ιδιότυπο «χιούμορ τουαλέτας», απαλλαγμένο ωστόσο από ακαλαίσθητες περιγραφές, αλλά διανθισμένο με ξεκαρδιστικούς νεολογισμούς και γλωσσολογικά τεχνάσματα που διεγείρουν το ενδιαφέρον των παιδιών και συμβάλλουν στην ποθητή κάθαρση μέσα από το κωμικό και το αστείο. ΣτονΜΦΓ για παράδειγμα, ο Μεγάλος Φιλικός Γίγαντας επιδίδεται μετά μανίας στις περίφημες whizzpoppers, μεταφραζόμενες έξοχα από τη Βούλα Μάστορη σε αεροστρακαστρούκες, τις οποίες ο αγαθός γίγαντας δεν πτοείται να εξαπολύσει ακόμη και κατά τη διάρκεια συνάντησης στο παλάτι του Μπάκιγχαμ, προκαλώντας στη βασίλισσα αμηχανία.
Ένας κατεξοχήν μοντέρνος συγγραφέας, ο Νταλ αποτυπώνει στο έργο του την εξέλιξη μιας ολόκληρης εποχής, το πέρασμα της παιδικής λογοτεχνίας από το συντηρητισμό στην προοδευτικότητα και την απελευθέρωση του γραπτού λόγου από εκφραστικούς περιορισμούς. Είκοσι έξι χρόνια μετά το θάνατό του, εξακολουθεί να παραμένει σύγχρονος τόσο για τη θεματολογία του όσο και για τον τρόπο που την εκφράζει. Η ικανότητά του να μεταμορφώνει την προσωπική του άποψη για τον κόσμο με εργαλείο το χιούμορ και τη φαντασία αποτέλεσε στοιχείο έλξης για εκατοντάδες εκατομμύρια παιδιά, εφήβους και ενήλικες ανά τον κόσμο. Είχε πει κάποτε: «Αν τα βιβλία μου βοηθήσουν τα παιδιά να γίνουν αναγνώστες, θα έχω επιτελέσει κάτι πολύ σπουδαίο». Η επιθυμία του έχει με το παραπάνω εκπληρωθεί. Και δεν είναι διόλου υπερβολή να τον εντάξει κανείς στο πάνθεον των γιγάντων της παιδικής λογοτεχνίας.
Τα έργα του Ρόαλντ Νταλ:
Από τις εκδόσεις Ψυχογιός: Άνω Λεχ, Ο ΜΦΓ, Ο Πέλης, η Πάρδαλη κι εγώ, Ο Τσάρλι και ο μεγάλος γυάλινος ανελκυστήρας, Ο Τσάρλι και το εργοστάσιο σοκολάτας, Οι Βλακέντιοι, Το θαυματουργό φάρμακο, Το μαγικό δάχτυλο, Ματίλντα, Ντάνι, ο πρωταθλητής του κόσμου, Ο απίθανος κος Φοξ, Το μαγικό δάχτυλο, Ο πελώριος κροκόδειλος, Οι μάγισσες, Η υπέροχη ιστορία του Χένρι Σούγκαρ
Από τις εκδόσεις Ποταμός: Τα παλιοτέρατα, Τα παραμύθια ανάποδα, Αγόρι, Σόλο πορεία, Απροσδόκητες ιστορίες
Από τις εκδόσεις Άγρα: Ο θείος Όσβαλντ
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα: Κωμικές ιστορίες, Εξάντας, The Tell-tale Heart. Lamb to the Slaughter. Man from the South. The Mystery of the Semi-Detached, Παπαζήσης
Πηγή: διάστιχο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου